Φυσικό αέριο: Τα μυστικά της Ρεβυθούσας

Το παράδοξο με τη Ρεβυθούσα έγκειται στο ότι, ενώ είναι ένα εργαστήριο κορυφαίας τεχνολογίας σε μορφή βραχονησίδας, απασχολεί σπανίως και ελάχιστα το κοινό, την ειδησεογραφία κ.ο.κ. Παρόλο που εκεί είναι εγκατεστημένος από το 2000 ο μοναδικός αποθηκευτικός χώρος φυσικού αερίου στην Ελλάδα, ένας σταθμός όπου πραγματοποιείται η διαδικασία επαναφοράς του καυσίμου από την υγρή (LNG, Liquid Natural Gas) στην αέρια κατάστασή του.

Ο σταθμός της Ρεβυθούσας διαθέτει τεράστιες δυνατότητες, οι οποίες, μάλιστα, συν τω χρόνω, διευρύνονται. Στην παρούσα φάση, πάντως, μπορεί να τροφοδοτήσει το Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ), τον Διαχειριστή Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ) με 7,1 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ανά έτος.

Ο Τερματικός Σταθμός Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΥΦΑ) Ρεβυθούσας, όπως είναι ο πλήρης και επίσημος τίτλος της μονάδας, είναι ταυτόχρονα μία από τις τέσσερις πύλες εισδοχής του φυσικού αερίου στην Ελλάδα (οι άλλες τρεις βρίσκονται στα βόρεια σύνορα της χώρας, στα σημεία όπου οι μεγάλοι διεθνείς αγωγοί, όπως ο TAP, συνδέονται με το ελληνικό δίκτυο). Και ενώ βρίσκεται μόλις 450 μέτρα μακριά από την ακτή της Αγίας Τριάδας, απέναντι από τον παράλιο οικισμό της Πάχης Μεγάρων και μόλις 45 χιλιόμετρα από την Αθήνα, η Ρεβυθούσα παραμένει σε μια αφάνεια απολύτως αναντίστοιχη της σημασίας της.

Βεβαίως, η σημασία αυτή υπογραμμίζεται έντονα το τρέχον διάστημα, εξαιτίας της διεθνούς αγωνίας για την εκτίναξη της τιμής του φυσικού αερίου, ως παρενέργειας της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Ωστόσο, ανεξαρτήτως της πολεμικής συγκυρίας, η Ρεβυθούσα ερεθίζει ποικιλοτρόπως την περιέργεια, ιδιαίτερα δε οποιουδήποτε ενδιαφέρεται για τις σύγχρονες διαδικασίες παραγωγής των ορυκτών καυσίμων, καθώς αποτελεί μία από τις πλέον συναρπαστικές περιπτώσεις βιομηχανικής μονάδας - και όχι μόνο για τον ελλαδικό χώρο. Αφενός για το προφανές, δηλαδή για το πώς το υγροποιημένο αέριο φτάνει στη Ρεβυθούσα κατεψυγμένο στους -160 βαθμούς Κελσίου.

Σε αυτή την κατάσταση μεταφέρεται στον σταθμό από δεξαμενόπλοια, προερχόμενα κυρίως από την Αλγερία, στην προβλήτα της βραχονησίδας. Εκεί αποθηκεύεται και κατόπιν επαναφέρεται στην αέρια μορφή του ώστε να διατεθεί προς κατανάλωση μέσω του δικτύου. Αυτό συμβαίνει διότι ο όγκος του φυσικού αερίου LNG σε υγρή μορφή είναι κατά 600 φορές μικρότερος απ’ ό,τι ως καθαυτό αέριο, οπότε μεταφέρεται και αποθηκεύεται πολύ πιο εύκολα. Αφετέρου η Ρεβυθούσα μαγνητίζει το ενδιαφέρον για τα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά των εγκαταστάσεών της, οι οποίες έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία 25 χρόνια σε αυτό το μικροσκοπικό (έκτασης μόλις 2 τ. χλμ., μαζί με τις προσχώσεις και τις τεχνητές προεκτάσεις) κομμάτι στεριάς που μοιάζει μάλλον στον Σαρωνικό με μεγάλο πλεούμενο παρά με νησί.

Με δεδομένο ότι το φυσικό αέριο χαρακτηρίζεται «η καύσιμη ύλη του 21ου αιώνα», λόγω της αποδοτικότητάς του σε σύγκριση, π.χ., με το πετρέλαιο, αλλά και της χαμηλής επιβάρυνσης της ατμόσφαιρας με ρύπους, είναι λογικό ότι αναζητείται μια κάποια γνώση γύρω από τα μυστικά του συγκεκριμένου καυσίμου. Εξ ορισμού, λοιπόν, η Ρεβυθούσα αναδεικνύεται σε πρωταγωνίστρια, καθώς ανήκει σε μια ολιγάριθμη κατηγορία σταθμών στην περιοχή της Νότιας Ευρώπης και της Μεσογείου.

