Λέοναρντ Στερν: Ποιος είναι ο κροίσος που επιστρέφει 161 αρχαιότητες στην Ελλάδα

Ο επαναπατρισμός 161 -μοναδικής αρχαιολογικής αξίας- κυκλαδικών αρχαιοτήτων δεν θα μπορούσε να περάσει στα ψιλά. Πόσο μάλλον όταν επιστρέφονται οικειοθελώς στην Ελλάδα από τον πασίγνωστο Αμερικανό επιχειρηματία Λέοναρντ Στερν, στην ιδιοκτησία του οποίου βρίσκονταν μέχρι σήμερα. Οι πρώτες δεκαπέντε αρχαιότητες θα φτάσουν σύντομα στην Αθήνα για να παρουσιαστούν για πρώτη φορά στην έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης που θα ξεκινήσει την 1η Νοεμβρίου και θα διαρκέσει έναν χρόνο. Ανάμεσα στις άγνωστες αρχαιότητες που αξιολόγησαν οι υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού υπάρχουν σπάνια κυκλαδικά ειδώλια, όπως για παράδειγμα ειδώλιο ύψους 132 εκατοστών και ένα διπλό ειδώλιο που χρονολογείται στην 3η χιλιετία π.Χ. Δύο χρόνια διήρκεσαν οι μυστικές διαπραγματεύσεις για να πειστεί ο Αμερικανός, να «δωρίσει» τη συλλογή του στην Ελλάδα. H υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη χειρίστηκε προσωπικά την υπόθεση, σε συνεργασία με την ηγεσία του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.

Ολα άρχισαν όταν ο Στερν προσέγγισε το Metropolitan (Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης) για να δωρίσει τη συλλογή, κι αυτό αμέσως ενημέρωσε τις ελληνικές αρχές, ρωτώντας αν γνωρίζει τη συγκεκριμένη συλλογή. Αμέσως μετά ιδρύθηκε ένας ενδιάμεσος φορέας, το Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού με έδρα το Ντέλαγουερ, στο οποίο ο συλλέκτης δώρισε τη συλλογή του με τα φορολογικά οφέλη που προβλέπει η αμερικανική νομοθεσία. Τα γλυπτά θα εκτεθούν σε ειδική αίθουσα του Metropolitan για 50 χρόνια, όμως με την αναγραφή σε κάθε ένα από αυτά ότι ανήκουν στην Ελληνική Δημοκρατία και με ισχυρή την ένδειξη «δάνειο» σε κάθε ένα από αυτά. Ο δισεκατομμυριούχος που έφτασε προ ημερών στην Αθήνα, ώστε να διευθετήσει τα της μεταφοράς, είχε κάποτε χαρακτηριστεί ως ο πιο αδίστακτος επιχειρηματίας της Νέας Υόρκης.

Ο πατέρας του, Μαξ Στερν, ήταν αυτός που ξεκίνησε την επιχειρηματική δυναστεία, η αξία της οποίας σήμερα ξεπερνάει τα 6,2 δισ. δολάρια. Ο πατριάρχης μετανάστευσε στις ΗΠΑ από τη Φούλντα της Γερμανίας το 1926, σε ηλικία 28 ετών. Η επιχείρηση κλωστοϋφαντουργίας που διατηρούσε είχε μόλις πτωχεύσει και στη Γερμανία επικρατούσε κοινωνική, οικονομική και πολιτική αναταραχή. Ετσι, αποφάσισε να πραγματοποιήσει το δύσκολο ταξίδι στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, έχοντας στην κατοχή του μονάχα 5.000 καναρίνια.

