Γενοκτονία Ποντίων: Η ζωή και το ηρωικό τέλος του δημοσιογράφου Νίκου Καπετανίδη

Ο Νίκος Καπετανίδης υπήρξε ο πλέον κορυφαίος Έλληνας δημοσιογράφος στον Πόντο, κατά τη δεύτερη και σκληρότερη φάση της Γενοκτονίας των Ελλήνων στην περιοχή, μετά το 1919. Ως εκδότης της εφημερίδας «ΕΠΟΧΗ» δημοσιοποίησε στηλιτεύοντας τα εγκλήματα των Τούρκων κατά Ελλήνων αλλά και Αρμενίων.

Γεννήθηκε το 1889 στη Ριζούντα του Πόντου. Αποφοίτησε από το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας, που αποκαλούνταν και «Φάρος της Ανατολής». για να εξελιχθεί στη συνέχεια σ’ έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες δημοσιογράφους και εκδότες του τοπικού τύπου.

Αρχικά υπέγραφε τα κείμενά του ως «Σίσυφος» και «Σπύρος Φωτεινός» και μόλις ξεκίνησε να εργάζεται στο περιοδικό «Επιθεώρησις» του Φίλωνα Κτενίδη, με τ΄ όνομά του.

Το 1918, παραμονές της δεύτερης και σκληρότερης φάσης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, εξέδωσε την εφημερίδα «ΕΠΟΧΗ», η οποία αποτέλεσε τη μαχητικότερη ελληνική εφημερίδα του Πόντου τα δύσκολα εκείνα χρόνια. Φλογερός πατριώτης, αποκάλυπτε μέσα από τις στήλες της εφημερίδας του τις τουρκικές διώξεις εναντίον του ελληνικού στοιχείου.

Εξαιτίας της αρθρογραφίας του, γρήγορα μπήκε στο στόχαστρο των Τούρκων εθνικιστών. Μάλιστα όταν τον επισκέφθηκε στο γραφείο του ο αιμοσταγής Τοπάλ Οσμάν, προκειμένου να τον προειδοποιήσει να σταματήσει ν΄ ασχολείται και να δημοσιοποιεί τα εγκλήματα κατά Ελλήνων και Αρμενίων, ο Καπετανίδης όχι μόνο δεν πτοήθηκε αλλά συνέχισε να γράφει με περισσότερο ζήλο για τ’ όσα τραγικά διαδραματιζόντουσαν στον Πόντο.

«Η κακούργος σπείρα η οποία ηδονικώς και με ανέκφραστον αγριότητα ερρόφησε το αίμα μας καθ' όλην την διάρκειαν του πολέμου, οι λησταί οι οποίοι παντοιοτρόπως μας εξεγύμνωσαν, οι δολοφόνοι οι οποίοι εσκότωσαν τόσα διαλεκτά παλληκάρια μας, οι κτηνάνθρωποι οι οποίοι δεν μας άφησαν κορίτσια και τιμήν, όλοι, τέλος, οι αισχροί εταίροι της Καμόρας, οι οποίοι έσπειραν εις την Κερασούντα τον όλεθρον, την ατιμίαν και τον θάνατον, ασυστόλως και προκλητικώτατα εξακολουθούν να επιβάλλωνται ακόμη επί των ταλαιπώρων Ελλήνων, εξακολουθούν να απειλούν, εξοπλίζουν τους διαφόρους κακούργους και τρομοκρατούν τους ομογενείς» έγραψε σ’ ένα άρθρο του καταγγέλοντας τον σφαγέα χιλιάδων Ελλήνων και Αρμενίων, Τοπάλ Οσμάν.

Η πνευματική δραστηριότητά του δεν περιορίστηκε εκεί, αλλά συμμετείχε και στο γλωσσικό ζήτημα ως υποστηρικτής της δημοτικής γλώσσας στην εκπαίδευση. Επίσης υποστήριζε ότι η εκπαίδευση δεν πρέπει να ελέγχεται από τις θρησκευτικές αρχές
Μαζί με τον Μητροπολίτη Τραπεζούντος Χρύσανθο, τον ομογενή βουλευτή Ματθαίο Κωφίδη και άλλους επιφανείς Πόντιους, αποτέλεσαν την πνευματική ηγεσία του Πόντου η οποία αγωνίστηκε αφενός να προστατεύσει τους Έλληνες του Πόντου και αφετέρου σε συνεργασία με τον Βενιζέλο και τους ποντιακούς συλλόγους του εξωτερικού, να επιτύχουν την ανεξαρτησία ή αυτονομία του Πόντου.