Τεχνολογικές ταχυδακτυλουργίες

Στο κανάλι του ΔΕΣΦΑ στο YouTube, ανάμεσα στα βίντεο που παρουσιάζουν διαφορετικές πτυχές των μονάδων φυσικού αερίου ανά την Ελλάδα, υπάρχει ένα σύντομο και εντελώς εξειδικευμένο βίντεο. Σε περίπου τριάμισι λεπτά ο θεατής παρακολουθεί σκηνές από εργασίες που πραγματοποιήθηκαν στην τεράστια θολωτή στέγη της 3ης Δεξαμενής στη Ρεβυθούσα προς το τέλος του 2018. Η στέγη ανυψώνεται, χωρίς κάποιον ορατό μηχανισμό, από το έδαφος για να φτάσει έως το μέγιστο ύψος των πλευρικών τοιχωμάτων, στα 25,5 μέτρα.

Οταν αφιχθεί στο τέρμα της διαδρομής της, αγκυρώνεται περιμετρικά στην κορυφή της δεξαμενής με δεκάδες μεταλλικές σφήνες και κατόπιν μια ομάδα ηλεκτροσυγκολλητών την ενώνει με το υπόλοιπο σώμα του κυλινδρικού μεγαθήριου. Ιδίως στα μάτια οποιουδήποτε δεν είναι εξοικειωμένος με τις σύγχρονες μεθόδους ανέγερσης τέτοιου είδους εγκαταστάσεων, το συγκεκριμένο θέαμα απέχει ελάχιστα από το μηχανολογικό θαύμα ή την επιστημονική φαντασία. Διότι φαντάζει ως εντελώς απίστευτο το καθ’ όλα πραγματικό γεγονός ότι ένας κοίλος δίσκος διαμέτρου 80 μέτρων και συνολικού βάρους 902 τόνων μπορεί να σηκώνεται στον αέρα, φαινομενικά χωρίς να έλκεται από γερανούς ή οτιδήποτε παρόμοιο, θυμίζοντας τα μεγαλεπήβολα τρικ του μάγου Ντέιβιντ Κόπερφιλντ που εξαφανίζει ελικόπτερα, αεροπλάνα κ.λπ. ενώπιον χιλιάδων θεατών.

Χάρτης του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου - Οι 4 είσοδοι

Φυσικά, δεν υπάρχει ίχνος μαγείας, αλλά μια σχεδιασμένη ως την παραμικρή λεπτομέρεια επιχείρηση εφαρμοσμένης φυσικής. Η οροφή κατασκευάζεται εξαρχής στον πυθμένα της δεξαμενής και όταν ολοκληρωθεί η ανέγερση του κυλίνδρου, στεγανοποιείται πλήρως το διάκενο ανάμεσα στο στέγαστρο και τα τοιχώματα. Και τότε, μια συστοιχία από πανίσχυρες αντλίες ωθεί πεπιεσμένο αέρα στο κάτω μέρος της στέγης, η οποία με αργό ρυθμό, εκατοστό το εκατοστό, ανυψώνεται έως ότου αγγίξει την κορυφή.

Το όλο εγχείρημα απαιτεί εξειδικευμένη τεχνογνωσία και τη μέγιστη προσοχή κατά την εκτέλεση, εν τέλει όμως είναι πιο ορθολογικό και μακράν πιο οικονομικό από τη συμβατική μέθοδο η οποία προβλέπει τη συναρμολόγηση της στέγης εκτός δεξαμενής και την τοποθέτησή της εκ των υστέρων με γερανούς στο επάνω χείλος του θηριώδους σε διαστάσεις κυλίνδρου. Παρ’ όλα αυτά, η ανύψωση της πελώριας οροφής είναι μόνο ένα απ’ όσα αξιοπερίεργα και σε κάθε περίπτωση αξιοθαύμαστα έχουν συμβεί ή εξακολουθούν να συμβαίνουν στη Ρεβυθούσα.

