Χρυσή Αυγή: Τέλος εποχής - Στη φυλακή η πάνω πλατεία

Πλατεία Συντάγματος και λεωφόρος Αλεξάνδρας είναι το πολύ δυο-τρία τσιγάρα δρόμος. Ιστορικά και πολιτικά όμως μπορεί να είναι κάτι πολύ ευρύτερο: τα αντιδιαμετρικά σημεία ενός πολιτικού κύκλου στη χώρα μας που σημάδεψε καίρια και καθοριστικά την Ιστορία των τελευταίων δέκα χρόνων. Η Χρυσή Αυγή έφυγε από το περιθώριο και ενθρονίστηκε στο κέντρο της πολιτικής ζωής στην πάνω πλατεία Συντάγματος και στις υπόλοιπες πλατείες των «Αγανακτισμένων» τα ζοφερά χρόνια 2010-2011.

Ενταφιάστηκε χωρίς τιμές μέσα στον απόλυτο εξευτελισμό, την Τετάρτη το μεσημέρι, με την ιστορική απόφαση του Εφετείου, στο Δικαστικό Μέγαρο της λεωφόρου Αλεξάνδρας. Μια δικαστική απόφαση, η οποία μαζί με τον εξοστρακισμό της από το Κοινοβούλιο, με το αποτέλεσμα των εκλογών του Ιουλίου, βάζει τελεία και παύλα στον κύκλο που άνοιξε το 2009-10, με την επίσημη αναγνώριση της χρεοκοπίας και την είσοδο στη σκοτεινή εποχή των μνημονίων. Αν δεχτούμε ότι ο κύκλος έκλεισε, έχει νόημα να επιχειρήσουμε να καταλάβουμε όσο μπορούμε καλύτερα όλα τα «αδιανόητα», τα «απρόβλεπτα» και τα «για πρώτη φορά» που έφερε στην επιφάνεια αυτός ο κύκλος. Μπορεί αυτή να είναι η καλύτερη συνταγή για να μην ξανανοίξει ποτέ ένας τόσο επικίνδυνος κύκλος. Με ίδια ή παρεμφερή χαρακτηριστικά.

Ο σεισμός του 2012 
Από τα πρώτα μνημονιακά χρόνια η ελληνική κοινωνία διαλύθηκε. Κάποιοι τεχνοκράτες της τρόικας -καθόλου φωτισμένοι, όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια-, «φονταμενταλιστές» της λιτότητας και των περικοπών επέβαλαν σε μια ολόκληρη χώρα να ζήσει ένα πείραμα σε μορφή θρίλερ: δημοσιονομική προσαρμογή 15 μονάδων του ΑΕΠ μέσα σε τρία χρόνια. Μαζί με ύφεση 25%. Ενα κοκτέιλ ξαφνικού οικονομικού θανάτου.

Το αποτέλεσμα ήταν το χειρότερο δυνατό. Δουλειές χάθηκαν, η ανεργία εκτινάχθηκε στα ύψη, εισοδήματα μειώθηκαν δραστικά μέσα σε μια νύχτα, επιχειρήσεις στέγνωσαν. Πέρα από τους δείκτες της οικονομίας, ολόκληρες κοινωνικές ομάδες έχασαν κυριολεκτικά τη γη κάτω από τα πόδια τους. Φτώχυναν ξαφνικά και χωρίς καμία προετοιμασία. Ανθρωποι καταστράφηκαν και οικογένειες που είχαν χαράξει έναν «προϋπολογισμό ζωής» βρέθηκαν στη ζώνη του «no man’s land» χωρίς καμία εναλλακτική προοπτική.

Πώς θα μπορούσε όλη αυτή η σεισμογενής κοινωνική αναστάτωση να μη δημιουργήσει πολιτικά αποτελέσματα; Η απάντηση είναι προφανής.
Η κοινωνία ζήτησε ευθύνες και απαίτησε «αίμα». Ολη η οργή στράφηκε ενάντια στα κόμματα εξουσίας, στο πολιτικό σύστημα, στα κυβερνώντα κόμματα, στη Βουλή. Το αποτρόπαιο σύνθημα «Να καεί, να καεί, το μπουρδέλο η Βουλή» δεν ήταν ανάγκη να το διαδώσουν κάποιοι «προβοκάτορες» στον κόσμο που συγκεντρωνόταν στην πλατεία Συντάγματος. Εβγαινε δυστυχώς αυθόρμητα από το στόμα ενός κόσμου γεμάτου απόγνωση για την κοινωνική και οικονομική του υποβάθμιση και ζαλισμένου από τα αδιέξοδα της έλλειψης προοπτικής.

