To «IQ χταποδιού» που έβαλε φωτιές στη διατροφή και την πολιτική

Οι πτυχές στις οποίες εξαπλώθηκε η έντονη δημόσια αντιπαράθεση των τελευταίων εβδομάδων με επίκεντρο το χταπόδι είναι σχεδόν όσες και τα πλοκάμια του συγκεκριμένου μαλάκιου: Η βιολογία και η ζωολογία, η διατροφολογία, η ηθική φιλοσοφία, αλλά ακόμη και η πολιτική έχουν μετατραπεί σε πεδία ανταλλαγής απόψεων -πολύ συχνά ακραίων- γύρω από τον κώδικα σωστής συμπεριφοράς του ανθρώπου απέναντι στο χταπόδι.

Για παράδειγμα, το ζήτημα για το εάν πρέπει να αλιεύονται ή όχι τα χταπόδια προκάλεσε έναν μικρό εσωτερικό διχασμό στις τάξεις του ΣΥΡΙΖΑ, ξυπνώντας σοβούσες αμοιβαίες αντιπάθειες, εν προκειμένω ανάμεσα στην εφημερίδα «Αυγή» και τον Παύλο Πολάκη. Ακολούθως, η διχογνωμία γενικεύτηκε εξαιτίας ενός άλλου, κρίσιμης σημασίας διλήμματος: η χταποδοφαγία είναι δικαιολογημένη ή μήπως αποτελεί αμάρτημα και όνειδος για την ανθρώπινη κοινότητα; Και προχωρώντας περαιτέρω, ετέθη το ηθικής τάξης ζήτημα περί ευφυΐας.

Είναι άραγε το χταπόδι τόσο έξυπνο ώστε να ισοδυναμεί με αποτρόπαιο έγκλημα το να υφίσταται τα πάνδεινα, προτού καταλήξει να θυσιαστεί διά του μαρτυρίου της πυράς, του βρασμού ή του πνιγμού στο ξίδι κ.ο.κ.; Τη δεύτερη διάσταση του «χταπόδι-γκέιτ» εισήγαγε στη δημόσια σφαίρα ο αρθρογράφος της «Καθημερινής» Θοδωρής Γεωργακόπουλος, σε κείμενο γνώμης υπό τον τίτλο «Γιατί δεν τρώω πια χταπόδια». Η θέση του εν λόγω συντάκτη κατά της χταποδοφαγίας συνοψίζεται σε επιχειρήματα όπως «ξέρουμε ότι τα χταπόδια μπορεί και να υπάρχουν επί 500 εκατ. χρόνια. Ε

πιβίωσαν ακόμη και αφού εξαφανίστηκε το 75% των δεινοσαύρων. Το αίμα τους είναι μπλε, έχουν τρεις καρδιές και κάθε πλοκάμι τους έχει ξεχωριστό εγκέφαλο. Εχουν το μεγαλύτερο μυαλό από όλα τα ασπόνδυλα (και τα περισσότερα σπονδυλωτά). Και το κυριότερο από όλα: είναι πανέξυπνα. Αδικαιολόγητα, ακατανόητα πανέξυπνα». Κατά συνέπεια, όπως δηλώνει ο κ. Γεωργακόπουλος, «δεν μπορώ να φάω όντα τα οποία σέβομαι και θαυμάζω».

Η επίκληση του συναισθήματος συμπόνιας για τα αδίκως αφανιζόμενα χταπόδια παρασύρει τον αναγνώστη, ο οποίος δύσκολα μπορεί να διακρίνει ότι ο αρθρογράφος κατ’ ουσίαν προσπαθεί να στηρίξει μια εντελώς προσωπική άποψη (ότι τα χταπόδια είναι από τα ευφυέστερα πλάσματα της δημιουργίας), πάνω σε μια κατά το δοκούν παράθεση δεδομένων. Τα οποία είναι μεν επιστημονικά, όχι όμως και αδιαμφισβήτητα. Αντιθέτως, η «εξυπνάδα» των χταποδιών είναι, στην καλύτερη περίπτωση, σχετική. Περισσότερο επαφίεται στην οπτική γωνία του εκάστοτε παρατηρητή και την αντίστοιχη ερμηνεία, παρά σε αδιάσειστα επιστημονικά τεκμήρια.

