Η ταραγμένη ιστορία του Σαρτανά: Οι διωγμοί, οι πόλεμοι και η δίψα για ελληνική παιδεία

Τουλάχιστον 243 χρόνια αδιάλειπτης παρουσίας στην περιοχή της Αζοφικής μετρά το ελληνικό χωριό Σαρτανάς ή Σαρτανά, στην Ανατολική Ουκρανία. Ο μακρύς κατάλογος των νεκρών ομογενών από το ανελέητο σφυροκόπημα που δέχτηκε το χωριό από βομβαρδιστικά, φτάνοντας πλέον τους 10 (με τις πληροφορίες να κάνουν λόγο για άλλα δύο θύματα), σκόρπισε θλίψη σε όλο τον ελληνισμό, ενώ προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση του Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη που -σε ασυνήθιστα αυστηρό ύφος- ζήτησε τον άμεσο τερματισμό των βομβαρδισμών.

Στην κωμόπολη Σαρτανά, που απέχει λιγότερα από 20 χιλιόμετρα από την Μαριούπολη, διαβιούν σήμερα 8.000 Έλληνες, οι οποίοι μιλούν άπταιστα την Ελληνική γλώσσα, σε επίπεδο δηλαδή φυσικού ομιλητή, εντυπωσιάζοντας για την Ελληνομάθειά τους, η οποία μαρτυρά την ασίγαστη αγάπη και το πάθος τους για την ελληνική παιδεία. Ωστόσο, σύμφωνα με καλά ενημερωμένες πηγές, το στρατηγικό γεωγραφικό σημείο, στο οποίο έχει αναπτυχθεί εδώ και δύο τουλάχιστον αιώνες ο ελληνικός οικισμός, έχει τεθεί στο στόχαστρο των βομβαρδισμών, στην προσπάθεια των ρωσικών δυνάμεων να περικυκλώσουν την Μαριούπολη, δημιουργώντας έναν ασφυκτικό κλοιό πέριξ της πόλης. «Ξέρουμε ότι οι ομογενείς μας στα χωρία Σαρτανά και Μπουγά ήταν θύματα των βλημάτων που προήλθαν από ρωσικά αεροσκάφη» δήλωσε σήμερα ο Υφυπουργός Εξωτερικών, Ανδρέας Κατσανιώτης, την ώρα που η Βασιλίσσης Σοφίας παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, αφού τον Σαρτανά είχε επισκεφθεί μόλις στα τέλη του περασμένου Γενάρη και ο Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας.

Για τους Έλληνες του Σαρτανά, ωστόσο, η ρωσική «πολιορκία» επαναλαμβάνεται για δεύτερη φορά μετά το 2014, καθώς το χωριό βομβαρδίστηκε σφοδρά και στη διάρκεια των επιχειρήσεων της Μόσχας για την κατάληψη της Κριμαίας, ως μια από τις διαφιλονικούμενες περιοχές, όπως θυμίζει σε κάθε επισκέπτη το μνημείο των πεσόντων ομογενών, σε κεντρικό σημείο της πόλης.



Στα χρόνια των Τσάρων

Στις πολλές κακουχίες που βίωσαν οι Έλληνες του Σαρτανά, η ναυτοσύνη τους, αλλά και η ποντιακή τους ταυτότητα (με καταβολές από την Τραπεζούντα) αποτέλεσαν σημεία αναφοράς, αλλά και εχέγγυα για την ισχυρή παρουσία τους στην Αζοφική θάλασσα, όπου εγκαταστάθηκαν από την εποχή των Τσάρων. Ιστορικές πηγές θέλουν την Μεγάλη Αικατερίνη να κατευθύνει προς την περιοχή τον ελληνικό πληθυσμό από την Κριμαία, πληθυσμός ο οποίος αναπτύχθηκε από το 1779 και εξής στην Μαριούπολη, τον Σαρτανά και ακόμη 23 ελληνόφωνα χωριά, συνιστώντας μια αμιγώς ελληνική νησίδα στα διοικητικά όρια της Ουκρανίας. Μάλιστα, το περίφημο διάταγμα του 1779, το οποίο υπέγραψε η Μεγάλη Αικατερίνη, το οποίο βρίσκεται στο Λαογραφικό Μουσείο της Μαριούπολης, περιλάμβανε μαζί με την μεταφορά των ελληνικών πληθυσμών, ειδικά προνόμια για την ενθάρρυνση της γεωργίας, της αλιείας, του εμπορίου και της βιομηχανίας. Πρωτεργάτης της μετοίκησης ήταν ο Μητροπολίτης Ιγνάτιος, ενώ μετακινήθηκαν περίπου 19.000 Έλληνες. Μετά την εγκατάστασή τους, το 1807 η Μαριούπολη και τα γύρω από αυτήν ελληνικά χωριά, αναγνωρίστηκαν ως ανεξάρτητη διοικητική μονάδα, με αποκλειστικά ελληνικό πληθυσμό.