Αποτελούσαν την αποπληρωμή ενός δανείου που είχε λίγα χρόνια νωρίτερα δώσει σε ένα οικογενειακό φίλο, ο ο οποίος αδυνατούσε να τον ξεπληρώσει διαφορετικά και έτσι του έδωσε τη μοναδική περιουσία που του είχε απομείνει και θα βοηθούσε τον δανειοδότη Στερν στη νέα του ζωή. Περιέργως, η παράδοξη αυτή πληρωμή, η υπέρμετρη φιλοδοξία του Στερν και το αδιαμφισβήτητο επιχειρηματικό του δαιμόνιο συνέβαλαν στη μετατροπή του νεοαφιχθέντα μετανάστη σε έναν από τους μεγαλύτερους εισαγωγείς ζώων στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τα μίντια της εποχής, ήταν ο Στερν που σύστησε τα καναρίνια στα αμερικανικά νοικοκυριά, εδραιώνοντας ένα νέο είδος κατοικιδίου σε πολύ χαμηλή τιμή.

Ενώ οι άλλοι πουλούσαν ένα καναρίνι είκοσι δολάρια, εκείνος το έδινε έξι. Ξαφνικά, το αμερικανικό όνειρο για ένα κατοικίδιο για όσους δεν είχαν τον χώρο, τον χρόνο, τη διάθεση, αλλά και τα χρήματα να συντηρήσουν έναν σκύλο ή μια γάτα, έγινε πραγματικότητα με εναλλακτική. Παρότι δεν μιλούσε λέξη αγγλικά, το 1932 είχε ήδη χριστεί ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ζώων στην Αμερική. Μόλις δώδεκα χρόνια μετά τη μετοίκησή του στις ΗΠΑ ίδρυσε την εταιρεία συσκευασμένων τροφών για πτηνά με την επωνυμία Hartz Mountain. Την εποχή εκείνη γεννήθηκε και ο Λέοναρντ.

Οι μπίζνες

Ο νεαρός Λέοναρντ φοίτησε στο yeshiva (ένα εβραϊκό σχολείο) και ονειρευόταν να ασχοληθεί με τις επιχειρήσεις, αν και όχι απαραίτητα στο πλευρό του πατέρα του. Ο τελευταίος, αν και εμπορευόταν ζώα, δεν τα πολυσυμπαθούσε. Είχε μόλις αποφοιτήσει από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης το 1959 με πτυχίο στα Οικονομικά. Ηταν εκείνος που επέμεινε και επέβλεψε στο να επεκταθούν στην ανάπτυξη ακινήτων τη δεκαετία του 1960. Ο νεαρός αγόρασε δύο εκτάσεις άγονων ελών συνολικής έκτασης άνω των 1.250 στρεμμάτων σε περιοχή του Νιου Τζέρσεϊ, λίγα χιλιόμετρα από το κέντρο του Μανχάταν.

Είχε, μάλιστα, μόλις εξαγοράσει το μερίδιο των αδελφών του, αποκτώντας την απόλυτη κυριότητα της εταιρείας. Την ίδια εποχή, η ακίνητη περιουσία της εταιρείας είχε αυξηθεί σε περισσότερα από 35 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα. Παράλληλα, η Hartz Mountain διευρύνθηκε στις εκδόσεις, αλλά και στον καθαρισμό χαλιών, εξαγοράζοντας την εταιρεία Carpet Magic Co. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, το περιοδικό «Fortune» συνέταξε μια λίστα με 39 δυναμικούς επιχειρηματίες που είχαν εισέλθει στις τάξεις των υπερπλούσιων της Αμερικής, με περιουσία πάνω από 50 εκατ. δολάρια. Εκτός από ουρανοξύστες, έγινε ο ιδιοκτήτης του μοδάτου ξενοδοχείου «New York Soho» και του «Tribeca Grand Hotel». Την ίδια εποχή αγόρασε και την εμβληματική εβδομαδιαία εφημερίδα «The Village Voice».

Συναγωνιζόταν με τον Ντόναλντ Τραμπ, με τον οποίο είχαν και μία δημόσια διαμάχη που μεταφέρθηκε στα τηλεοπτικά δίκτυα και στα περιοδικά. Μετά από εκατέρωθεν βρισιές και αντεγκλήσεις, με αποκορύφωμα τη δήλωση του Τραμπ σε ένα ταμπλόιντ πως η νέα σύζυγος του Στερν και πρώην μοντέλο, Αλισον, του είχε τηλεφωνήσει επανειλημμένα για ραντεβού, αλλά εκείνος είχε απορρίψει το φλερτ της. Ο Στερν απάντησε, ξοδεύοντας τουλάχιστον ένα εκατομμύριο δολάρια για να χρηματοδοτήσει ένα τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ που αποδομούσε τον αντίπαλό του υπό τον τίτλο «Τραμπ: Ποια είναι η συμφωνία;».