Τα πράγματα λοιπόν εξελίχθηκαν ομαλά, από το κακό στο χειρότερο. Στο «κίνημα των πλατειών» οι διαχωριστικές γραμμές της Μεταπολίτευσης κατέρρευσαν. Ακροαριστεροί της ANTAΡΣΥΑ, αναρχοφρικιά, Συριζαίοι, συνδικαλιστές και εργατοπατέρες μαζί με απολιτίκ, γενικώς διαμαρτυρόμενους, όλοι μαζί «κατά του μνημονίου». Και στην πάνω Πλατεία κάποια «παιδιά με μαύρες μπλούζες» περίμεναν να έρθει η ώρα τους.

Στο κεντρικό πολιτικό πεδίο, ακόμη χειρότερα. Ενας διπλός πολιτικός σεισμός, που ουδείς περίμενε στις εκλογές του 2012. Ας θυμηθούμε, έτσι για μια στιγμή, τον εκλογικό χάρτη του Μαΐου 2012.
Το ΠΑΣΟΚ εξαϋλώθηκε. Το εκλογικό ποσοστό έπεσε, από 43,9% το 2009, σε 13,2% τον Μάιο του 2012. Μια βουτιά 30 ποσοστιαίων μονάδων μόλις μέσα σε τρία χρόνια πρέπει να αποτελεί ένα απλησίαστο ρεκόρ άλματος προς τα κάτω στην παγκόσμια πολιτική ιστορία. Μαζί με όλα τα προκαταρκτικά αμαρτήματα (πολυετής παραμονή στην εξουσία, ανακυκλωμένο πολιτικό προσωπικό, σκάνδαλα και διαφθορά) ήταν η κυβέρνηση που υπέγραψε τα μνημόνια και έφερε τους «πραιτοριανούς» της τρόικας και του ΔΝΤ στην Ελλάδα.

Μια εκλογική καταδίκη που δεν μπορεί να χαρακτηριστεί άδικη. Η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου απέτυχε σε όλα. Ούτε κατάλαβε την κρίση, ούτε προετοιμάστηκε με στοιχειώδη επάρκεια για τη διαχείρισή της. Πολύ περισσότερο, την ύστατη στιγμή αδιαφόρησε να ενημερώσει το εκλογικό σώμα και στη συνέχεια απέτυχε να συντάξει ένα στοιχειώδες πολιτικό σχέδιο διαπραγμάτευσης με τους δανειστές, οι οποίοι ζητούσαν την «ηθική τιμωρία» μιας κοινωνίας και «αίμα». Γιατί λοιπόν να μην την ταπεινώσει το εκλογικό σώμα;
Ανάλογη μοίρα περίμενε τον «άλλο πόλο» του δικομματισμού,τη Ν.Δ. Ενα εκλογικό ποσοστό που αποτελεί με διαφορά το χειρότερο ρεκόρ για το κόμμα της Δεξιάς.

 Τα κόμματα της κρίσης
Από την άλλη πλευρά, αναδύθηκε στο προσκήνιο ένα ετερογενές, αλλά δυναμικό πολιτικό τόξο: τα «κόμματα της κρίσης». Ενα νέο πολιτικό τόξο που κάλυπτε όλο το φάσμα από τη Δεξιά έως την Αριστερά. Περιείχε τις πολιτικές δυνάμεις που στα μάτια του εκλογικού σώματος δεν έφεραν ευθύνη για τη χρεοκοπία της χώρας και μάλιστα στις επαγγελίες τους ξεχωριστή θέση κατείχε το αξίωμα να τιμωρήσουν το «παλιό πολιτικό σύστημα».

Από την αριστερή πλευρά του πολιτικού φάσματος, ο ΣΥΡΙΖΑ απέκτησε τη θέση του διαδόχου σχήματος του ΠΑΣΟΚ. Αλλωστε στις εκλογές του Ιουνίου 2012 έφτασε μόλις ένα βήμα από την εξουσία (με ποσοστό 26,9%). Ηταν πλέον διεκδικητής της εξουσίας εν αναμονή.