Στο ασφυκτικά περιορισμένο εμβαδόν της έχει εγκατασταθεί μια τριάδα από τα ασφαλέστερα κτίρια ως προς την αντισεισμική προστασία τους στην Ελλάδα. Οι τρεις δεξαμενές της Ρεβυθούσας, συνολικής χωρητικότητας 225.000 κυβικών μέτρων (οι δύο μικρότερες και παλαιότερες χωρητικότητας από 65.000 κυβικών μέτρων, ενώ η τρίτη μπορεί να φιλοξενήσει 95.000 κυβικά μέτρα υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG αυξάνοντας τη δυναμικότητά της κατά 73%) εδράζονται η καθεμία σε εκατοντάδες αμορτισέρ ή εφέδρανα. Τα οποία επιτρέπουν στις γιγαντιαίες δεξαμενές, αυτούς τους μοντέρνους κυλινδρικούς μεγαλίθους από ατσάλι, να μετατοπίζονται ελεγχόμενα και προς κάθε κατεύθυνση. Κατ’ αυτό τον τρόπο οι σεισμικοί κραδασμοί απορροφώνται με την ταλάντωση, ενώ οι δεξαμενές διατηρούν την ευστάθεια και τη στατική ισορροπία τους.

Οι αιωρούμενες δεξαμενές

Οι δεξαμενές του σταθμού στη Ρεβυθούσα συνιστούν σπάνια δείγματα βιομηχανικών εγκαταστάσεων του είδους και είναι άξια μελέτης για τον σχεδιασμό και τη δομή τους. Κατασκευάστηκαν μέσα σε κυλινδρικές τάφρους, διαμέτρου 75 μέτρων για τις δύο μικρότερες και περίπου 100 μέτρων για τη μεγαλύτερη.

Οι τάφροι δημιουργήθηκαν με εκτεταμένες εργασίες εκσκαφής, μετά το πέρας των οποίων επενδύθηκαν περιμετρικά με μπετόν. Επομένως, οι δεξαμενές είναι εν μέρει υπόγειες επειδή έτσι επιτυγχάνεται υψηλότερος βαθμός ασφάλειας, αλλά και ελαχιστοποιείται η οπτική όχληση, καθώς πρόκειται για κατασκευές πολύ μεγάλου ύψους και όγκου. Επίσης, οι δεξαμενές έχουν διπλό κέλυφος, με το εσωτερικό περίβλημα, αυτό που έρχεται σε άμεση επαφή με το κρυογενικό υλικό (δηλαδή το κατεψυγμένο υγροποιημένο φυσικό αέριο), να είναι κατασκευασμένο από χάλυβα, ενισχυμένο με προσθήκη νικελίου σε ποσοστό 9%.

Το εξωτερικό κέλυφος των δεξαμενών είναι οπλισμένο σκυρόδεμα, κατασκευασμένο με τέτοιον τρόπο ώστε σε πιθανή αστοχία του εσωτερικού περιβλήματος να μην υπάρξει διαφυγή του κρυογενικού υλικού. Επίσης, ανάμεσα στις δύο στιβάδες του περιβλήματος έχει προβλεφθεί κενό πλάτους ενός μέτρου, το οποίο γεμίζεται με μονωτικό υλικό για τη διατήρηση της κρυογενικής θερμοκρασίας του υγροποιημένου φυσικού αερίου. Για τον ίδιο λόγο η βάση καθώς και η οροφή κάθε δεξαμενής φέρουν ιδιαίτερα ενισχυμένη μόνωση.

Ωστόσο, ένα από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία των δεξαμενών είναι η έδρασή τους σε ένα ειδικό σύστημα με περισσότερα από 200 εφέδρανα για καθεμία, τα οποία επιτρέπουν την ελεύθερη μετατόπιση ολόκληρης της κατασκευής κατά 30 εκατοστά προς όλες τις κατευθύνσεις. Το σύστημα των εφεδράνων έχει προδιαγραφές αντοχής σε επιτάχυνση έως 0,5 g. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι, ακόμη κι αν ενδεχόμενος σεισμός προκαλέσει κλυδωνισμούς και οι δεξαμενές πιέζονται με μια δύναμη που τείνει να τις ανατρέψει, μεγέθους όσο το μισό του βάρους τους, ουδείς λόγος ανησυχίας συντρέχει. Οι δεξαμενές θα αντέξουν και θα παραμείνουν όρθιες.

Θερμά λουτρά για το αέριο

Από τη Ρεβυθούσα το LNG, σε αέρια μορφή πλέον, διοχετεύεται μέσω δύο υποθαλάσσιων αγωγών στον σταθμό της Αγίας Τριάδας, στην απέναντι ακτή. Προηγουμένως, όμως, θα πρέπει να έχει ανακτήσει την αρχική, αέρια κατάστασή του με μια διαδικασία που αποτελεί και αυτή μέρος της τεχνολογικής μαγείας που περιβάλλει τη Ρεβυθούσα. Κατ’ αρχάς, για λόγους ασφαλείας, η πίεση εντός των δεξαμενών θα πρέπει να διατηρείται χαμηλά, ανεξαρτήτως της ποσότητας του περιεχομένου τους. Για τον σκοπό αυτό, υπάρχει ειδικό κύκλωμα από συμπιεστές αερίου, τον επανασυμπυκνωτή και τις απαραίτητες σωληνώσεις.