Οταν ο παραγωγός του ντοκιμαντέρ δεν κατάφερε να το προωθήσει σε κάποιον από τους τηλεοπτικούς σταθμούς της Νέας Υόρκης, ο Στερν κάλεσε δημοσιογράφους στο γραφείο του. Ηταν η πρώτη φορά από τότε που είχε αναλάβει την εταιρεία του πατέρα του, που ο ιδιαίτερα μυστικοπαθής Στερν, 52 ετών τότε, αποφάσισε να παραχωρήσει μια εκ βαθέων προσωπική συνέντευξη. Τότε, βηματίζοντας πάνω-κάτω στο βελούδινο και γεμάτο αντίκες σαλόνι του, αποκάλυψε τον αντιφατικό του χαρακτήρα. Σύμφωνα με τους παρευρισκομένους, αντανακλούσε μια σκοτεινή, άγρια ομορφιά, με τα σμιλεμένα ζυγωματικά και το ψηλό μέτωπο. Φίλοι του υποστήριζαν ότι από τη μια στιγμή στην άλλη μπορούσε να μετατραπεί από έναν αφοπλιστικά ζεστό, σοφό τύπο σε έναν οξύ, σκληρό επιχειρηματία.

Οσοι έχουν συνεργαστεί μαζί του κάνουν λόγο για έναν μικροσκοπικό τύπο με έναν τεράστιο εγωισμό. Το ένα λεπτό μπορεί να είναι γοητευτικός, ευγενικός, με σεβασμό και διακριτικός. Το επόμενο είναι βάναυσος, άσχημος, ουρλιάζοντας. Είναι επίσης γνωστός ως αδίστακτος ανταγωνιστής που δεν θα σταματήσει σε τίποτα για να κερδίσει, εξοντώνοντας ακόμη και τον πιο μικρό αντίπαλο. Εχει επιβεβαιώσει τις φήμες κλείνοντας το περιοδικό «7 Days», μια δημοφιλή εβδομαδιαία εφημερίδα του Μανχάταν που φημιζόταν για τη νεανική της προσέγγιση και τα προκλητικά άρθρα της.

Με την έντονη νεοϋορκέζικη προφορά του, ο Στερν παρέπεμπε σε ένα παιδί της πόλης, έναν μαχητή του δρόμου, έναν δισεκατομμυριούχο που αρνιόταν να δίνει παραπάνω φιλοδώρημα. Κυκλοφορούν ιστορίες για το πόσο σφιχτός είναι. Επιβλέπει όλες τις συμφωνίες, τσακώνεται για διαφορά λίγων χιλιάδων δολαρίων και πέρασε τα χρόνια της οικονομικής άνθησης της δεκαετίας του 1980 χωρίς να στοιχηματίσει ούτε σεντ σε μετοχές και ομόλογα.

Αυτό δεν τον εμπόδισε να προσφέρει 30 εκατ. δολάρια πριν από 30 χρόνια στο Business School του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, στο οποίο δόθηκε το όνομά του. Εχει επίσης συγκεντρώσει 100 εκατ. για τους άστεγους της πόλης του. Περιγράφοντας την ανατροφή του ως «άνετη», ο Λέοναρντ δήλωσε κάποτε στη «Wall Street Journal» ότι η φιλανθρωπία «ήταν απλώς μέρος της ζωής μου… Είμαι γιος ενός πατέρα μετανάστη που περνούσε το 40% του χρόνου του στην κοινοτική εργασία».