Στη δεξιά πτέρυγα της «πολυκατοικίας» είχε ξεκινήσει ο «χορός των τεράτων». Ενα προσωπικό και Ι.Χ. χρήσης κόμμα, οι ΑΝ.ΕΛ. του Πάνου Καμμένου, θα αποσπούσαν το 10,61% του εκλογικού σώματος. Με μια fast track μείωση το ποσοστό τους έπεσε στο 7,5% μέσα σε έναν μήνα, στις εκλογές του Ιουνίου. Ομως και με αυτό το μειωμένο ποσοστό ένα κόμμα της πιο σκοταδιστικής και «ψεκασμένης» λαϊκής Δεξιάς εγκαταστάθηκε για τα καλά στην καρδιά του πολιτικού συστήματος.

Ακόμη χειρότερα τα πράγματα ήταν στα πιο δεξιά. Το ποσοστό της Χρυσής Αυγής στις εκλογές του Μαΐου 2012 ήταν η μεγαλύτερη έκπληξη. Σχεδόν 7%. Το οποίο παρέμεινε σταθερό στις εκλογές του Ιουνίου (6,92%).

Αν και τα τρία κόμματα (ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝ.ΕΛ. και Χρυσή Αυγή) αντικειμενικά βρέθηκαν στο ίδιο στρατόπεδο, στους καθαρούς νικητές των δύο εκλογικών αναμετρήσεων του 2012, είναι προφανές ότι δεν διαθέτουν άλλα κοινά στοιχεία. Τους χωρίζει άβυσσος και αυτό αποδεικνύεται και από το διαφορετικό τους μέλλον.

Η Χρυσή Αυγή αποτέλεσε το κόμμα-καθρέφτη των πιο σκοτεινών και αποκρουστικών διεργασιών που προκάλεσαν τα μνημόνια και η χρεοκοπία. Ενα κόμμα-οχετός που αξιοποίησε την απόγνωση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού για να τη διοχετεύσει στον βούρκο. Μάζεψε όσους επιδίωκαν τον τραμπουκισμό του «παλιού πολιτικού συστήματος». Κοινωνικά λούμπεν στοιχεία που έψαχναν μια καταξίωση. Ανθρώπους που νόμιζαν ότι για τη μοίρα τους φταίνε οι «ξένοι». Από τους δανειστές μέχρι τους μετανάστες. Ενα παλιό ακροατήριο που πάντοτε έστηνε ευήκοον ους στον ακραίο εθνικισμό, στον μιλιταρισμό και την παρτιδοκαπηλία.

Ωστόσο, η Χρυσή Αυγή ποτέ δεν ήταν το άθροισμα όλων αυτών των συνιστωσών. Γιατί από τη δεκαετία του ’80 είχε δείξει τον χαρακτήρα της. Ενα κόμμα νεοναζί με διάφορους φερετζέδες ανά περίπτωση. Δεν είναι τυχαίο ότι στον στενό ηγετικό πυρήνα της, από τα «πέτρινα χρόνια», έβρισκες τα ίδια κακάσχημα πρόσωπα, συνδεδεμένα με τον ναζισμό, τον φυλετισμό, τον ρατσισμό και το μίσος κατά της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Απλώς τώρα το έκρυβαν με ακόμη μεγαλύτερη επιμέλεια απ’ ό,τι στο παρελθόν για να συγκλίνουν με το καινούριο ακροατήριο που είχε στρατολογήσει η εποχή των μνημονίων. Κάπως έτσι άνοιξε ο κύκλος των τεράτων το 2010. Μια κοινωνία σε διάλυση δημιουργεί την πρώτη ύλη για κόμματα-τυχοδιώκτες, τα οποία όμως έχουν μια αδυναμία. Αν η κοινωνία αντέξει, αν η κοινωνική αναταραχή δεν οδηγήσει σε μια πολιτική εκτροπή, τότε το μέλλον τους δεν διαρκεί πολύ.

