Χαρακόπουλος: Πολιτισμική οπισθοδρόμηση η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί
26.08.202222:20
Ο βουλευτής και Γενικός Γραμματέας της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας μίλησε στο 24ο Διεθνές Συνέδριο Βυζαντινών Σπουδών που διεξάγεται στη Βενετία
«Είμαι βέβαιος ότι οι στόχοι μας είναι κοινοί, καθώς πηγάζουν από τις κοινές ευρωπαϊκές μας αξίες, τις οποίες οφείλουμε να προστατεύσουμε σε μια κρίσιμη περίοδο. Διότι, από διάφορα κέντρα υπονομεύεται η συνείδηση αυτού του ευρωπαϊκού παρελθόντος. Και επίσης, γιατί αυτή τη στιγμή διεξάγεται ένας αιματηρός πόλεμος στην Ουκρανία, μεταξύ χριστιανών, και μάλιστα τέκνων του Βυζαντίου, που πρέπει να λήξει άμεσα και να επανέλθει η ειρήνη και η καταλλαγή».
Τα παραπάνω τόνισε στην ομιλία του ο Γενικός Γραμματέας της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας (ΔΣΟ), Μέλος της Βουλής των Ελλήνων, δρ Μάξιμος Χαρακόπουλος, κατά την παρουσίαση του Τόμου «Αγία Σοφία: οι Ναοί της του Θεού Σοφίας ανά τον κόσμο» στον προαύλειο χώρο της Ελληνικής Εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στην Βενετία στο πλαίσιο του 24ου Διεθνούς Συνεδρίου Βυζαντινών Σπουδών, που διοργανώνει το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας.
Για τον Τόμο μίλησαν σε ένα πολυπληθές πολυεθνικό ακροατήριο, εκτός του Μάξιμου Χαρακόπουλου, ο καθηγητής του ΑΠΘ κ. Χρήστος Αραμπατζής, η καθηγήτρια του ΕΚΠΑ κα Ιωάννα Στουφή-Πουλημένου και η δρ Αικατερίνη Κορρέ, ενώ χαιρετισμό απηύθηνε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Πάδοβας κ. Nicolo Zorzi.
Ο επικεφαλής της ΔΣΟ στην εισήγησή του υπογράμμισε ότι «η χαρά μας είναι διπλή γιατί αυτή η συνάντηση μαζί σας πραγματοποιείται στην εκπάγλου ομορφιάς και έμπλεης ιστορίας Βενετία. Εδώ, που στα 1468 ο μέγας λόγιος και κατοπινός καρδινάλιος Βησσαρίων την αποκάλεσε σχεδόν δεύτερο Βυζάντιο. Γιατί εδώ βρήκαν ευνοϊκό καταφύγιο οι κατατρεγμένοι Γραικοί, αλλά και τα ελληνικά γράμματα, όπου προεξάρχοντα ρόλο κατείχε η αρχαία ελληνική γραμματεία, η οποία σύμφωνα και με τις οδηγίες του Μεγάλου Βασιλείου δεν έπαψε να μελετάται σε όλο το διάστημα της βυζαντινής εποχής. Άλλωστε, εδώ, ήδη από το 1397, δόθηκε το έναυσμα για την αναβίωση της εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας από τον μεγάλο Βυζαντινό διπλωμάτη και λόγιο Μανουήλ Χρυσολωρά. Αυτός ο πνευματικός ενοφθαλμισμός, πανθολογουμένως, αναζωπύρωσε περαιτέρω την αναγεννησιακή έκρηξη. Και εδώ στην Βενετία, στην πάλαι ποτέ πρωτεύουσα της θαλασσοκρατούσας γαληνοτάτης δημοκρατίας, για τους επόμενους αιώνες που ακολούθησαν την πτώση της Πόλης, χιλιάδες Έλληνες, ως έμποροι, ως στρατιώτες και αξιωματικοί, οι περίφημοι stradioti, ως τεχνίτες, ως απλοί ανέστιοι πρόσφυγες, αλλά και ως λόγιοι βρήκαν φιλόξενη φωλιά, όπως ο Μάρκος Μουσούρος και ο Δημήτριος Χαλκοκονδύλης».