Το 1920 με την επιβολή λογοκρισίας από τον Μουσταφά Κεμάλ, ο κλοιός άρχισε να σφίγγει γύρω από το ανήσυχο και φλογερό δημοσιογράφο. Σ’ επιστολή του προς τον φίλο και στενό του συνεργάτη Φίλωνα Κτενίδη που υπηρετούσε ως αξιωματικός του ελληνικού στρατού τη Μικρά Ασία, του γράφει: «Νοιώθω πως εσύ στο μέτωπο διατρέχεις λιγώτερους κινδύνους από μένα. Να ξέρης ότι δεν στέκεται γερά το κεφάλι στους ώμους μου. Μα αυτό δεν σημαίνει... Κυττάχτε να κάνετε καλά τη δουλειά σας και δεν πειράζει αν λείψουν και μερικά κεφάλια σαν το δικό μου. Χαλάλι για την πατρίδα».

Τον Σεπτέμβριο του 1921 οι Τούρκοι πραγματοποίησαν έρευνα στο σπίτι του Καπετανίδη κι’ ανακάλυψαν επιστολή που του είχε αποστείλει ο Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης μεγάλος πατριώτης από τη Μασσαλία της Γαλλίας, που αγωνιζόταν για τη δημιουργία ανεξάρτητου ποντιακού κράτους. Η επιστολή ήταν αρκετή, προκειμένου να κατηγορηθεί ο Έλληνας δημοσιογράφος για εσχάτη προδοσία και προσπάθεια διαμελισμού της χώρας.

Στη δίκη – παρωδία που στήθηκε στην Αμάσεια, ο Καπετανίδης συγκλονίζει με το θάρρος και το πατριωτικό του σθένος. Δεν δειλιάζει ακόμη και όταν ο δικαστής Εμίν Μπέη Τσεβεσίογλου του απαγγέλει την ετυμηγορία. «Θάνατο δι’ απαγχονισμού» επειδή αγωνίστηκε για την ανεξαρτησία του Πόντου. Ακούγοντας την απόφαση, σηκώνει με θάρρος το κεφάλι του και λέει στον Εμίν Μπέη : Όχι κ. πρόεδρε … Εγώ ήθελα την απευθείας Ένωση του Πόντου με την Ελλάδα».

Ήταν 21/9/1921 όταν ο Καπετανίδης οδηγούνταν στην αγχόνη στο κέντρο της Αμάσειας. Όταν ανέβηκε στο ικρίωμα φώναξε μπροστά στο μαινόμενο συγκεντρωμένο πλήθος: «Ζήτω η Ελλάδα» και πέρασε στο πάνθεον των ηρώων … Εθνομάρτυρας.

Στη λίστα των καταδικασθέντων και εκτελεσθέντων στα περιβόητα εκείνα «Δικαστήρια Ανεξαρτησίας» της Αμάσειας, περιλαμβάνονταν επίσης πολιτικοί, ιερωμένοι, επιχειρηματίες ακόμη και τα μέλη της ποδοσφαιρικής ομάδας «Πόντος» Μερζιφούντας, επειδή οι στολές του ήταν στα γαλάζια και λευκά χρώματα που παρέπεμπαν στην ελληνική σημαία.

Ο αδελφός του ήρωα, Κώστας Καπετανίδης, κατάφερε να διασλωσει το πλήρες αρχείο της εφημερίδας «Εποχή», που αποτελεί μία μοναδική ιστορική πηγή για τα τελευταία χρόνια του Ποντιακού Ελληνισμού.

Στο βιβλίο : «Νίκος Καπετανίδης — Ο ηρωικός δημοσιογράφος του Πόντου» (εκδόσεις «Ινφογνώμων») ο Kώστας Καπετανίδης, εγγονός του αδελφού του ήρωα, παρουσιάζει τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου μέσα από τη ζωή και τα άρθρα του Νίκου Καπετανίδη στην εφημερίδα «ΕΠΟΧΗ». Πρόκειται ουσιαστικά για μια ιστορική βιογραφία του Τραπεζούντιου δημοσιογράφου που με τη θυσία του και το θάρρος του μπροστά στην αγχόνη, αποτελεί διαχρονικό σύμβολο.