Ενα νέο βιβλίο που κυκλοφόρησε στο Λονδίνο περιγράφει την ελληνική πλευρά του δούκα του Εδιμβούργου, τον οποίο αποκαλούσαν «Phil the Greek». Η υποψηφιότητά του για τον θρόνο,
η άρνηση του πατέρα του να επιστρέψει ο γιος του στη χώρα μας, η απόφαση να μείνει μόνιμα στην Αγγλία και η γνωριμία με τη μετέπειτα βασίλισσα Ελισάβετ, με την οποία έζησαν μαζί επί 74 χρόνια
Το πιο γνωστό παρατσούκλι που επεφύλασσαν οι Βρετανοί για τον Φίλιππο ήταν το«Φιλ ο Ελληνας» («Phil the Greek»). Aν και ο Φίλιππος απέφευγε να μιλάει -κάθε φορά που τον ρωτούσαν- για την Ελλάδα και την καταγωγή του, η χώρα μας σήμαινε για εκείνον κάτι περισσότερο από γενέθλιο τόπο.
Ο Φίλιππος ήταν μέλος της ελληνικής βασιλικής οικογενείας, καθώς ήταν γιος του πρίγκιπα Ανδρέα και εγγονός του Γεωργίου Α’, δεύτερου βασιλιά της Ελλάδας. Αν και είχε γεννηθεί το 1921 στην Ελλάδα, έζησε εκεί μόνο μέχρι 18 μηνών. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το 1922, η ελληνική βασιλική οικογένεια εξορίστηκε και μαζί και οι γονείς του Φίλιππου, Ανδρέας και Αλίκη, που εγκαταστάθηκαν στη Γαλλία.
Σχεδόν τέσσερις μήνες μετά τον θάνατο του 99χρονου συζύγου της βασίλισσας Ελισάβετ, νέα εντυπωσιακά στοιχεία για την ελληνική πλευρά του έρχονται στο φως στο βιβλίο: «Φίλιππος, Πρίγκιπας της Ελλάδας : Τα νεανικά χρόνια του Δούκα του Εδιμβούργου και η ελληνική διαδοχή» (Philip, Prince of Greece: The Duke of Edinburgh’s Early Life and the Greek Succession) που κυκλοφόρησε στο Λονδίνο (εκδόσεις Pen and Sword History) αμέσως μετά τον θάνατό του. Πρόκειται για ένα έργο που έχει την υπογραφή του Ελληνα ιστορικού και συγγραφέα Κωνσταντίνου Λαγού και του Βρετανού Τζον Καρ.
«Ο Φίλιππος πριν από τη σχέση του με την Ελισάβετ όχι μόνο δήλωνε Ελληνας, αλλά έβλεπε το μέλλον του στην Ελλάδα. Μάλιστα, υπήρχε συγκεκριμένη περίοδος στη ζωή του όπου ήταν αποφασισμένος να επιστρέψει στην Ελλάδα και να εγκατασταθεί μόνιμα εκεί. Παρότι η οικογένεια της μητέρας του Αλίκης ήταν βρετανική και ο ίδιος σπούδαζε την περίοδο 1934-1939 στη Σκωτία, δεν ήταν Βρετανός. Αυτό ήταν κάτι για το οποίο ο ίδιος είχε πλήρη συνείδηση και την εποχή εκείνη υπέγραφε πάντα ως Φίλιππος της Ελλάδας. Γι’ αυτόν η χώρα του ήταν η Ελλάδα, αν και δεν είχε καμία σχετική ανάμνηση, αφού η οικογένειά του είχε εξοριστεί από εκεί όταν ο ίδιος ήταν μωρό», λέει στο «ΘΕΜΑ» ο συγγραφέας Κ. Λαγός, εξιστορώντας τα γεγονότα που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τον Φίλιππο να στεφθεί βασιλιάς των Ελλήνων μετά τον Γεώργιο Β’ (1890-1947), με τη μητέρα του Αλίκη να μην κρύβει τη φιλοδοξία της για τον μοναχογιό της.
Στα τέλη του 1935 με την παλινόρθωση της βασιλείας στην Ελλάδα και την επιστροφή του Γεωργίου Β’, ο Φίλιππος όχι μόνο απέκτησε ελληνική υπηκοότητα, αλλά έγινε και πάλι επίσημα πρίγκιπας της χώρας. Αυτό υπήρξε σημαντικός σταθμός στη ζωή του αφού μέχρι τότε ήταν ουσιαστικά άπατρις. Είχε συγγενείς στη Βρετανία, αλλά δεν ήταν Βρετανός. Είχε μεγαλώσει στη Γαλλία, αλλά δεν ήταν Γάλλος. Τέλος, αυτός και τα μέλη της οικογένειάς του είχαν διαβατήρια από τη Δανία, αλλά και αυτή ήταν μία άγνωστη χώρα για τον Φίλιππο.