Εξάλλου, αν ο κ. Γεωργακόπουλος επιλέγει να μην τρώει χταπόδια επειδή τα σέβεται και τα θαυμάζει, κάποιος άλλος μπορεί να σέβεται και να θαυμάζει π.χ. τις γαρίδες ή τις ακρίδες. Και, παρομοίως, να τις βαπτίζει ευφυείς, γοητευτικές κ.ο.κ. Ωστόσο, λαοί που έχουν περιλάβει τις ακρίδες στο διαιτολόγιό τους ουδόλως θα πτοηθούν από την αντίθετη άποψη οποιουδήποτε αρθρογράφου. Πάντως, το άρθρο του κ. Γεωργακόπουλου πέτυχε πανηγυρικά τον στόχο του: προκάλεσε αντιδράσεις, αναπαράχθηκε κατά κόρον στο Διαδίκτυο, προσέλκυσε σχόλια και συμπαθούντες, υιοθετήθηκε από διασήμους και έγινε viral. Εδωσε ακόμη και το έναυσμα για μια ορισμένη εκδοχή χταποδο-ακτιβισμού. Η συγκυρία, άλλωστε, ήταν ιδανική, καθώς το «χταπόδι-γκέιτ» είχε ήδη προκαλέσει τρικυμία στους κόλπους του ΣΥΡΙΖΑ.

Πολιτικό θέμα

Εξαιτίας μιας αναφοράς στα δικαιώματα του χταποδιού σε δημοσίευμα του κομματικού οργάνου του ΣΥΡΙΖΑ, την εφημερίδα «Αυγή», ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Υγείας Παύλος Πολάκης βγήκε από τα ρούχα του - και σχεδόν φόρεσε την προσφιλέστατη εφαρμοστή στολή του σκληροπυρηνικού ψαροντουφεκά. Για χάρη των χταποδιών, ο κ. Πολάκης επιτέθηκε μετωπικά στην εφημερίδα, χρησιμοποιώντας βαριές κουβέντες και ως εκ τούτου φέρνοντας στην επιφάνεια μια βαθύτερη κόντρα. Ο Παύλος Πολάκης έκανε λόγο στο Facebook για «δολοφονία χαρακτήρα» (του δικού του), για «ιδεοληψία και ευαισθησία του καθενός που δεν είναι η αριστερή πολιτική» (της «Αυγής»), καταλήγοντας με μια αυστηρή προτροπή προς τους συντρόφους δημοσιογράφους: «μαζευτείτε γιατί καρφώνεστε κι εσείς και η θλίψη σας».

Εκ μέρους της «Αυγής», ο διευθυντής της Αγγελος Τσέκερης αντεπιτέθηκε φωτογραφίζοντας τον κ. Πολάκη με τη γενικόλογη διατύπωση «ότι κάποιοι σύντροφοι θεωρούν τον εαυτό τους νόμιμο ιδιοκτήτη της παλικαρίσιας αντιπολίτευσης». Και αρκετά πιο συγκεκριμένα, με την απόφανση ότι «χρειαζόμαστε κάπως λιγότερη λεβέντικη γραφικότητα από όση παράγουμε». Οπως ίσως ήταν αναμενόμενο, κατόπιν όσων διαμείφθηκαν εντός ΣΥΡΙΖΑ αλλά εις επήκοον οποιουδήποτε παρακολούθησε την ανταλλαγή φραστικών πυρών, ο κ. Πολάκης δήλωσε «αντιδικαιωματιστής». Και ως τέτοιος θα εξακολουθήσει να καμακώνει χταπόδια, να τα χτυπάει ανελέητα στα βράχια κ.λπ. Στη διένεξη «Αυγής» - Πολάκη, μοιραία, πήραν θέση κι άλλα επιφανή στελέχη, όπως ο πρώην σύμβουλος Στρατηγικής Επικοινωνίας του πρωθυπουργού επί κυβερνήσεως Αλέξη Τσίπρα, Νίκος Καρανίκας.

Και το χταπόδι απείλησε προς στιγμήν να προκαλέσει ασφυξία στα ανώτατα κλιμάκια του ΣΥΡΙΖΑ. Γεγονός το οποίο καταδεικνύει, εκτός των άλλων, ότι, γενικότερα, τα ερωτήματα που ανακύπτουν γύρω από το χταπόδι είναι σοβαρά και φαιδρά ταυτόχρονα. Καθώς όμως η σχετική συζήτηση παρατείνεται, προεκτείνεται, απασχολεί πολλαπλά και μάλιστα με επιχειρήματα που παρουσιάζονται ως επιστημονικώς τεκμηριωμένα, το χταπόδι αναδεικνύεται σε πρωταγωνιστή μιας όλο και πιο μπερδεμένης υπόθεσης.

Γενικότερα, μετά το καλοκαίρι του 2022, τα χταπόδια που όλοι ήξεραν, ενδεχομένως παρατεταγμένα το ένα δίπλα στο άλλο, εκτεθειμένα στον ήλιο πάνω στο σύρμα ενός παραθαλάσσιου ουζερί, δεν θα είναι ποτέ πια τα ίδια. Η κύρια παράμετρος της αντιπαράθεσης αφορά το κατά πόσο η μεταχείριση του χταποδιού ως φαγώσιμου είναι θεμιτή ή, αντιθέτως, αποτελεί μία ακόμη επιβεβαίωση ότι το ανθρώπινο είδος κατ’ ουσίαν παραμένει σαρκοβόρο, αδίστακτο και βάρβαρο, διατηρώντας τις πρωτόγονες συνήθειες του εξολοθρευτή άλλων ειδών του ζωικού βασιλείου για να εξασφαλίσει τη δική του επιβίωση. Οπότε, μετά την πρόσφατη, άτυπη εκστρατεία ευαισθητοποίησης υπέρ των δικαιωμάτων του, στο εξής όποιος τρώει χταπόδι θα πρέπει να θεωρείται περίπου δολοφόνος.

Και, αν μη τι άλλο, να ντρέπεται για τις αθρόες χταποδοκτονίες στις οποίες γίνεται συνεργός εκών άκων, να βασανίζεται από ενοχές κ.λπ. Από τον στίβο της πολιτικής, ο υπουργός Ανάπτυξης και αντιπρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Αδωνις Γεωργιάδης, αλλά και η σύζυγος του πρωθυπουργού Μαρέβα Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη έσπευσαν να διαδηλώσουν ότι υποστηρίζουν ένα εν τω γεννάσθαι αυθόρμητο κίνημα υπέρ των χταποδιών. Βεβαίως, οι σχετικές αναρτήσεις του κ. Γεωργιάδη και της κυρίας Γκραμπόφσκι στο Twitter, με τις οποίες αναπαρήγαγαν και εμπράκτως επιδοκίμασαν το άρθρο του κ. Γεωργακόπουλου, απλώς εξέφρασαν μια ευρύτερη τάση, προσδίδοντάς της μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα και προβολή, χάρη στη δική τους δύναμη επιρροής.

Οι ορθολογιστές

Οι άνθρωποι που μέσω social media κυρίως συντάχθηκαν με το ρεύμα της όψιμης χταποδοφιλίας είναι εκατοντάδες - και πιθανότατα πολλαπλασιάζονται. Ωστόσο, φαίνεται ότι ένα αφηρημένο και κάπως αβασάνιστο πνεύμα ζωοφιλίας ήταν αυτό που επικράτησε στην περίπτωση των χταποδιών, παραμερίζοντας τον στοιχειώδη ορθολογισμό. Διότι, αν το ουσιαστικό επιχείρημα κατά της μετατροπής του χταποδιού σε έδεσμα είναι ότι διαθέτει αυξημένη ευφυΐα, η υιοθέτηση του αντίστοιχου κριτηρίου αποδεικνύεται ιδιαίτερα προβληματική - ή ακόμη και δυνάμει επικίνδυνη.

Αφενός, δεν υπάρχει μια γενικώς αποδεκτή, έγκυρη και συστηματική μέθοδος προσδιορισμού της όποιας ευφυΐας διαθέτουν τα ζώα, τα φυτά και γενικότερα οι έμβιοι οργανισμοί, από τους πιο απλούς, όπως π.χ. οι αμοιβάδες ή οι μοβ μέδουσες, έως τους χιμπαντζήδες και τα λοιπά ανώτερα θηλαστικά. Επομένως, το πρωταρχικό ζήτημα που αναζητά επειγόντως λύση είναι το πώς μπορεί να μετρηθεί με αξιόπιστο και αδιάβλητο τρόπο το «IQ του χταποδιού». Θα πρέπει, άραγε, οι ψαράδες, αντί να απλώνουν δίχτυα και παραγάδια, να καλούν τα λυθρίνια και τις καραβίδες σε κάποιου είδους συνέντευξη, προκειμένου να διαγνώσουν ακριβώς την ευφυΐα τους;

Κι αν αυτό φαντάζει αρκετά δύσκολο, το επόμενο βήμα είναι ακόμη πιο παρακινδυνευμένο: Πώς θα καθοριστεί ποια έμβια όντα μπορούν να φαγωθούν από τον άνθρωπο και ποια όχι, βάσει του προαναφερθέντος κριτηρίου της ευφυΐας; Αν θεωρηθεί ως δεδομένο ότι «δεν σκοτώνουμε, δεν επεξεργαζόμαστε, δεν μαγειρεύουμε, δεν τρώμε πλάσματα της δημιουργίας που διαθέτουν ευφυΐα», τότε δεν θα πρέπει να υπάρξει καμία εξαίρεση. Πολύ απλά, θα πρέπει να καταργηθεί αυθωρεί οποιαδήποτε δραστηριότητα σχετίζεται με την εκτροφή, τη θήρευση κ.λπ. όχι μόνο των χταποδιών, αλλά κάθε ζώου που προορίζεται να χρησιμοποιηθεί για την κάλυψη διατροφικών αναγκών.

Είναι προφανές, λοιπόν, ότι η νομιμοποίηση του τύπου «ο άνθρωπος τρώει μόνο τα “χαζά” ζώα» ανοίγει διάπλατα την πόρτα σε έναν ρατσισμό του χειρίστου είδους. Ο οποίος κάλλιστα μπορεί να ξεχειλώσει, να εφαρμοστεί στην ανθρώπινη κοινωνία, φτάνοντας να χρησιμοποιείται σαν όπλο πειθούς από ομάδες που προωθούν ολέθριες ολοκληρωτικές απόψεις για την «εξυγίανση» της κοινωνίας, που οραματίζονται την «τελική λύση» κ.λπ.


Ειδήσεις σήμερα:

Συγκλονιστικές εικόνες από τη διάσωση αθλήτριας καλλιτεχνικής κολύμβησης που λιποθύμησε μέσα στο νερό

Σε προστατευόμενο περιβάλλον η 51χρονη που την έκλεισε η μητέρα της για 42 χρόνια στο σπίτι στη Λάρισα

Δείτε πώς αντέδρασαν Ουκρανοί πολίτες στο μετρό μόλις είδαν τραυματισμένους στρατιώτες