Γεώργιος Παπανδρέου: Πώς ο «Γέρος της Δημοκρατίας» έγινε με τον θάνατό του σύμβολο κατά της χούντας
01.11.202216:31
Σαν σήμερα το 1968 ο Γεώργιος Παπανδρέου έφυγε από τη ζωή με την κηδεία του να μετατρέπεται στο πρώτο πάνδημο συλλαλητήριο κατά της δικτατορίας
Το ημερολόγιο έγραφε 1η Νοεμβρίου 1968 και οι δείκτες του ρολογιού έδειχναν 02:20 τα ξημερώματα. Ήταν η στιγμή που ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο «Γέρος της Δημοκρατίας» θα έκλεινε για πάντα τα μάτια του περνώντας στην αιωνιότητα. Η υγεία του είχε κλονιστεί ενώ ήταν από τους πρώτους που συνελήφθη μόλις ξέσπασε το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου και στη συνέχεια τέθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό στη βίλα του στο Καστρί. Η αντίστροφη μέτρηση για το μοιραίο ξεκίνησε στις 25 Οκτωβρίου όταν μια ξαφνική βαριάς μορφής γαστρορραγία υποχρέωσε υποχρεώσει τους συγγενείς του να τον μεταφέρουν στον «Ευαγγελισμό». Εκεί οι γιατροί κάνουν τα πάντα προκειμένου να τον σώσουν.
Στις 31 Οκτωβρίου ο «Γέρος» θα περνούσε το κατώφλι του χειρουργείου. Η επέμβαση κράτησε περίπου πέντε ώρες και παρά το γεγονός ότι η κατάστασή του κρινόταν σοβαρή οι θεράποντες ιατροί πίστευαν ότι θα κατάφερνε να βγει νικητής και από αυτή τη μάχη. Στο πλευρό του βρίσκονταν ο γιος του Γεώργιος - ο Ανδρέας βρισκόταν στο εξωτερικό παίρνοντας μέρος στον αντιδικτατορικό αγώνα - και η νύφη του Μαργαρίτα. Ωστόσο στις 02:05 η κατάσταση της υγείας του επιβαρύνθηκε και άλλο. Τότε ήταν που υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο. Οι θεράποντες ιατροί προσπάθησαν με κάθε τρόπο να τον κρατήσουν στη ζωή χωρίς όμως αποτέλεσμα. Εν τέλει ο επίλογος της ζωής του γράφτηκε στις 02:20 όταν άφησε την τελευταία του πνοή.
Η είδηση του θανάτου του μέσα σε λίγα λεπτά κάνει τον γύρο της φθινοπωρινής Αθήνας. Και ενώ οι απαγορεύσεις της χούντας βρίσκονταν σε ισχύ άρχισε να συγκεντρώνεται κόσμος στο εκκλησάκι του «Ευαγγελισμού». Οι συνταγματάρχες αλλά και η κυβέρνηση της χούντας είχε πιαστεί στον... ύπνο καθώς δεν περίμενε αυτή την αντίδραση.
Την ώρα που η σορός του Γεωργίου Παπανδρέου είναι έτοιμη να μεταφερθεί στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης ξέσπασε δυνατή βροχή η οποία υπό άλλες συνθήκες θα ανάγκαζε το συγκεντρωμένο πλήθος να αποχωρήσει. Ωστόσο το πλήθος παρέμεινε στη θέση του ξεσπώντας σε χειροκροτήματα ενώ κάποια άρχισαν να φωνάζουν δειλά - δειλά «Παπανδρέου». Όταν η πομπή έφτασε στη Μητρόπολη έγινε δεκτή από περίπου 7.500 ανθρώπους κάθε ηλικίας που ήθελαν να πουν το ύστατο χαίρε στον «Γέρο». Το φέρετρο τοποθετήθηκε στο εκκλησάκι του Αγίου Ελευθερίου το οποίο βρέθηκε κυριολεκτικά υπό πολιορκία από χιλιάδες ανθρώπους. Η παρουσία της αστυνομίας ήταν διακριτική ενώ μέλη της Νεολαίας της Ένωσης Κέντρου είχαν επιφορτιστεί με την τήρηση της τάξης.