Την εποχή που γύρισε ο Γεώργιος Β’ στην Ελλάδα, ο Φίλιππος ήταν ακόμη μαθητής στη Σκωτία. Ο ίδιος επισκέφθηκε για πρώτη φορά την Αθήνα τον Νοέμβριο του 1936, σε ηλικία 15 χρόνων. Ο νεαρός πρίγκιπας εντυπωσιάστηκε με όλα όσα είδε στην Αθήνα. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι έδειξε τότε μεγάλο ενδιαφέρον για την Ελλάδα και για την προοπτική του να επιστρέψει σε αυτή όταν θα ολοκλήρωνε τη σχολική του εκπαίδευση στη Σκωτία.
Φωτογραφικό πορτρέτο του 9χρονου Φίλιππου, ντυμένου εύζωνα (1930)
Τρίτος στη σειρά της διαδοχής
Η μετοίκησή του στην Ελλάδα ήταν κάτι που ενδιέφερε ιδιαίτερα τον βασιλιά Γεώργιο Β’, αφού ο Φίλιππος την εποχή εκείνη ήταν τρίτος στη σειρά διαδοχής στον ελληνικό θρόνο. Ο Γεώργιος ήταν διαζευγμένος και χωρίς παιδιά. Για τον λόγο αυτό είχε ορίσει διάδοχό του τον αδελφό του, τον πρίγκιπα Παύλο, που τότε όμως ήταν ακόμη εργένης. Αν και το 1938 παντρεύτηκε τη Φρειδερίκη -ένας από τους κουμπάρους ήταν ο Φίλιππος-, δεν ήταν βέβαιο ότι το ζευγάρι θα αποκτούσε αγόρι αφού στην Ελλάδα μόνο άρρενες είχαν δικαίωμα στον θρόνο.
Αυτό σήμαινε ότι ο επόμενος στη διαδοχή ήταν ο πρώτος ξάδελφος του Γεωργίου και του Παύλου, ο πρίγκιπας Πέτρος, γιος του πρίγκιπα Γεωργίου που είχε διατελέσει παλαιότερα ύπατος αρμοστής στην Κρήτη. Ομως, το 1938 ο Πέτρος παντρεύτηκε μια Λευκορωσίδα που θεωρούνταν κομμουνίστρια. Για τον λόγο αυτό, ο ίδιος ο πατέρας του τον αποκήρυξε και τον διέγραψε από τον κατάλογο των υποψηφίων για τον ελληνικό θρόνο.
«Ετσι, τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο πρίγκιπας Φίλιππος είχε καλές πιθανότητες να γίνει κάποια μέρα βασιλιάς της Ελλάδας. Βέβαια, το 1940 ο Παύλος και η Φρειδερίκη απέκτησαν τον Κωνσταντίνο, κάτι που απέκλεισε τον Φίλιππο από το να γίνει βασιλιάς στην Ελλάδα. Ωστόσο, θα μπορούσε να συνεχίσει να παίζει σημαντικό ρόλο στη χώρα ως ένας από τους λιγοστούς πρίγκιπές της», επισημαίνει ο κ. Λαγός.
Η μητέρα του Φίλιππου, Αλίκη, όχι μόνο ήταν υπέρμαχος της μόνιμης εγκατάστασης του γιου της στην Ελλάδα, αλλά έτρεφε τη φιλοδοξία πως θα μπορούσε μελλοντικά να στεφθεί ακόμη και βασιλιάς των Ελλήνων. Την ίδια φιλοδοξία είχε παλαιότερα και για τον σύζυγό της πρίγκιπα Ανδρέα μετά την Επανάσταση στο Γουδί το 1909, αν και ο μεγαλύτερος αδελφός του, ο Κωνσταντίνος, ήταν ο διάδοχος του θρόνου. «Η πιο σημαντική αναφορά στις φιλοδοξίες της Αλίκης, ώστε ένα μέλος της οικογένειάς της να γίνει μια μέρα βασιλιάς της Ελλάδας, εντοπίζεται σε επιστολή της το 1921 στον αδελφό της, Λουί Μαουντμπάντεν, όπου του αποκαλύπτει ότι ήταν έγκυος και ότι ήλπιζε, εφόσον το παιδί ήταν αγόρι, να γινόταν μια μέρα βασιλιάς της Ελλάδας. Το παιδί αυτό ήταν ο Φίλιππος»,λέει ο κ. Λαγός.
Η Αλίκη, αφού ξεπέρασε τα ψυχολογικά προβλήματα που αντιμετώπιζε τα προηγούμενα χρόνια, μετακόμισε το 1937 μόνιμα στην Αθήνα, προσπαθώντας να πείσει και τον γιο της να την ακολουθήσει, παρά τη σθεναρή άρνηση του εν διαστάσει συζύγου της πρίγκιπα Ανδρέα. Σε επιστολές της μάλιστα σε συγγενικά της πρόσωπα, η Αλίκη λέει ότι βασικό της μέλημα ήταν ο Φίλιππος να γνωρίσει τον ελληνικό λαό, του οποίου ήταν πρίγκιπας. «Είναι ιστορική ειρωνεία ότι ο πατέρας του Φίλιππου, που ήταν μέλος της ελληνικής βασιλικής οικογένειας, ήθελε ο γιος του να ζήσει στην Αγγλία, ενώ η μητέρα του που ήταν αγγλικής καταγωγής ήθελε αυτός να μείνει μόνιμα στην Ελλάδα», επισημαίνει ο κ. Λαγός.
