Τα σχέδια για win-win συμφωνία με τους Άγγλους για την επιστροφή των Γλυπτών
Εχουν γίνει μυστικές επαφές, σύμφωνα με την Γκάρντιαν - Το ΘΕΜΑ αποκαλύπτει γιατί η υπόθεση μπορεί στην παρούσα συγκυρία να είναι «win-win»
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Μια σειρά επαφών που γίνονται εν κρυπτώ για τηνεπιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα έφερε στο φως η βρετανική εφημερίδα Guardian γράφοντας, χαρακτηριστικά, ότι “ανώτεροι Έλληνες αξιωματούχοι βρίσκονται σε προκαταρκτικές συνομιλίες με το βρετανικό μουσείο για κάτι που θα μπορούσε να ισοδυναμεί με τεκτονική αλλαγή στην επίλυση της μακροβιότερης πολιτιστικής διαμάχης στον κόσμο: τον επαναπατρισμό των Γλυπτών του Παρθενώνα (που χρονολογούνται από τον 5ο π.Χ. Αιώνα).
Πρόκειται για ένα ρεπορτάζ που επιβεβαιώνει ο υπουργός Επικρατείας, κ.Γιώργος Γεραπετρίτης δηλώνοντας στη βρετανική εφημερίδα ότι “Αυτή τη στιγμή έχω προκαταρκτικές συνομιλίες και ναι, έχω συναντήσει τον πρόεδρο του Βρετανικού Μουσείου, Τζορτζ Όζπορν”. Η είδηση ακολούθησε, τη δημόσια δήλωση του πρωθυπουργού, κ. Μητσοτάκη ότι “μπορεί να βρεθεί μια win-win λύση, που θα οδηγήσει στην επανένωση των Γλυπτών αλλά που παράλληλα θα λαμβάνει υπόψη τις ανησυχίες που έχει εκφράσει το Βρετανικό Μουσείο” κατά την εκδήλωση με αφορμή την επέτειο 25 χρόνων από την ίδρυση του Ελληνικού Παρατηρητηρίου του London School of Economics.
Φυσικά, όπως αποκαλύπτεται, οι δηλώσεις δεν είναι τυχαίες καθώς ο πρωθυπουργός δεν αναφερόταν μόνο στη συζήτηση που είχε, την ίδια μέρα, με τον Κάρολο τον Γ’ όπου του έθεσε εκ νέου το ζήτημα της διεκδίκησης των Μαρμάρων του Παρθενώνα και των ελληνικών θέσεων, των οποίων ένθερμος υποστηρικτής είναι, όπως η πλειοψηφία των Βρετανών σύμφωνα με τελευταία δημοσκόπηση, ο Βασιλιάς της Αγγλίας αλλά και στον κύκλο των μυστικών επαφών που έχουν μεσολαβήσει με την ελληνική κυβέρνηση και εκπροσώπους του Μουσείου. Αλλά τι έχει μεσολαβήσει ώστε να μεταστραφεί ριζικά η στάση του μουσείου και ποιοι παράγοντες συνέβαλαν στην σαφώς πιο διαλλακτική τοποθέτησή τους;
Ο πρωθυπουργός μίλησε για «win-win λύση που θα οδηγήσει στην επανένωση των Γλυπτών» από το βήμα της εκδήλωσης με αφορμή την επέτειο 25 χρόνων από την ίδρυση του Ελληνικού Παρατηρητηρίου του London School of Economics
Οι παράγοντες που αναγκάζουν το μουσείο να πειστεί
Η συγκυρία, σίγουρα, μοιάζει ουσιαστικά καλύτερη από ποτέ για την Ελλάδα με τη δήλωση του πρωθυπουργού να αναφέρεται σε μια σειρά από εξελίξεις που έχουν σημειωθεί στο ζήτημα καθώς η ελληνική πλευρά έχει στο πλευρό της, εκτός από τη βρετανική κοινωνική γνώμη, την εκστρατεία των διεθνών Επιτροπών που έχουν σχηματιστεί για την Επιστροφή των Μαρμάρων, τους διεθνείς αστέρες όπως τον Στίβεν Φράι, ο οποίος πρωταγωνιστεί στην καμπάνια για την Επιστροφή, τον Τζον Μάλκοβιτς και τον Τζορτζ Κλούνει οι οποίοι έχουν εκφράσει δημόσια την υποστήριξή τους, τις διατυπωμένες με σαφήνεια ελληνικές θέσεις που αντιπροτείνουν διάφορες δωρεές και δάνεια (εξου και το win-win) ως ‘αποζημίωση’ προς το βρετανικό μουσείο αλλά και τη γενικότερη αλλαγή πολιτικής των μουσείων σχετικά με το ζήτημα των επιστροφών.