Την ίδια ώρα έξω από τη Μητρόπολη είχαν σχηματιστεί μικρά και μεγάλα πηγαδάκια όπου κυριαρχούσε μία και μόνο φράση: «Ραντεβού αύριο στην κηδεία». Στις 3 Νοεμβρίου έξω από τη Μητρόπολη παρά τις απαγορεύσεις της χούντας επικρατούσε το αδιαχώρητο. Ο κόσμος απλωνόταν σε μία απόσταση από την οδό Πανεπιστημίου μέχρι την Πλάκα καθώς επίσης από το Σύνταγμα έως και το Μοναστηράκι. Η χούντα βρίσκεται και πάλι σε σοκ ενώ την ίδια ώρα η ατμόσφαιρα ήταν ηλεκτρισμένη. Ξαφνικά κάποιος φώναξε «Πα-παν-δρέ-ου, Πα-παν-δρέ-ου» και αμέσως μετά μια ολόκληρη λαοθάλασσα άρχισε να επαναλαμβάνει τη συγκεκριμένη λέξη. Ακολούθησαν και άλλα συνθήματα όπως «Δη-μο-κρα-τία», «Κάτω η Χούντα. Σήκω Γέρο να μας δεις. Σήμερα πεθαίνετε εσείς. Δεν περνάει ο Φασισμός».
Λίγο μετά τις 12 ξεκινάει η κηδεία και όταν το φέρετρο βγήκε από τη Μητρόπολη οι συγκεντρωμένοι έψαλαν τον Εθνικό Ύμνο με την κηδεία να μετατρέπεται σε γιορτή Δημοκρατίας. Και όλα αυτά εν μέσω χούντας. Άνδρες της ασφάλειας και της ΚΥΠ με πολιτικά ρούχα αρχίζουν να συλλαμβάνουν δεκάδες πολίτες με τις συνήθεις κατηγορίες (αντίσταση κατά της Αρχής, περιύβριση Αρχής κ.ά.).
Οι συλληφθέντες καταδικάστηκαν από το Έκτακτο Στρατοδικείο με συνοπτικές διαδικασίες σε ποινές φυλάκισης από οκτώ μήνες έως τέσσερα χρόνια. Να σημειωθεί ότι η χούντα φοβούμενη την κατακραυγή επέτρεψε στον Τύπο να καλύψει δημοσιογραφικά την κηδεία του «Γέρου της Δημοκρατίας». Φυσικά τα άρθρα που γράφτηκαν πέρασαν από την λογοκρισία ενώ σε αρκετές περιπτώσεις πολλά από αυτά περιείχαν ακόμα και ανακρίβειες όσον αφορά τους συγκεντρωμένους.
Μάλιστα κάποια εξ αυτών μιλούσαν για μερικούς εκατοντάδες που θέλησαν να πουν το τελευταίο αντίο στον Γεώργιο Παπανδρέου. Παράλληλα στα «Επίκαιρα» δεν επιτράπηκε η προβολή κανενός πλάνου από την κηδεία. Παρ' όλα αυτά ο σκηνοθέτης Παντελής Βούλγαρης κατάφερε μέσα από ένα φιλμ - ντοκουμέντο να καταγράψει όλα όσα διαδραματίστηκαν εκείνη την ημέρα.
Πέντε χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα στις 4 Νοεμβρίου 1973 το ετήσιο μνημόσυνο στη μνήμη του «Γέρου» μετατράπεται σε ένα ακόμα κύμα οργής κατά του καθεστώτος της 21ης Απριλίου. Περίπου 10.000 άνθρωποι όλων των ηλικιών συγκεντρώθηκε στο Α' Νεκροταφείο.
Κάποια στιγμή ένα μεγάλο μέρος του πλήθους των συγκεντρωμένων επιχείρησε να κινηθεί προς την πλευρά του Συντάγματος.Η χωροφυλακή φοβούμενη ότι το πλήθος θα διαδηλώσει κατά της χούντας έστησε οδοφράγματα. Στην λεωφόρο Αμαλίας ξεκίνησαν συμπλοκές ανάμεσα σε χωροφυλακή και διαδηλωτές. Οι χωροφύλακες άρχισαν να χτυπούν με γκλοπ τους συγκεντρωμένους ενώ σε πολλές περιπτώσεις τους έριχναν στο έδαφος και τους κλωτσούσαν. Μάλιστα βγήκαν όπλα και ακούστηκαν και πυροβολισμοί στον αέρα.
Κατά τη διάρκεια των επεισοδίων τραυματίστηκαν 32 αστυνομικοί και τρεις διαδηλωτές. Οι δύο εξ αυτών ήταν οι δημοσιογράφοι Μαρία Ζήκα και η Σούλα Αλεξανδροπούλου που μεταφέρθηκαν σε νοσοκομείο για την παροχή πρώτων βοηθειών. Η χωροφυλακή προχώρησε σε δεκάδες προσαγωγές εκ των οποίων οι 17 μετατράπηκαν σε συλλήψεις.
Στο εδώλιο κάθισαν 15 συλληφθέντες εκ των οποίων οι 12 αθωώθηκαν. Μάλιστα το παρών στη δίκη έδωσαν τόσο ο Γεώργιος Μαύρος όσο και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ενώ η έδρα απαγόρευσε να προβληθεί το φιλμ όπου έδειχνε την αστυνομική αυθαιρεσία απέναντι στους διαδηλωτές.