Ο Γεώργιος Β’ φωτογραφίζεται το 1930 -όταν ήταν εξόριστος από την Ελλάδα- με τον ανιψιό του Μιχαήλ, βασιλιά της Ρουμανίας , και τον πρώτο ξάδελφό του, πρίγκιπα Φίλιππο
Το «βέτο» του Ανδρέα
Η Αλίκη, παρά το γεγονός πως ήταν βρετανικής καταγωγής, θεωρούσε πως ήταν Ελληνίδα. Σε αυτό είχε επηρεαστεί αρχικά από τον σύζυγό της Ανδρέα, ο οποίος από ολόκληρη την ελληνική βασιλική οικογένεια ήταν ο πλέον «φανατικός» Ελληνας. Οι τέσσερις αδελφές του Φίλιππου μεγάλωσαν ως Ελληνίδες και διατήρησαν την ελληνική τους συνείδηση ακόμη και μετά τους γάμους τους με Γερμανούς αριστοκράτες. Αντίθετα με τις αδελφές του, ο Φίλιππος δεν ανέπτυξε στον ίδιο βαθμό ελληνική συνείδηση εξαιτίας των ιδιαζουσών συνθηκών της παιδικής του ηλικίας, λόγω εξορίας και διάλυσης της οικογένειάς του.
Η Αλίκη ακόμη και μετά την έξοδό της από τη νευρολογική κλινική και όταν ο Ανδρέας την είχε αφήσει για μία άλλη γυναίκα όχι μόνο δεν απεμπόλησε την ελληνικότητά της, αλλά την ενίσχυσε ακόμη περισσότερο. Λίγο πριν από την είσοδό της στην κλινική βαφτίστηκε ορθόδοξη, κάτι που έδωσε νέο νόημα στη ζωή της. Αν και μεταπολεμικά συνήθιζε να φορά ρούχα με έμοιαζαν με ράσο καλόγριας, η Αλίκη δεν υπήρξε ποτέ καλόγρια. Οταν το 1937 επέστρεψε στην Ελλάδα, ήταν αποφασισμένη να ιδρύσει ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα με χριστιανικό ορθόδοξο χαρακτήρα για να βοηθήσει τους Ελληνες αναξιοπαθούντες, κάτι που έκανε τελικά για μερικά χρόνια τη δεκαετία του 1950.
Στο πλαίσιο αυτό, η Αλίκη ενεργούσε παρασκηνιακά ώστε ο γιος της να συνεχίσει τη ζωή του στην Ελλάδα ως πρίγκιπας και αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού της ακόμη και με την προοπτική να γίνει μια μέρα βασιλιάς.
Ο πρίγκιπας Ανδρέας
με τον γιο του, Φίλιππο
Η έρευνα δείχνει ότι μετά το 1936 ο Φίλιππος συζητούσε σοβαρά το ενδεχόμενο να επιστρέψει και να ζήσει μόνιμα στην Ελλάδα, εκδηλώνοντας ενδιαφέρον να γίνει αξιωματικός του Βασιλικού Πολεμικού Ναυτικού. Μάλιστα ο ίδιος ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ φέρεται να πρότεινε στον Φίλιππο, μετά τη Σκωτία, να συνεχίσει τις σπουδές του στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων στην Ελλάδα. Αν και ο ίδιος είδε την πρόταση θετικά, ο πατέρας του πρίγκιπας Ανδρέας είχε διαφορετική άποψη.
Λέγεται πως ο Ανδρέας, πικραμένος από την αντιμετώπιση που είχε ο ίδιος στο παρελθόν ως αξιωματικός (απόταξη και εξορία) δεν επιθυμούσε ένα αμφίβολο μέλλον για τον Φίλιππο στην Ελλάδα. Ωστόσο, η άρνηση του Ανδρέα οφειλόταν μάλλον σε «λόγους εκδίκησης», μια και ο Γεώργιος δεν επέτρεπε στον πατέρα του Φίλιππου να επιστρέψει μόνιμα στη χώρα μας επειδή τον θεωρούσε έναν φανατικό αντιβενιζελικό που έκανε ζημιά στη δημόσια εικόνα του.
Η εμμονή του Ανδρέα, παρά τις προσπάθειες της Αλίκης, οδήγησε τονΦίλιπποστην απόφαση να μείνει μετά το τέλος του Β’ Π.Π. στην Αγγλία. Ετσι έμεινε στην ιστορία ως δούκας του Εδιμβούργου και σύζυγος της βασίλισσας Ελισάβεταπό το 1947 έως τον περασμένο Απρίλιο, όταν και απεβίωσε.