Ανασύνταξη, Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ
Στις μέρες μας είναι ορατή μια σταδιακή ανασύνταξη της κοινωνίας. Η κοινή γνώμη, αφού περιπλανήθηκε στην τυφλή οργή, στην τιμωρία και την εχθροπάθεια, φάνηκε να επιστρέφει σε ένα αίτημα «κανονικότητας». Δεν αποτελεί πλέον προτεραιότητα να «τιμωρήσουμε» όσους θεωρούμε ότι ευθύνονται για τη χρεοκοπία. Αλλά επείγει να αναζητήσουμε μια στρατηγική εξόδου από αυτή και ταυτόχρονα να ψάξουμε, ήρεμα και νηφάλια, την ανασύνταξη της χώρας.

Υπάρχει ένας πίνακας του Κλέε, όπου ο «Αγγελος της Ιστορίας» κοιτάζει τα ερείπια και τα μάτια του σχεδόν καίγονται από τον τρόμο. Μια ανάλογη ματιά στα δικά μας ερείπια φαίνεται ότι έδειξε την ανάγκη για ένα νέο δρόμο. Τον δρόμο της ανασύνταξης σε όλα τα πεδία: στην οικονομία, στους θεσμούς, στο πολιτικό σύστημα, στις κοινωνικές σχέσεις. Τα κόμματα της κρίσης δεν έχουν ζωή έξω από το «θερμοκήπιο των ερειπίων». Δεν αντέχουν την ομαλότητα και την κανονικότητα.

Το οξυγόνο τους είναι η έκτακτη κατάσταση, η διακοπή της φυσιολογικής πορείας, η ανωμαλία.
Στις εκλογές του 2020 μας χαιρέτησαν. Οι ΑΝ.ΕΛ. του Καμμένου εκτός Βουλής. Το ίδιο και η Χρυσή Αυγή. Ορισμένοι επίδοξοι διάδοχοι, όπως η Ελληνική Λύση του Κυριάκου Βελόπουλου, έχουν ορατή ημερομηνία λήξης. Μπορεί να πρόσφεραν καταφύγιο σε παλιούς ψηφοφόρους του Καμμένου και της Χρυσής Αυγής, αλλά αποτελούν καρικατούρες των προηγουμένων.

Στην άλλη άκρη του πολιτικού φάσματος, το εκκεντρικό κόμμα του Γιάνη Βαρουφάκη μάλλον θα αποδειχθεί ένα σύντομο και θνησιγενές καπρίτσιο του αρχηγού του, ο οποίος κάπου έπρεπε να παρκάρει τον ναρκισσισμό του. Αλλωστε παρόμοια εγχειρήματα, αντιπολίτευσης «από τα αριστερά» του ΣΥΡΙΖΑ, κάτι που στα χρόνια των μνημονίων επιχείρησαν η Ζωή Κωνσταντοπούλου και ο Παναγιώτης Λαφαζάνης, αποδείχτηκαν κόμματα μιας χρήσης και έσβησαν στο περιθώριο της πολιτικής ζωής.

Από τις εκλογές του Ιουλίου 2019, η Ν.Δ. του Κυριάκου Μητσοτάκη αναδείχτηκε ο καθαρός νικητής στο πεδίο της ανασύνταξης της κοινωνικής ζωής. Το κόμμα που κλείνει τον πολιτικό κύκλο της ανωμαλίας και επιχειρεί να γίνει η ηγεμονική δύναμη στο άνοιγμα του νέου πολιτικού κύκλου. Η κυριαρχία του Μητσοτάκη στα πρώτα βήματα του νέου πολιτικού κύκλου είναι αναμφισβήτητη. Κατάλαβε πολύ πριν από τον κύριο ανταγωνιστή του, τον Αλέξη Τσίπρα, το πνεύμα των καιρών, δηλαδή ότι η κοινωνία έπαψε πλέον να γοητεύεται από το μίσος, την εχθροπραξία και το αενάως συγκρουσιακό κλίμα, και στράφηκε σε μια κουλτούρα ανασύνταξης, αποτελεσματικότερης διαχείρισης των κρατικών υποθέσεων, πραγματισμού και δουλειάς για ένα καλύτερο αύριο. Και αυτή η μεταστροφή αποτελεί το δυνατό χαρτί του.