Σημαντικό ρόλο έχουν επίσης διαδραματίσει, επίσης, η ομόφωνη απόφαση της Διακυβερνητικής Επιτροπής της Unesco καθώς και η ουσιαστική κίνηση της Περιφερειακής Κυβέρνησης της Σικελίας και της Ιταλικής Δημοκρατίας, να κατατεθεί αρχικά προς έκθεση και στη συνέχεια να αποφασισθεί ο οριστικός επαναπατρισμός του ‘θραύσματος Fagan”, μια άκρως σημαντική, για τα επιχειρήματά μας, λεπτομέρεια-που ανοίγει νομικά το δρόμο στο θέμα του επαναπατρισμού των αποσπασθέντων μερών του γλυπτού.
Τι υποστηρίζουν οι ελληνικές θέσεις - τι απαντά το μουσείο
Είναι παραπάνω από σαφές ότι το τελευταίο χρόνο έχει σημειωθεί εντατικοποίηση των διπλωματικών κινήσεων αναφορά με την εκστρατεία της Επιστροφής των Μαρμάρων, μέσω των επαφών του ίδιου του πρωθυπουργού και του ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού και της κ. Λίνας Μενδώνη, των διεθνών επιτροπών αλλά και του διευθυντή του Μουσείου της Ακρόπολης, κ. Νίκου Σταμπολίδη, ο οποίος φρόντισε μάλιστα πρόσφατα να οργανωθεί Ημερίδα στο Μουσείο της Ακρόπολης με θέμα “Παρθενώνας και Δημοκρατία”.
Κλείσιμο
Σημαντικός ο ρόλος στο σημείο αυτό όλων των Επιτροπών που δραστηριοποιούνται αναφορικά με την εκστρατεία της Επανένωσης, σε όλο τον κόσμο. Η ελβετική επιτροπή, για παράδειγμα, με πρόεδρο τον καθηγητή Ντούσαν Σιντγιάνσκι φρόντισε να γυρίσει σχετική ταινία με τον χαρακτηριστικό τίτλο “Λαχταρώντας το φως του Αιγαίου”, με σκοπό τη διεθνή ενημέρωση για την ελληνική καμπάνια-και είναι εκείνοι που έκαναν πρώτοι επίσημα λόγο για “μια win-win λύση που θα μπορούσε να επιτρέψει αυτό το αχώριστο, απαράμιλλο καλλιτεχνικό σύνολο να επανενωθεί στον τόπο καταγωγής και δημιουργίας του”, όπως είχε χαρακτηριστικά δηλώσει ο Πρόεδρος της.
Η συγκυρία, πάντως, των δηλώσεων του Έλληνα πρωθυπουργού μόνο τυχαία δεν είναι καθώς απευθύνονται όχι μόνο στη βρετανική κοινή γνώμη, ο οποία εκφράζεται πλέον με σαφήνεια υπέρ τη επανένωσης, αλλά και προς τον ίδιο τον πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου, Ρίσι Σούνακ, ο οποίος μάλλον βρίσκεται κοντά στις ήδη εκπεφρασμένες θέσεις των Βρετανών Τόρις που είναι κατά της επιστροφής.
