Άρθρο στο «The Australian»: «Ηθικό καθήκον της Βρετανίας να επιστρέψει τα Γλυπτά του Παρθενώνα»
21.05.202013:20
Ο Παρθενώνας αντιπροσωπεύει την πιο υπέροχη έκφραση αρμονίας μεταξύ των Αρχαίων Ελλήνων και του σύμπαντος γύρω τους, γράφει στο άρθρο του ο Δημήτρης Γκόνης, λέκτορας στο τμήμα Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου «La Trobe» - Προτρέπει τους Βρετανούς να αδράξουν την ευκαιρία να διορθώσουν ένα ιστορικό λάθος
«Ο Παρθενώναςείναι για την Ελλάδα όπως οι Πυραμίδες στην Αίγυπτο, το Κολοσσαίο στη Ρώμη, το Στόουνχεντζ στη Βρετανία ή o βράχος Ουλουρού για τους Αβορίγινες της Αυστραλίας», όπως αναφέρει σε άρθρο του στην εφημερίδα της Αυστραλίας «The Australian» ο Δημήτρης Γκόνης, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο «La Trobe». «Όλοι γνωρίζουν σε ποιον ανήκει. Χτίστηκε μεταξύ 447 και 438 π.Χ. Ο Παρθενώνας αντιπροσωπεύει την πιο υπέροχη έκφραση αρμονίας μεταξύ των Αρχαίων Ελλήνων και του σύμπαντος γύρω τους...που εκφράζεται με λαμπρή συμμετρία και αποτελείται από υλικά εμπλουτισμένα με την πνευματικότητα του ελληνικού εδάφους».
«Χιλιάδες κτίρια σε όλο τον κόσμο προσπάθησαν να τον μιμηθούν. Βρίσκεται πάνω στο βράχο της Ακρόπολης, έχει θέα τέσσερα εκατομμύρια Αθηναίους, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν θα απολαύσουν ποτέ τα μισά από τα γλυπτά του, επειδή βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο», γράφει το άρθρο του και προσθέτει: «Το 1801, o Bρετανός πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη, Tόμας Μπρους, 7ος κόμης του Ελγιν, ανέλαβε την αφαίρεση των γλυπτών με τον πλέον συμφέροντα και οικονομικό τρόπο...σημειώθηκαν βανδαλισμοί, όπως απρόσεχτοι πριονισμοί, τυχαίοι τεμαχισμοί και κατά την απόσπασή τους, προκλήθηκαν σοβαρές ζημιές ή και διατάραξη της στατικής ισορροπίας των κτιρίων στα οποία βρίσκονταν».
Τα κλεμμένα μεταφέρονται προσωρινά στην οικία του Βρετανού πρόξενου στην περιοχή της Πλάκας. Εκεί, αποθηκεύονται πρόχειρα σε κιβώτια, εν συνεχεία μεταφέρονται στο λιμάνι του Πειραιά και από εκεί φυγαδεύονται με πλοία στην Αγγλία, με το πρώτο εξ αυτών μάλιστα να ναυαγεί έξω από τα Κύθηρα και η ανέλκυση των αρχαιοτήτων να κρατά δύο χρόνια. Μεταξύ 1801 και 1810 που διαρκεί η λεηλασία των αρχαιολογικών θησαυρών της χώρας, ο Ελγιν αποσπά από τον Παρθενώνα 96 γλυπτά, από το Ερέχθειο 18, ενώ από άλλα σημεία του χώρου 138 κεφαλές, υδρίες, επιτύμβιες στήλες και άλλα. Παράλληλα, με τον ίδιο τρόπο, αρπάζει αρχαιότητες από πολλές περιοχές της υπόδουλης χώρας, ενώ επιχειρεί, αλλά τελικά δεν καταφέρνει, να λεηλατήσει τους αρχαιολογικούς χώρους των Μυκηνών και της αρχαίας Ολυμπίας.
Του δόθηκε η άδεια από την οθωμανική κυβέρνηση της εποχής να πάρει μερικά κομμάτια λίθων με παλιές επιγραφές και μορφές από τον Παρθενώνα. Ωστόσο, διέταξε τη χονδρική αφαίρεση φρεζών και μετόπων, συμπεριλαμβανομένης μιας από τις έξι Καρυάτιδες, από το ναό του Ερεχθείου. Στη διαδικασία, πολλά γλυπτά ήταν «κλειδωμένα» από τα καθίσματά τους, αφήνοντας πίσω σπασμένα κομμάτια, και γι' αυτό θραύσματα από το ίδιο γλυπτό βρίσκονται τόσο στο Λονδίνο όσο και στην Αθήνα. Το 1816, ο Έλγιν χρεοκόπησε και τα Γλυπτά αγοράστηκαν από τη βρετανική κυβέρνηση από δημόσια κεφάλαια έναντι 35 χιλιάδων λιρών και το Βρετανικό Μουσείο έγινε «νόμιμος διαχειριστής» τους.