Η τέχνη

Η δεύτερη σύζυγός του Αλισον τον ενέπνευσε να μην εργάζεται 24 ώρες το 24ωρο. Διοργάνωνε πάρτυ και καλούσε διάσημους καλεσμένους στο πολυτελές γιοτ τους 90 μέτρων. Το ζευγάρι φωτογραφήθηκε, μάλιστα, σε μία από τις επαύλεις που τους ανήκουν στη Νέα Υόρκη, στην 5η Λεωφόρο. Κατά τη διάρκεια αυτών των συγκεντρώσεων αποκάλυψε και την αγάπη του για την τέχνη. «Γνωρίζει ιδιαίτερα την ελληνορωμαϊκή τέχνη και έχει μια πολύ εκτενή συλλογή, που περιλαμβάνει την τέχνη του Βαν Γκογκ και του Μοντιλιάνι, μεταξύ άλλων», δήλωνε πριν από καιρό ένας επί χρόνια φίλος του.

Λίγα πράγματα είναι γνωστά για την προέλευση και τη νομιμότητα της συλλογής του Στερν. Συγκροτήθηκε στη δεκαετία του 1970. Αυτό σημαίνει ότι δεν εμπίπτει στους όρους της Σύμβασης της UNESCO για την παρεμπόδιση και πρόληψη της παράνομης εισαγωγής, εξαγωγής και μεταφοράς κυριότητας πολιτιστικών αγαθών. Στη δεκαετία του 1990 είχε δανείσει 10 αγάλματα της προσωπικής του συλλογής στην έκθεση Merrin. Τότε είχε δηλώσει ότι δεν είναι σίγουρος πως θα είχε συγκινηθεί τόσο πολύ από την κυκλαδίτικη τέχνη αν είχαν επιζήσει οι ζωγραφικές επιφάνειες: «Ολοι κρίνουμε την ομορφιά με τις αποχρώσεις της δικής μας οπτικής... Τα κυκλαδίτικα γλυπτά μου λένε κάτι και δεν είμαι σίγουρος γιατί». Αν και αυτές οι μορφές εμφανίζονται πάντα κάθετα, σκαλίστηκαν ως οριζόντια ταφικά έργα.

Ο Λέοναρντ Στερν τοποθέτησε στο σπίτι του κάποτε τις φιγούρες του οριζόντια, όπως θα ήταν σε νεκροταφεία. «Είναι ένα τρανταχτό συναίσθημα. Το βρίσκω μυστικιστικό και πνευματικά διεγερτικό. Αλλά δεν νιώθω την ίδια ευχαρίστηση κοιτάζοντάς τα». Σε μία συνέντευξη είχε αποκαλύψει ότι ονειρευόταν να κατέχει την κυκλαδίτικη τέχνη από τότε που ήταν έξι ετών. «Είδα μια φωτογραφία ενός κυκλαδίτικου ειδωλίου και την κρέμασα πάνω από το κρεβάτι μου. Μέχρι τα 15 μου ξόδεψα έξι εβδομάδες από το χαρτζιλίκι μου για ένα βιβλίο με το θέμα αυτό».

Το 2015, ο γιος του, Εντι, διαδέχθηκε τον πατέρα του ως πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας. Δεκαετίες νωρίτερα είχε δηλώσει και στα τρία παιδιά του: ή έρχεστε να εργαστείτε εδώ ή πουλάω την επιχείρηση. Ολα δέχθηκαν την προσφορά του ασμένως. Ξεκίνησαν με περιορισμένες ευθύνες. Ο Εμανουέλ εργάστηκε στο τμήμα λιανικής ακινήτων και δεν άργησε να καταστεί σαφές ότι αυτός είναι που θα διαδεχθεί ουσιαστικά τον απαιτητικό πατέρα του. Εναν πατέρα που δεν έχει αφήσει μονάχα ισχυρό αποτύπωμα στην αμερικανική επιχειρηματική σκηνή, αλλά ταυτίζεται, μέσω της συλλογής που απέκτησε, διά παντός με την Ελλάδα.


Ειδήσεις σήμερα:

Από «πέτρα του σκανδάλου»... βασιλική σύζυγος: Η γεμάτη ανατροπές ζωή της Καμίλα

Μικρή επιστροφή στο καλοκαίρι μέσα στο Σαββατοκύριακο με 35άρια

Θρίλερ με την άγρια δολοφονία της 35χρονης στη Λάρισα - Δείτε το υπόγειο όπου βρέθηκε