Ταυτόχρονα, όμως, για την επαναεριοποίηση του LNG απαιτείται ξεπάγωμα από τους -160 βαθμούς Κελσίου, ένα στάδιο στο οποίο τον πρωτεύοντα ρόλο έχουν οι αεριοποιητές, μηχανολογικές υπομονάδες που βρίσκονται στο συγκρότημα της Ρεβυθούσας και προσδίδουν την απαιτούμενη θερμότητα στο υγροποιημένο υλικό ώστε να επιτευχθεί η αεριοποίησή του. Επιπλέον, οι αεριοποιητές θερμαίνουν το αέριο έως ότου φτάσει τουλάχιστον έως τη θερμοκρασία των 3,5 βαθμών Κελσίου, προτού διοχετευτεί στο δίκτυο μεταφοράς.

Η διαδικασία επαναεριοποίησης προϋποθέτει την εφαρμογή δύο διαφορετικών μεθόδων. Η πρώτη βασίζεται στο απλό θαλασσινό νερό ως θερμαντικό μέσο, εξ ου και είναι πιο οικονομική και οικολογικά ορθή, με ποσότητες ύδατος να αντλούνται απευθείας από τη θάλασσα και στο τέλος της διαδικασίας να επιστρέφουν σε αυτήν. Η δεύτερη μέθοδος, ως μέσο θέρμανσης του αερίου, χρησιμοποιεί ένα «λουτρό ύδατος», κάτι σαν κολοσσιαίο θερμοσίφωνο, το οποίο ζεσταίνεται από τα καυσαέρια του ίδιου του φυσικού αερίου χάρη σε έναν καυστήρα εμβαπτισμένο στο λουτρό.

Οπως και να έχει, πάντως, με αυτές τις δύο μεθόδους αξιοποιείται σχεδόν καθ’ ολοκληρίαν η ενέργεια που περικλείει το φυσικό αέριο, καθώς η απόδοσή τους αγγίζει το 98%. Εκτός όμως από τις διαδικασίες που αφορούν την αποθήκευση και προώθηση του φυσικού αερίου, η Ρεβυθούσα από το 2009 διαθέτει μονάδα Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης (ΣΗΘΥΑ), ισχύος 13 MW. Εξυπακούεται ότι για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη Ρεβυθούσα χρησιμοποιείται ως καύσιμο το φυσικό αέριο.

Το σημαντικό στοιχείο είναι ότι κατ’ αυτό τον τρόπο η Ρεβυθούσα απέκτησε την πλήρη ηλεκτρική αυτονομία της. Αλλά και η θερμική ενέργεια που εκλύεται κατά τη διαδικασία παραγωγής ηλεκτρισμού αξιοποιείται και πάλι στις επιμέρους μονάδες, αυξάνοντας περαιτέρω τον βαθμό απόδοσης της όλης εγκατάστασης. Στην οποία, από την έναρξη της λειτουργίας της, τον Φεβρουάριο του 2000, έως σήμερα έχουν φιλοξενηθεί περισσότερα από 620 πλοία, από τα μικρότερα χωρητικότητας 30.000 κυβικών μέτρων έως τα μαμούθ των 266.000 κυβικών μέτρων.

Και παρά τις περιορισμένες διαστάσεις της, αλλά και τις περιστασιακές αναταράξεις στην κανονική ροή του φυσικού αερίου, όπως συμβαίνει στην παρούσα φάση εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία, η Ρεβυθούσα εξακολουθεί να υπερηφανεύεται ότι διασφαλίζει την επάρκεια αποθεμάτων φυσικού αερίου για τις ανάγκες της εγχώριας κατανάλωσης. Συμβολίζει, δε, την προσπάθεια της Ελλάδας να συνδεθεί με τη σύγχρονη, οικουμενική στροφή προς το φυσικό αέριο, όσο περιπετειώδης και αν φαντάζει αυτή με βάση τα τρέχοντα δεδομένα.




Ειδήσεις σήμερα:

ΗΠΑ: Βάζουν δύσκολα διλήμματα, όσο η Τουρκία «παίζει» με τη Ρωσία

Survivor: Ο Ανδρεάς Ματθαιακάκης στον τάκο μετά τον «πόλεμο» Στάθη και Τάκη - Δείτε βίντεο

Νορβηγία: Ανακτήθηκαν τα πτώματα του πληρώματος αεροσκάφους των ΗΠΑ που συνετρίβη κατά τη διάρκεια άσκησης του NATO