Από την ίδρυση του σύγχρονου ελληνικού κράτους το 1832, οι διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις επιδίωκαν ανεπιτυχώς τον επιστροφή των Γλυπτών, πάντα αντιμέτωπες με την αδιαλλαξία του Βρετανικού Μουσείου, το οποίο ισχυρίζεται σταθερά ότι είναι ο νόμιμος θεματοφύλακας των γλυπτών που ο Έλγιν «νόμιμα» απέκτησε.
«Εδώ και χρόνια, οι επικριτές της Ελλάδας την κατηγόρησαν ότι είναι ανίκανη να φροντίσει τα Γλυπτά. Το 2009, ωστόσο, η Ελλάδα άνοιξε το θεαματικό πενταώροφο μουσείο της Ακρόπολης, αφιερώνοντας ένα ολόκληρο επίπεδο - που επί του παρόντος προβάλλει γύψους από τα γλυπτά. Το επιχείρημα των Βρετανών μετατοπίστηκε σε αυτό της «ευρωπαϊκής κληρονομιάς», που σήμαινε ότι δεν υπήρχε λόγος να αφήσουν τα Γλυπτά στο πρώτο δημόσιο μουσείο του κόσμου».
«Αυτό που έχει χαθεί σε δεκαετίες νομικών και πολιτικών συζητήσεων είναι οι ψυχολογικές και πνευματικές διαστάσεις του ζητήματος. Υπάρχει μια αντίληψη σε μεγάλο μέρος της Δύσης ότι τα περισσότερα πράγματα μπορούν απλά να υποβαθμιστούν σε νομική ορολογία του εμπορεύματος. Είναι μια ρηχή νοοτροπία που δεν καταλαβαίνει ότι πολλοί πολιτισμοί, συμπεριλαμβανομένων των Ελλήνων, έχουν μια πολύ διαφορετική σχέση με τον κόσμο γύρω τους. Η στέρηση πολιτιστικών αντικειμένων, είτε πρόκειται για δόρυ που φέρεται να χρησιμοποιείται από ιθαγενή πολεμιστή που υπερασπίζεται τη γη του εναντίον του Κάπτεν Κουκ ή μια μαρμάρινη στήλη, ισοδυναμεί με τον σεβασμό της υπόστασης του άλλου».
Εδώ και χρόνια, μουσεία σε όλο τον κόσμο αρνούνται να επιστρέψουν αυτόχθονα κειμήλια και παραμένουν στις πατρίδες τους, ισχυριζόμενα ανθρωπολογική και ιστορική σημασία, ακόμη και «νόμιμη κηδεμονία». Στην Αυστραλία, είδαμε πρόσφατα την επιστροφή αντικειμένων των αυτοχθόνων χάρη στην αυξανόμενη συνειδητοποίηση των ιστορικών αδικιών που διαπράττονται εναντίον αυτόχθονων πληθυσμών. Μια τέτοια συνειδητοποίηση πρέπει να επεκταθεί και για τα Γλυπτά του Παρθενώνα.
«Η αληθινή κατανόηση της ελληνικής αξίωσης δεν είναι μόνο να βλέπουμε τους Έλληνες μέσω ενός αυτόχθονου φακού αλλά και να εκτιμούμε την πολιτιστική σημασία και τον συμβολισμό των Γλυπτών. Το γεγονός ότι έχουν μια διάσταση πέρα από τη χρησιμότητά τους. Αναφορές σε αυτά βρίσκονται σε εκατοντάδες ελληνικά ποιήματα και τραγούδια. Οι ορθόδοξοι τάφοι είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου από μάρμαρο. Υπό αυτήν την έννοια, τα Γλυπτά του Παρθενώνα ζωντανεύουν από τη μακρά ιστορία, το ταμπεραμέντο, τις πεποιθήσεις και την υπερηφάνεια του ελληνικού λαού. «Πυρπολήθηκαν» από τον ελληνικό ήλιο, εμποτίστηκαν από την ελληνική βροχή, ενέπνευσαν Έλληνες στοχαστές, ποιητές, κορίτσια και πολιτικούς».
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι Βρετανοί θέλουν την επιστροφή των Γλυπτών. Αυτό είναι κάτι που η βρετανική κυβέρνηση θα μπορούσε εύκολα να θεσπίσει - ειδικά καθώς πλησιάζει η 200ή επέτειος της ελληνικής ανεξαρτησίας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, μια ανεξαρτησίας στην οποία η Βρετανία έπαιξε κεντρικό ρόλο και ο λόγος που τα παιδιά στην Ελλάδα μαθαίνουν για τον Μπάιρον όπως και για τον Σωκράτη.
«Αυτή είναι μια ευκαιρία να διορθώσουμε ένα ιστορικό λάθος. Θα απαιτήσει θάρρος και αποφασιστικότητα, αλλά η Βρετανία θα πρέπει να σταθεί στο πλευρό της αξιοπρέπειας και της δικαιοσύνης σε έναν κόσμο που χρειάζεται απεγνωσμένα και τα δύο. Είναι καιρός να προχωρήσουμε πέρα από τη νομική ορολογία και να δείξουμε κάποια μεγαλοπρέπεια κάνοντας το σωστό. Στείλτε τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην πατρίδα τους».