Παρότι η Λιζ Τρας είχε αποτελέσει εξαίρεση και είχε ταχθεί αναφανδόν υπέρ, δεν πρόλαβε να μακροημερεύσει στον πρωθυπουργικό θώκο και έτσι, κανείς δεν γνωρίζει ακόμα τι μέλλει γενέσθαι αναφορικά με την νομιμοποίηση του ζητήματος από πλευράς βρετανικής πολιτικής ηγεσίας. Είναι γνωστό ότι στο παρελθόν ο Μπόρις Τζόνσον, είχε παραπέμψει τον έλληνα πρωθυπουργό με δηλώσεις του στους υπεύθυνους του βρετανικού μουσείου για το θέμα, οι οποίοι δείχνουν, για την ώρα, να διχάζονται, με τον Πρόεδρο του βρετανικού μουσείου Τζορτζ Όσμπορν να συνδιαλέγεται με την ελληνική πλευρά ενώ ο διευθυντής του Βρετανικού μουσείου Χάρτβιχ Φίσερ δεν δείχνει να έχει μετακινηθεί από τις άτεγκτες θέσεις του.
Πάντως οι διπλωματικές κινήσεις και οι εξελίξεις έχουν ενταθεί πολύ τον τελευταίο χρόνο με τον αναπληρωτή διευθυντή να έχει αναλάβει ενεργό. Και σε αυτό σημαντικό ρόλο έχουν διαδραματίσει όλες οι επαφές που είχαν οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης: στην αρχική συνάντηση που είχε με τον Μπόρις Τζόνσον ο Έλληνας πρωθυπουργός του είχε θυμίσει πως ως άλλοτε πρόεδρος της Oxford Union, ο τότε πρωθυπουργός είχε υποστηρίξει τα επιχειρήματα της άλλοτε Υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη σημειώνοντας την αρχή ενός κύκλου επαφών: ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης του είχε, μάλιστα, δωρίσει μια κοινή φωτογραφία που είχαν μαζί με τη Μερκούρη από το μακρινό 1986.
Όταν, όμως, το θέμα επέστρεψε στον διευθυντή του βρετανικού μουσείου Χάρτβιχ Φίσερ, εκείνος αρνήθηκε οποιαδήποτε συζήτηση στη βάση της κυριότητας μιλώντας ξεκάθαρα για δανεισμό. Σε αντίθεση, όμως, με τις αδιάλλακτες και προκλητικές θέσεις που έχει διατυπώσει, κατά καιρούς, συνεντεύξεις του ο διευθυντής, ο αναπληρωτής διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου, Τζόναθαν Γουίλιαμς, ύστερα μάλιστα από πιέσεις του δημοσιογράφου του Γκάρντιαν αλλά και του Όζμπορν να τοποθετηθεί με σαφήνεια επί του θέματος, κάνοντας απόλυτη στροφή ως προς τις θέσεις του, εμφανίστηκε στη συνέχεια πρόθυμος να συμμετάσχει σε έναν ενδεχόμενο διάλογο, που έχει, κατά κάποιο τρόπο, ξεκινήσει ύστερα από την πίεση των επιτροπών-και σαφέστερα, ύστερα από το πρόσφατο ψήφισμα της Unesco. Εξου και ότι ο αναπληρωτής διευθυντής επανήλθε πρόσφατα μιλώντας για “σύμπραξη” με την Ελλάδα, δηλαδή για μια ενδεχόμενη από μια κοινού κυριότητα.