Αλιείς, κτηνοτρόφοι και μετέπειτα έμποροι, οι Έλληνες του Σαρτανά αποκτούν σημαντική θέση σταδιακά στην κοινωνική διαστρωμάτωση της Τσαρικής Ρωσίας, ενώ η σταδιακή οικονομική τους άνοδος, έχει ως αποτέλεσμα την ανάδειξη πολλών καλλιτεχνών μορφών. Παράλληλα, είναι παρόντες σε όλους τους αγώνες, εθνικούς και κοινωνικούς, καθώς μετέχουν στην Οκτωβριανή Επανάσταση, παίρνουν μέρος στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και κατόπιν στην κολεκτιβοποίηση της αγροτικής οικονομίας. Κατά τη σοβιετική περίοδο, πολλοί κάτοικοι του Σαρτανά απασχολούνται σε βιομηχανικές μονάδες της Μαριούπολης, ενώ η κωμόπολη αποτέλεσε μια από τις τρεις ελληνικές εθνικές περιφέρειες της Ουκρανίας. Η σχέση της ελληνικής κοινότητας της Ουκρανίας, ωστόσο, με το Σοβιετικό καθεστώς πέρασε από πολλές διακυμάνσεις, καθώς οι Έλληνες της Αζοφικής ασκούσαν σημαντική επιρροή συνολικά στην ελληνική διασπορά της χώρας.

Στο Σαρτανά, ωστόσο, παράλληλα με την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, σε υψηλά επίπεδα παρέμενε και η πνευματική και καλλιτεχνική ζωή, αφού το 1935 ιδρύεται το καλλιτεχνικό συγκρότημα, «Τα διαμάντια του Σαρτανά», γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία στο Κίεβο, αλλά και την Μόσχα. Ως «φυτώριο» καλλιτεχνών, η κωμόπολη ανέδειξε ακόμη ποιητές, συγγραφείς και ακαδημαϊκούς, ανάμεσα στους οποίους ο ποιητής Λεοντή Χανάμπέι-Μπαλντζί, ο Αντώνης Σαπουρμά και ο Δημήτριος Πάπους, ο Λεόντιος Κυριάκοφ και ο ακαδημαϊκός Ματσούκα, ο οποίος διατέλεσε και αντιπρόεδρος της Ακαδημίας Επιστήμων Ουκρανίας.



«Λατρεία για την Ελλάδα»

Μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, η ελληνική κοινότητα του Σαρτανά αναπτύσσει νέα δυναμική, καθώς το 1994 ιδρύεται η εθνικό-πολιτιστική λέσχη «Οι Έλληνες του Πριαζόβγιε», με πρωτοβουλία της οποίας ανεγέρθηκε εκ νέου, ο Ναός του Αγίου Γεωργίου. Χρήματα για τη θεμελίωση του Ναού δίνει και ο δήμος Ζωγράφου, αφού πληροφορήθηκε την άσβεστη φλόγα που διακατείχε τους κατοίκους του Σαρτανά για τα ελληνικά γράμματα. Στην ιδέα στήριξης του ελληνικού χωριού πρωτοστατεί ο τότε δήμαρχος, Γιάννης Καζάκος και το 1999 ο Σαρτανάς αδελφοποιείται με το δήμο Ζωγράφου. «Μάθαμε τότε ότι διψάνε για μάθηση και τους παρείχαμε αρωγή» δηλώνει στο protothema.gr o Αντιδήμαρχος Ζωγράφου, Γιάννης Βούρτσης, ο οποίος ζει όλα αυτά τα χρόνια από κοντά τους Έλληνες του Σαρτανά. Αγαπούν τα βιβλία, την ελληνική γλώσσα, την μουσική και τους χορούς και κάνει λόγο για μια «κοινότητα με λατρεία για την καταγωγή της». «Όποιος βρεθεί στο Σαρτανά και επισκεφθεί τα ελληνικά σχολεία, βλέπει σε όλα ζωγραφισμένους τοίχους με την ελληνική μυθολογία και θα καταλάβει ότι η καρδιά της Ελλάδας χτυπά εκεί» περιγράφει, βαθιά συγκινημένος από τις εξελίξεις, ο κ. Βούρτσης.

Αναγνωρίζοντας, μάλιστα, τη «δίψα για την Ελλάδα», ο δήμος Ζωγράφου τροφοδοτούσε τα προηγούμενα χρόνια με βιβλία τα ελληνικά σχολεία του Σαρτανά, φιλοξενώντας κάθε χρόνο παιδιά του χωριού στις παιδικές κατασκηνώσεις του. Οι στενοί δεσμοί του Σαρτανά με την πόλη του Ζωγράφου έχουν κινητοποιήσει και τους κατοίκους του τελευταίου, οι οποίοι ξεκινούν από μεθαύριο, Πέμπτη τη συλλογή τροφίμων και ανθρωπιστικού υλικού στο Δημοτικό Πολυχώρο «Αλέκα»(3ης Ορεινής Ταξιαρχίας 13), ενώ ο Δήμαρχος Ζωγράφου Βασίλης Θώδας βρίσκεται σε συνεχή επαφή με τον πρόξενο και τους ομογενείς στην Μαριούπολη, προκειμένου να ενημερώνει με τη σειρά τους, τους δημότες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Δημαρχείου Μαριούπολης, ο αριθμός των ελληνικής καταγωγής ουκρανών πολιτών ανέρχεται σε 100.000 περίπου, ενώ ο ελληνικής καταγωγής πληθυσμός της Ουκρανίας, με σημαντική δράση και παρουσία στην οικονομική και πολιτιστική ζωή της χώρας, κυμαίνεται, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ομοσπονδίας Ελληνικών Συλλόγων Ουκρανίας (Ο.Ε.Σ.Ο.), σε 100.000 - 150.000 άτομα.

Μια ακόμη συναισθηματικά φορτισμένη στιγμή για τους κατοίκους του Σαρτανά ήταν το 2008, όταν για πρώτη φορά επισκέφθηκε το χωριό, ο αείμνηστος Κάρολος Παπούλιας ως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας. «Θα ήθελα να σας συγχαρώ γιατί όλα αυτά τα χρόνια, παρά τις δυσκολίες, τους διωγμούς και την απόσταση από την μητέρα Ελλάδα κρατήσατε άσβεστο το ελληνικό σας πνεύμα και συνεχίζετε να μεταδίδετε στις επόμενες γενιές την ελληνική γλώσσα, τις παραδόσεις, την ιστορία και τον πολιτισμό των προγόνων μας» ανέφερε στον χαιρετισμό του τότε ο Κάρολος Παπούλιας, ευχόμενος «ΟΛΑ ΚΑΛΑ – ΠΑΝΤΑ ΚΑΛΑ!», όπως συνηθίζουν να λένε οι Έλληνες στη Μαριούπολη.



Ειδήσεις σήμερα:

Survivor: Οι 4 υποψήφιοι προς αποχώρηση και ο... πόλεμος της καρύδας – Δείτε βίντεο

Ο Καναδάς θα απαγορεύσει τις εισαγωγές πετρελαίου από τη Ρωσία

«Κυρώσεις» στη Ρωσία από Pornhub και Onlyfans