Εχουμε περισσότερο πολιτισμό απ’ όσο μπορούμε να καταναλώσουμε;
Το φιλοσοφικό ερώτημα που διατυπωνόταν ελαφρά τη καρδία ως first world problem στις ημέρες πριν από τον κορωνοϊό μοιάζει φλύαρο και περιττό στην περίοδο του κοινωνικού αποκλεισμού και της καραντίνας, η οποία η αλήθεια είναι ότι γίνεται λίγο πιο απαλή και διαχειρίσιμη αν την αντιμετωπίσεις ως παρατεταμένο cocooning. Αλλωστε τώρα ο πολιτισμός αναδεικνύεται σε μια πρώτης τάξεως σανίδα σωτηρίας, ειδικά τις ώρες και τις ημέρες που η στάθμη επιλογών του Netflix και του Amazon Prime μοιάζει να κατεβαίνει επικίνδυνα. Υπό κανονικές συνθήκες θα σηκωνόταν κανείς από τον καναπέ του ή ακόμα και θα ξεσηκωνόταν από την πόλη ή τη χώρα του για να παρακολουθήσει μια συναυλία, μια θεατρική παράσταση, μια όπερα ή θα σχεδίαζε για εβδομάδες, μήνες, χρόνια, ίσως και για μια ολόκληρη ζωή, ένα ταξίδι που θα τον έφερνε μπροστά σε έναν πίνακα ζωγραφικής, ένα εβληματικό τοπόσημο ή κάποιο larger than life μνημείο της ανθρωπότητας. Αφενός η πανδημία του νέου ιού μάς απομακρύνει από τους οικείους μας, αφετέρου μας φέρνει μέσα στο σπίτι σημαντικές θεατρικές παραγωγές, σπουδαίες μουσικές παραστάσεις, ακόμα και τις συλλογές των πιο σημαντικών μουσείων. Ευλογημένο το όνομά σου Ιντερνετ!
Οπερα σε binge watching
Από τις πρώτες κιόλας ώρες της πανδημίας οι μεγαλύτερες όπερες του κόσμου, επιδεικνύοντας αξιοθαύμαστα αντανακλαστικά, έκαναν διαθέσιμο μέρος των παραγωγών τους online - είτε μέσω web, είτε διαμέσου των apps που διαθέτουν. Η Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης, η οποία παρεμπιπτόντως απευθύνει κάλεσμα σε όσους είχαν αγοράσει εισιτήριο για κάποιες από τις παραγωγές της που ακυρώθηκαν να μη ζητήσουν επιστροφή χρημάτων ώστε να στηρίξουν τον οργανισμό, ξεκίνησε τα Nightly Streams, δηλαδή διαθέτει καθημερινά μία παράστασή της online - και μάλιστα σε ανάλυση HD. Οι παραγωγές είναι διαθέσιμες για 23 ώρες κάθε ημέρα και αντλούνται από το αρχείο των 14 τελευταίων ετών.
Τον ίδιο δρόμο ιχνηλατεί από τις 15 Μαρτίου και η Staatsoper της Βιέννης, που προσφέρει καθημερινά δωρεάν κάποια παραγωγή της. Με τέσσερις παλαιότερες παραγωγές της συμμετέχει σε αυτό το διαρκώς διευρυνόμενο κίνημα ψηφιακής αλληλεγγύης και η Βασιλική Οπερα του Λονδίνου με μεταδόσεις καθημερινά μέσω Facebook και YouTube, ενώ η Οπερα του Παρισιού διαθέτει επιλεγμένες παραγωγές της μέσω της ηλεκτρονικής σελίδας της ανανεώνοντας το πρόγραμμα κάθε εβδομάδα. Σαν έτοιμη από καιρό, η Βασιλική Οπερα της Σουηδίας φέρνει στο σπίτι πλειάδα παραστάσεων όπερας, συμφωνικής μουσικής και μπαλέτου, και μάλιστα χωρίς να απαιτεί από τον θεατή εγγραφή στην πλατφόρμα της. Τις παραστάσεις της δωρεάν, μέχρι τουλάχιστον τις 19 Απριλίου, προβάλλει και η Οπερα του Βελγίου (La Monnaie) μέσω του YouTube. Στις διαθέσιμες παραγωγές περιλαμβάνεται και η «Αΐντα» σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού. Μεγάλο μέρος των συναυλιών της προσφέρει επίσης μέσω του καναλιού της στο YouTube η ιδιαίτερα δραστήρια -και περιζήτητη σε εισιτήρια- Elbphilarmonie του Αμβούργου, την ώρα που η Φιλαρμονική του Βερολίνου δίνει δωρεάν πρόσβαση στον θησαυρό των παραγωγών της μέσω του app της Digital Concert Hall για κινητά τηλέφωνα και τηλεοράσεις - άχαστη η ερμηνεία του «Ρέκβιεμ» του Βέρντι από το σύνολο musicAeterna σε μουσική διεύθυνση Θεόδωρου Κουρεντζή. Κάθε Πέμπτη και Κυριακή δίνει ραντεβού με το κοινό στο κανάλι της στο YouTube η Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου προβάλλοντας παλαιότερες συναυλίες της, στο πλαίσιο του προγράμματος «Always Playing».
Στο Facebook εκπέμπει κάθε βράδυ στις 9 το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με μαγνητοσκοπημένες συναυλίες από τις πιο σημαντικές ευρωπαϊκές αίθουσες. Το κοινωνικό δίκτυο επέλεξε και ο σπουδαίος τσελίστας Γιο Γιο Μα για να επικοινωνεί μέσω της μουσικής με τους followers του ερμηνεύοντας τα αγαπημένα του #songs_of_comfort.
Λίγο Σαίξπηρ, λίγο Ρέμπραντ καιτο τηλεκοντρόλ μου
Ιδιαίτερα δραστήριοι διαδικτυακά είναι και οι εγχώριοι πολιτιστικοί οργανισμοί. Και μπορεί το ψηφιοποιημένο αρχείο του Εθνικού Θεάτρου να υπήρχε πολύ πριν από την καραντίνα, ωστόσο η χρησιμότητά του για το ευρύ κοινό τώρα γίνεται αντιληπτή χάρη στις δεκάδες βιντεοσκοπημένες παραστάσεις -όχι στην καλύτερη δυνατή ανάλυση- που καλύπτουν το χρονικό φάσμα έως το 2006. Μία παράσταση την ημέρα από το παλαιότερο ρεπερτόριό του διαθέτει δωρεάν το Θέατρο Πορεία -ανάμεσά τους τη «Μεγάλη Χίμαιρα» και την «Αγριόπαπια»-, ενώ τρεις φετινές παραγωγές του -με καταβολή χαμηλού αντιτίμου- διαθέτει μέσω της ιστοσελίδας του το Θέατρο Τέχνης. Απειράριθμες θεατρικές παραστάσεις (και όπερες και συναυλίες και παραγωγές μπαλέτου) μπορεί να απολαύσει κανείς και από την πλατφόρμα Marquee TV, η οποία μολονότι συνδρομητική προσφέρει δωρεάν συνδρομή διάρκειας 30 ημερών. Στο Vimeo ανέβασε τη θρυλική εξάωρη performance του με τίτλο «Inside» ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, η οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως σχόλιο για την καθημερινότητα που λόγω πανδημίας εκτυλίσσεται μέσα σε λίγα τετραγωνικά και σχεδόν σε επαναλαμβανόμενο μοτίβο.
Μπορεί μέχρι πρότινος να πίστευε κανείς ότι μέσω Διαδικτύου μπορούσε να κάνει τα πάντα -ακόμα και να βρει το άλλο του μισό, πράγμα ουδόλως σοφό στις ημέρες κοινωνικής απομόνωσης που διανύουμε-, όμως στην πραγματικότητα μπορεί να κάνει ακόμα περισσότερα. Ή, μάλλον, να απολαύσει έστω και με τη διαμεσολάβηση του υπολογιστή ή του κινητού τηλεφώνου καντάρια τέχνης. Το Μουσείο Γκετί του Λος Αντζελες, το Γκουγκενχάιμ του Μπιλμπάο, αλλά και το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Κορέας παρέχουν πρόσβαση σε μέρος των συλλογών τους μέσω virtual tour. Ομοίως η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, αλλά και το Rijksmuseum του Αμστερνταμ. Εχει και ο αποκλεισμός τα καλά του, αφού μόνο μέσω της οθόνης του μπορεί να βρεθεί κανείς εμπρός σε έναν Ρέμπραντ ή έναν Βερμέερ απερίσπαστος από τα στίφη των τουριστών που είθισται να σαρδελοποιούνται απέναντι από ανάλογα αριστουργήματα. Μέχρι και στην Καπέλα Σιστίνα, αλλά και στα Μουσεία του Βατικανού μπορεί να περιηγηθεί κανείς και την επόμενη στιγμή να βυθιστεί ξέπνοος στα άδυτα της ξενάγησης στο Παλάτι του Μπάκιγχαμ ή στο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης μέσω ενός βίντεο πέντε ωρών στο YouTube.
Αν πάλι το πολύ μέσα σάς κούρασε, έχετε την επιλογή να βγείτε μια βόλτα. Προς Θεού, όχι στον αληθινό κόσμο. Η άνοιξη έρχεται δειλά εκεί έξω, κι αυτό είναι κάτι που προς στιγμήν τουλάχιστον μπορούμε να θυμηθούμε με μια ιντερνετική βόλτα στους Kew Gardens του δυτικού Λονδίνου ή ακόμα και στη γαλλική επαρχία, στον κήπο της οικίας του Κλοντ Μονέ στο Ζιβερνί. Και χωρίς να κινδυνεύουμε από αλλεργίες.