Ιμάμης με ξίφος εντός της Αγίας Σοφίας
Ο Μάξιμος Χαρακόπουλος αναφερόμενος στην μετατροπή της Αγίας Σοφίας στην Πόλη σε τζαμί επισήμανε ότι «η επιβολή της αλλαγής της λειτουργίας του Ναού σε κάτι άλλο είναι πράξη που προάγει το δίκαιο της ισχύος και της κατάκτησης έναντι της ισχύος του δικαίου και της ιστορικής αληθείας. Άρα πρόκειται για μια πολιτισμική οπισθοδρόμηση! Κι αυτό επιτείνεται με τις εικόνες ιμάμη να κραδαίνει ξίφος εντός του Ναού και με άλλα παρεμφερή θλιβερά φαινόμενα», προσθέτοντας ότι «όπως έχουν επισημαίνει και Τούρκοι επιστήμονες και τουρκικά ΜΜΕ -κι αυτό οπωσδήποτε είναι προς τιμήν τους- το απαράμιλλης αρχιτεκτονικής τελειότητας κτίσμα του 6ου αιώνα υποφέρει διαρκώς από σοβαρές ζημιές που προκαλεί η αθρόα προσέλευση του κοινού, χωρίς κανόνες προστασίας. Γι’ αυτό καλούμε τους διεθνείς θεσμούς, τις κυβερνήσεις, τα πανεπιστήμια και τα Ινστιτούτα, και βεβαίως τους ίδιους τους φορείς της Τουρκίας και τους Τούρκους διανοούμενους και επιστήμονες να αντιδράσουμε όλοι μαζί, πριν να είναι αργά για αυτό το στολίδι της παγκόσμιας κληρονομιάς».
Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν, μεταξύ άλλων, ο Μητροπολίτης Ιταλίας κ. Πολύκαρπος και τα μέλη της αντιπροσωπείας της ΔΣΟ βουλευτές της Κυπριακής Βουλής κ.κ. Πανίκος Λεωνίδου και Ηλίας Μυριάνθους, οι σύμβουλοι δρ Κώστας Μυγδάλης και δρ Αλεξάντερ Φομένκο και βυζαντινολόγοι από διάφορες χώρες.
Της παρουσίασης του Τόμου προηγήθηκε σε μια κατανυκτική ατμόσφαιρα, η απόδοση βυζαντινών ύμνων από χορωδία της Μονής του Αγίου Συμεών στο Πανόραμα Θεσσαλονίκης, στον ιστορικό Ελληνικό Ναό του Αγίου Γεωργίου.
Κατά την παραμονή της στη Βενετία, η αντιπροσωπεία της ΔΣΟ ξεναγήθηκε στην Βασιλική του Αγίου Μάρκου, ο οποίος είναι κτισμένος με πρότυπο τον Ναό των Αγίων Αποστόλων στην Κωνσταντινούπολη.
Αναλυτικά η ομιλία του κ. Χαρακόπουλου
Σεβασμιώτατε, Αξιότιμα μέλη της Διεθνούς Ένωσης Βυζαντινών Σπουδών, μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, Εκλεκτοί προσκεκλημένοι,
Κυρίες και κύριοι,
Είναι ιδιαίτερη η χαρά μας που ως ηγεσία της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας βρισκόμαστε ανάμεσά σας. Μεταξύ ανθρώπων που έχουν αναλώσει την ζωή και την επιστημονική τους δραστηριότητα στην υπηρεσία της ανάδειξης ενός λαμπρού πολιτισμού, αυτού της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Που έμεινε γνωστή αργότερα ως Βυζαντινή. Και η οποία όχι μόνον διήρκησε ως κρατική οντότητα, για πάνω από μια χιλιετία, αλλά έβαλε ανεξίτηλη τη σφραγίδα της σε ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία, επηρεάζοντας καταλυτικά το ιστορικό και πνευματικό γίγνεσθαι σε ανατολική και δυτική Ευρώπη, Εγγύς και Μέση Ανατολή και βόρεια Αφρική. Αχτίδες φωτός αυτού του χιλιόχρονου πολιτισμού συνέχισαν να διαχέονται και μετά την πτώση της πόλεως του Μεγάλου Κωνσταντίνου το 1453, δημιουργώντας το φαινόμενο, κατά τον Iorga, του Βυζαντίου μετά το Βυζάντιο, που ακόμη και σήμερα είναι ζωντανό.