Σημαντικό ρόλο σε αυτές τις εξελίξεις έχει διαδραματίσει και η βρετανική κοινή γνώμη που είναι πλέον αναφανδόν υπέρ μας: δριμεία επίθεση στον άτεγκτο διευθυντή του Βρετανικού μουσείου έχει ασκήσει ήδη η διεθνούς φήμης σαιξπηρική ηθοποιός Ντέιμ Τζάνετ Σούζμαν, πρόεδρος της βρετανικής επιτροπής για την Επανένωση των Γλυπτών Του Παρθενώνα, δηλώνοντας πως “η αποικιοκρατική ιδιοποίηση αντικειμένων δεν πρέπει να είναι αποδεκτή από κανέναν τον 21ο αιώνα” συμπληρώνοντας, επίσης, πως είναι “καιρός αυτά τα αξεπέραστα γλυπτά να επιστρέψουν εκεί, από όπου προέρχονται, έτσι ώστε να σχηματίσουν όλοι μια πλήρη εικόνα της ιστορίας που αντιπροσωπεύουν, σε αντίθεση με την κατακερματισμένη εικόνα που παρουσιάζουν στο Λονδίνο”.
Επανερχόμενος, ύστερα από τις δηλώσεις αυτές που είδαν το φως της δημοσιότητας, ο Τζόναθαν Γουίλιαμς με νέα συνέντευξη στους Κυριακάτικους βρετανικούς Times, αυτή τη φορά, και βλέποντας τις αντιδράσεις επιφανών παραγόντων από την ίδια τη χώρα του, δήλωσε πως θα ήθελε να “αλλάξει τη συνεργασία τη θερμοκρασία της συζήτησης” γύρω από τα μάρμαρα αναζητώντας “νέους τρόπους συνεργασίας” και δίνοντας τη σκυτάλη στον Όσζμπορν ώστε να πραγματοποιήσει έναν κύκλο μυστικών επαφών. Τόνισε μάλιστα ότι όλες οι πλευρές “πρέπει να βρουν εναν δρόμο προς τα εμπρός γύρω από την πολιτιστική ανταλλαγή ενός επιπέδου, έντασης και δυναμισμού που δεν έχει βρεθεί μέχρι τώρα” προσθέτοντας πως “υπάρχουν πολλά υπέροχα πράγματα που θα χαιρόμασταν να δανειστούμε και να δανείσουμε. Είναι αυτό που κάνουμε”.
Λίνα Μενδώνη: Οι πρόσφατες εξελίξεις καταδεικνύουν την ορθότητα της επιλογής μας
Επανερχόμενη διαρκώς, απο την πλευρά της, στο ζήτημα της Επανένωσης η Λίνα Μενδώνη τονίζει την αναγκαιότητα όχι μόνο της επιστροφής των μαρμάρων αλλά και της σαφούς θέσης μας ότι δεν μιλάμε για δανεισμό αλλά για επαναπατρισμό επιμένοντας πως οποιαδήποτε άλλη συνθήκη δεν μπαίνει στην ατζέντα. Ωστόσο, εκπροσωπώντας τις ελληνικές θέσεις δηλώνει πως είναι ανοιχτή στο διάλογο, που φαίνεται να είναι και η ελληνική κυβέρνηση και ο Έλληνας πρωθυπουργός με τις θέσεις του οποίου συμφωνεί.
Μάλιστα, αναφορικά με τις αντιδράσεις που είχαν προκύψει γιατί στο βρετανικό τύπο είχε δοθεί η εντύπωση ότι μιλάμε για δανεισμό, η Υπουργός Πολιτισμού είναι κατηγορηματική υποστηρίζοντας ότι ποτέ δεν ειπώθηκε τίποτα τέτοιο-πόσο μάλλον από τον πρωθυπουργό. “Μιλάμε μόνο για σαφή, μόνιμο και οριστικό επαναπατρισμό” δηλώνει χαρακτηριστικά η Υπουργός Πολιτισμού εξηγώντας αναλυτικά τους λόγους που οι εξελίξεις μας ευνοούν ώστε να φτάνει ο πρωθυπουργός, πριν από λίγες μέρες για λύση win-win. “Μιλάμε για εξελίξεις, που έχουν ως αφετηρία τη συντονισμένη και αποτελεσματική δράση των Εθνικών Επιτροπών και του Διεθνούς Συνδέσμου, των εμπειρογνωμόνων και των υπηρεσιακών στελεχών των αρμόδιων Υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, αλλά και της Ελληνικής Κυβέρνησης με προεξάρχοντα τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, που επί τη βάση μιας σαφούς, τεκμηριωμένης και ομόθυμης εθνικής πολιτικής θέτει συντεταγμένα μετ’ επιτάσεως και διατηρεί στην επικαιρότητα το αίτημα της επανένωσης των Γλυπτών, σε ανώτερο και ανώτατο διμερές και πολυμερές πολιτικό επίπεδο, στους διεθνείς οργανισμούς και σε όλα τα διαθέσιμα fora” υποστηρίζει χαρακτηριστικά η Υπουργός Πολιτισμού συμπληρώνοντας πως είναι πολύ “καίριος ο ρόλος της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας, αλλά και της κοινής γνώμης που ασκούν ολοένα και μεγαλύτερη πίεση προς το βρετανικό μουσείο, την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου και όλα τα διεθνή όργανα” αλλά ότι δεν είναι τυχαίος. Έχει κατά κύριο λόγο να κάνει με την πολύ καίρια απόφαση της Unesco που φαίνεται να άλλαξε όλη την ατζέντα. Μάλιστα στην Ημερίδα που διοργανώθηκε πρόσφατα στο Μουσείο της Ακρόπολης είχε αναλύσει διεξοδικά τη συμβολή της απόφασης της Unesco και τον καίριο ρόλο που διαδραματίζει η επιστροφή του θραύσματος Fagan υπέρ της ελληνικής επιχειρηματολογίας.
Η απόφαση της Unesco και το θραύσμα Fagan
Είναι γνωστό ότι μέχρι σήμερα το βασικό επιχείρημα των Βρετανών σε ένα τόσο καίριο ζήτημα όπως είναι η επιστροφή των Μαρμάρων, που πλέον δεν φαντάζει μόνο ως ένα καίριο και άκρως ηθικό ζήτημα-ειδικά σε εποχές όπου μιλάμε πλέον ξεκάθαρα για επιστροφή των κλαπέντων θησαυρών στους τόπους καταγωγής τους, πολύ περισσότερο από το παρελθόν-αλλά πολιτικό, ήταν ότι αρμόδιο να χειριστεί αυτό το ζήτημα ειναι αποκλειστικά το Βρετανικό Μουσείο, μολονότι η πάγια στάση του τελευταίου υπαγορεύεται από την απόφαση του Κοινοβουλίου, τη γνωστή ως “British Museum Act” του 1963. Όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά η κ. Μενδώνη “τον περασμένο Σεπτέμβριο, ωστόσο, ο ισχυρισμός αυτός καταρρίφθηκε από την ομόφωνη απόφαση της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO για την Προώθηση της Επιστροφής των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης ή την Αποκατάστασή τους σε περίπτωση Παράνομης Ιδιοποίησης. Η Απόφαση αυτή χαρακτήρισε την υπόθεση καθαρά διακυβερνητική αποδίδοντάς την στην αρμοδιότητα της Βρετανικής Κυβέρνησης, την οποία κάλεσε να αναθεωρήσει τη στάση της και να προχωρήσει σε καλόπιστο διάλογο με την Ελλάδα επί της νόμιμης και δίκαιης απαίτησής της”.
Αυτό είναι πολύ σημαντικό για τις ελληνικές θέσεις όπως και ότι η απόφαση αυτή ταυτόχρονα εξέφρασε ανησυχία για το γεγονός ότι το ζήτημα παραμένει σε εκκρεμότητα και ταυτόχρονα απογοήτευση που οι έως τώρα σχετικές συστάσεις δεν έχουν εφαρμοστεί κρούοντας ξεκάθαρα το καμπανάκι στις άτεγκτες, μέχρι πρότινος, βρετανικές θέσεις. Η εν λόγω απόφαση διαβιβάστηκε στα Ηνωμένα Έθνη το Δεκέμβριο του 2021 και επικυρώθηκε ξανά στη Σύνοδο της UNESCO στο Παρίσι τον Μάιο του 2022 από όλες τις συμμετέχουσες χώρες, δημιουργώντας νέα και εξαιρετικής σημασίας δεδομένα και θέτοντας το ζήτημα επί εντελώς διαφορετικής πλέον βάσης.
Ωστόσο η Υπουργός Πολιτισμού θεωρεί ότι δεν είναι μόνο αυτή η σημαντικότατη απόφαση αλλά και ότι ακολούθησε η εξαιρετικά συμβολική, αλλά και ουσιαστική κίνηση της Περιφερειακής Κυβέρνησης της Σικελίας και της Ιταλικής Δημοκρατίας, να κατατεθεί αρχικά προς έκθεση και εν συνεχεία να αποφασισθεί ο μόνιμος και οριστικός επαναπατρισμός στο Μουσείο Ακρόπολης και η επανένωση του «Θραύσματος Fagan» -απο τμήματος που εικονίζει το πόδι της θεάς Αρτέμιδας και φυλασσόταν στο Μουσείο Antonino Salinas του Παλέρμο- με τα συνανήκοντα τμήματα της ανατολικής ζωφόρου του Παρθενώνα. “Την ίδια περίοδο, η βούληση της πλειοψηφίας του Βρετανικού λαού για επανένωση των Γλυπτών κατέστη ακόμη πιο σαφής σε γενικές μετρήσεις της κοινής γνώμης, που έδειξαν ότι σχεδόν το 60% τάσσεται υπέρ.
Σε πιο πρόσφατη σχετική έρευνα, μάλιστα, ένα συντριπτικό και εκκωφαντικό 78% των αναγνωστών της εφημερίδας Times του Λονδίνου υποστήριξε την επιστροφή των Γλυπτών στην Ελλάδα” τονίζει χαρακτηριστικά η Υπουργός. Στην Ημερίδα, μάλιστα, όπου συμμετείχαν εκτός από την ίδια, ο διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης, καθηγητής κ. Νίκος Σταμπολίδης, ο Καθηγητής Μανώλης Κορρές, ο Αρχαιολόγος Άγγελος Ματθαίου, η Αρχαιολόγος Δρ ‘Ελενα Κόρκα, η Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Δρ. Έλενα Κουντούρη, η Πρόεδρος του Διεθνούς Συνδέσμου για την Επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα, δρ Κριστιάν Τυτγά, ο γνωστός φιλέλληνας Πολ Καρτζλετζ, η κ. Μαριάννα Βαρδινογιάννη καθώς και εκπρόσωποι των Επιτροπών για την Επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βέλγιο, την Μ. Βρετανία, την Αυστρία, την Αυστραλία, την Ελβετία και τη Βραζιλία η ίδια είχε κλείσει την ομιλία της με τη συμβολική σημασία των λόγων του Επιταφίου του Περικλή, από τον Θουκυδίδη, που εικονογραφείται με σαφήνεια στη ζωφόρο του Παρθενώνα όπου συνοψίζεται η σπουδαιότητα της Δημοκρατίας και της Φιλοσοφίας.
Είναι, άλλωστε, η πρώτη φορα όπως είχε τονίσει χαρακτηριστικά ο κ. Σταμπολίδης “Για πρώτη φορά σ’ αυτόν τον ναό, τον Παρθενώνα, η Δημοκρατία του «χρυσού αιώνα» του Περικλή τολμά να σκεφθεί, να σχεδιάσει και να σμιλέψει πάνω στο σκληρό υλικό του πεντελικού μαρμάρου μια εικόνα σύγχρονή της: την πομπή των Παναθηναίων, όπου συμμετέχουν όλες οι τάξεις της Αθηναϊκής Δημοκρατίας χωρίς εξαίρεση”.