Ο Μητσοτάκης αναδεικνύεται κυρίαρχος στο πεδίο του ρεαλισμού, του ορθολογισμού, της αποτελεσματικότητας της βελτίωσης των σχέσεων με την Ευρώπη και τους διεθνείς συμμάχους. Θα γίνει η πολιτική κυριαρχία του μακράς πνοής, θα αναδειχτεί σε μια πολιτική ηγεμονία που θα υπερβεί τα όρια μιας εκλογικής νίκης και μιας κυβερνητικής τετραετίας; Αν πρέπει να φοβάται κάτι, αυτό είναι που απασχολούσε και τον γηραιό Βρετανό πρωθυπουργό Χάρολντ Μακμίλαν, δηλαδή η πρόσκρουση στα «προβλήματα» και τα «γεγονότα». Οπως επίσης και τον «κακό εαυτό» της Ν.Δ., η οποία παραμένει ένα κόμμα παλιομοδίτικο, γεμάτο βαρίδια και πολιτικό προσωπικό περιορισμένων ικανοτήτων. Αν ο Μητσοτάκης έχει μπροστά του ένα στοίχημα ηγεμονίας, ο κύριος αντίπαλός του, ο Αλέξης Τσίπρας, αντιμετωπίζει ένα πιο σημαντικό πρόβλημα, ένα ζήτημα υπαρξιακό. Σε ένα νέο κοινωνικό κλίμα, σε ένα ριζικά διαφορετικό από το παρελθόν πολιτικό τοπίο, ποιος είναι ο νέος ΣΥΡΙΖΑ;

Το παλιό αφήγημα του «αντισυστημικού», που έφερε το 2015 τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, έχει πεθάνει. Μαζί με τα συμπαρομαρτούντα. Ο ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνησε για 4,5 χρόνια και η κυβερνητική θητεία άφησε πάνω του ανεξίτηλα σημάδια. Δεν είναι πλέον ο μεγάλος outsider που έρχεται να λυτρώσει τη χώρα από τα μνημόνια, ούτε το «άφθαρτο» πρόσωπο που δεν βαρύνεται με τις αμαρτίες του «παλιού πολιτικού συστήματος». Είναι πλέον και ο ΣΥΡΙΖΑ ένα κόμμα διακυβέρνησης και εξουσίας με παρελθόν και αδιευκρίνιστο μέλλον.

Η μέχρι τώρα αντιπολιτευτική τακτική του λιγότερο αποπνέει σοβαρό πολιτικό σχεδιασμό και περισσότερο μια «Disneyland». Από τη μια, ρεαλιστική στροφή και μετασχηματισμός σε μια σύγχρονη Κεντροαριστερά από την άλλη «Πολάκης και ξερό ψωμί». Πώς να μιλήσεις για ένα σοβαρό πολιτικό κόμμα όταν σου φταίει ακόμη και ο δυστυχής Σάκης Ρουβάς;

Ο Τσίπρας με το 32% των εκλογών του Ιουλίου απέδειξε ότι θα είναι κεντρικός πρωταγωνιστής και στον νέο πολιτικό κύκλο που άνοιξε. Προς το παρόν, όμως, δεν έχει ανακαλύψει νέο αφήγημα και νέο ρεπερτόριο. Γι’ αυτό δείχνει να αναλώνεται σε «ατάκες» από τον παλιό πολιτικό κύκλο. Η αδυναμία των άλλων πόλων της Κεντροαριστεράς, κυρίως του ΚΙΝ.ΑΛ./ΠΑΣΟΚ, τού προσφέρει το πλεονέκτημα του χρόνου να υλοποιήσει την ανασύνταξη του ΣΥΡΙΖΑ. Ομως το πλεονέκτημα του χρόνου δεν είναι απεριόριστο.

Ο νέος ΣΥΡΙΖΑ όλο εξαγγέλλεται και όλο δημιουργεί αμφιβολίες. Μοιάζει να βαδίζει ακόμη στη λενινιστική γραμμή του «Ενα βήμα μπρος και δύο πίσω». Ταυτόχρονα, οι σκελετοί στην ντουλάπα μοιάζουν να είναι ατελείωτοι. Από τα ατυχήματα τύπου Κοντονή έως πιο σοβαρές υποθέσεις, όπως είναι οι σχέσεις με τον Τσακαλώτο και άλλους «ομαδάρχες» του ΣΥΡΙΖΑ, δημιουργούνται συνεχώς παλινωδίες και αποστροφή στην κοινή γνώμη της Κεντροαριστεράς που δεν πολυενδιαφέρεται για την ακατάσχετη «αριστερή φαγούρα», αλλά αναζητεί ένα κόμμα που να μπορεί να κυβερνήσει τη χώρα.