Η χαρά μας είναι διπλή γιατί αυτή η συνάντηση μαζί σας πραγματοποιείται στην εκπάγλου ομορφιάς και έμπλεης ιστορίας Βενετία. Εδώ, που στα 1468 ο μέγας λόγιος και κατοπινός καρδινάλιος Βησσαρίων την αποκάλεσε σχεδόν δεύτερο Βυζάντιο. Γιατί εδώ βρήκαν ευνοϊκό καταφύγιο οι κατατρεγμένοι Γραικοί, αλλά και τα ελληνικά γράμματα, όπου προεξάρχοντα ρόλο κατείχε η αρχαία ελληνική γραμματεία, η οποία σύμφωνα και με τις οδηγίες του Μεγάλου Βασιλείου δεν έπαψε να μελετάται σε όλο το διάστημα της βυζαντινής εποχής. Άλλωστε, εδώ, ήδη από το 1397, δόθηκε το έναυσμα για την αναβίωση της εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας από τον μεγάλο Βυζαντινό διπλωμάτη και λόγιο Μανουήλ Χρυσολωρά. Αυτός ο πνευματικός ενοφθαλμισμός, πανθολογουμένως, αναζωπύρωσε περαιτέρω την αναγεννησιακή έκρηξη.
Και εδώ στην Βενετία για τους επόμενους αιώνες, που ακολούθησαν την πτώση της Πόλης, χιλιάδες Έλληνες, ως έμποροι, ως στρατιώτες και αξιωματικοί, οι περίφημοι stradioti, ως τεχνίτες, ως απλοί ανέστιοι πρόσφυγες, αλλά και ως λόγιοι βρήκαν φιλόξενη φωλιά, όπως ο Μάρκος Μουσούρος και ο Δημήτριος Χαλκοκονδύλης.
Βεβαίως, όλα τα παραπάνω σας είναι γνωστά, αλλά θεώρησα υποχρέωσή μου να τα επισημάνω προλογικά. Γιατί κατ’ αυτόν τον τρόπο καταφαίνεται με περισσή ενάργεια η σκοπιμότητα της πρωτοβουλίας που έχουμε αναλάβει το τελευταίο διάστημα.
Μιλώ για την έκδοση του, πιστεύουμε περικαλλούς αισθητικά και τεκμηριωμένου επιστημονικά -κάτι που εσείς είστε και οι πλέον αρμόδιοι να κρίνετε- Τόμου για τους Ναούς της Αγίας Σοφίας ανά τον κόσμο.
Πρόκειται για μια έκδοση, η οποία, αποτελεί καρπό της συνεργασίας μας με το Κέντρο Αριστείας «Αξιοποίηση Ορθόδοξης Κληρονομιάς και Διαθρησκευτικός Διάλογος» του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Σκοπός μας είναι πρώτον να αναδείξουμε τους πνευματικούς δεσμούς που κληροδότησε το Βυζάντιο, και πιστοποιούνται από την ύπαρξη των ναών που είναι αφιερωμένοι στην Αγία του Θεού Σοφία και οι οποίοι έχουν οικοδομηθεί σε έναν τεράστιο γεωγραφικά άξονα που ξεκινά από τις βρετανικές νήσους και καταλήγει στην μακρινή Κίνα. Πρόκειται για μια πραγματικότητα, η οποία, προφανώς, εδράζεται σε ένα κοινό, κατά το μάλλον ή ήττον, κι ορισμένες φορές αφανές, υπόβαθρο κοσμοαντιλήψεων.
Δεύτερον, δια του συγκεκριμένου Τόμου, επιδιώκουμε να αφυπνίσουμε τη διεθνή κοινότητα απέναντι σε μια αυθαίρετη και επικίνδυνη απόφαση, όπως είναι η μετατροπή της Αγίας Σοφίας στην Πόλη σε μουσουλμανικό τέμενος.
Και την χαρακτηρίζουμε αυθαίρετη διότι:
Πρώτον, πρόκειται για έναν Χριστιανικό Ναό, ο οποίος μάλιστα αποτελούσε και αποτελεί Φάρο της οικουμενικής Ορθοδοξίας. Η επιβολή της αλλαγής της λειτουργίας του Ναού σε κάτι άλλο είναι πράξη που προάγει το δίκαιο της ισχύος και της κατάκτησης έναντι της ισχύος του δικαίου και της ιστορικής αληθείας. Άρα πρόκειται για μια πολιτισμική οπισθοδρόμηση! Κι αυτό επιτείνεται με τις εικόνες ιμάμη να κραδαίνει ξίφος εντός του Ναού και με άλλα παρεμφερή θλιβερά φαινόμενα.
Δεύτερον, διότι ο Ναός συνιστά μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς προστατευόμενο από την ΟΥΝΕΣΚΟ. Η απόφαση της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας αγνοεί και καταπατά τους κανόνες ενός διεθνούς θεσμού, που όλοι οφείλουμε να σεβόμαστε.
Και την χαρακτηρίζουμε επικίνδυνη, διότι, όπως έχουν επισημαίνει και Τούρκοι επιστήμονες και τουρκικά ΜΜΕ -κι αυτό οπωσδήποτε είναι προς τιμήν τους- το απαράμιλλης αρχιτεκτονικής τελειότητας κτίσμα του 6ου αιώνα υποφέρει διαρκώς από σοβαρές ζημιές που προκαλεί η αθρόα προσέλευση του κοινού, χωρίς κανόνες προστασίας.
Γι’ αυτό καλούμε τους διεθνείς θεσμούς, τις κυβερνήσεις, τα πανεπιστήμια και τα Ινστιτούτα, και βεβαίως τους ίδιους τους φορείς της Τουρκίας και τους Τούρκους διανοούμενους και επιστήμονες να αντιδράσουμε όλοι μαζί, πριν να είναι αργά για αυτό το στολίδι της παγκόσμιας κληρονομιάς.
Θα ήθελα κι από αυτό το βήμα να εκφράσω την ικανοποίησή μας διότι η Διεθνής Ένωση Βυζαντινών Σπουδών υπήρξε από τους πρώτους διεθνείς φορείς που αντέδρασαν άμεσα, τονίζοντας στις 13η Ιουλίου 2020 ότι «αυτή η ενέργεια, μαζί με άλλες παρόμοιες ενέργειες της Τουρκικής Κυβέρνησης σχετικά με θρησκευτικούς χώρους της Βυζαντινής περιόδου σε διάφορες πόλεις της Τουρκίας, των οποίων τα κίνητρα βασίζονται στον πολιτικό οπορτουνισμό, προκαλούν βαθύτατη θλίψη σε όλους μας». Επιπροσθέτως, αποφασίσατε να μεταφερθεί ο τόπος διεξαγωγής του διεθνούς συνεδρίου σας από την Κωνσταντινούπολη στην Βενετία. Επιλογή την οποία η ΔΣΟ χαιρέτισε.
Αξιότιμοι σύνεδροι,
Είμαι βέβαιος ότι οι στόχοι μας είναι κοινοί, καθώς πηγάζουν από τις κοινές ευρωπαϊκές μας αξίες, τις οποίες οφείλουμε να προστατεύσουμε σε μια κρίσιμη περίοδο. Διότι, από διάφορα κέντρα υπονομεύεται η συνείδηση αυτού του ευρωπαϊκού παρελθόντος. Και επίσης, γιατί αυτή τη στιγμή διεξάγεται ένας αιματηρός πόλεμος στην Ουκρανία, μεταξύ χριστιανών, και μάλιστα τέκνων του Βυζαντίου, που πρέπει να λήξει άμεσα και να επανέλθει η ειρήνη και η καταλλαγή.
Με αυτές τις σκέψεις, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους εσάς για την εξόχως τιμητική παρουσία σας στην παρουσίαση του Τόμου για τις Αγίες Σοφίες ανά τον κόσμο, στην πάλαι πότε πρωτεύουσα της θαλασσοκρατούσας Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας.