Σεισμοί: Τα άγνωστα ρήγματα κοντά στην Αττική και ο μόνιμος εφιάλτης από τις Αλκυονίδες

Τα πρόσφατα έντονα σεισμικά γεγονότα στη Νότια Εύβοια δεν προκάλεσαν μόνο πανικό στους κατοίκους της περιοχής, και όχι μόνο. Πυροδότησαν αφενός άλλον έναν κωμικοτραγικό, εντελώς περιττό κύκλο διαμάχης εντός της κοινότητας των Ελλήνων σεισμολόγων - και δη στην πλέον ακατάλληλη συγκυρία.

Διότι, ενώ το κοινό απαιτεί έγκυρη και ψύχραιμη ενημέρωση, οι κορυφαίοι ειδικοί στη χώρα ανταλλάσσουν δημοσίως βαρύτατες προσβολές και καταρρακώνουν οι ίδιοι το επιστημονικό κύρος τους. Αφετέρου οι προ ημερών σεισμοί στην Εύβοια αφύπνισαν σενάρια αγωνίας για έναν νέο, πολύ μεγάλο σεισμό με επίκεντρο μια περιοχή που τα τελευταία 40 και πλέον χρόνια έχει ταυτιστεί με τον απόλυτο εφιάλτη του Εγκέλαδου - στην ελληνική εκδοχή του: τις Αλκυονίδες νήσους, το σύμπλεγμα νησίδων στο ανατολικό τμήμα του Κορινθιακού κόλπου.

Στις Αλκυονίδες αναφέρθηκαν τις προηγούμενες ημέρες δύο διαπρεπείς ειδικοί, ο διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Ακης Τσελέντης και ο πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ) Ευθύμιος Λέκκας. Αμφότεροι κάνουν λόγο για μια περιοδικότητα, για έναν κύκλο περίπου 40 ετών, ο οποίος ενδέχεται να ολοκληρωθεί με έναν νέο, πολύ ισχυρό -και πιθανώς καταστροφικό- σεισμό, αντίστοιχο με εκείνον του 1981.

Με απλά λόγια, οι κύριοι Τσελέντης και Λέκκας εκτιμούν ότι ήρθε το «πλήρωμα του χρόνου» για το ρήγμα των Αλκυονίδων, εφόσον έχουν περάσει 40 χρόνια από την τελευταία φορά που έδωσε μεγάλο σεισμό και επομένως τον «οφείλει». Και δη στο τρέχον ή στο αμέσως προσεχές διάστημα.

Σχετικά με αυτή τη μελανή και ανησυχητική προοπτική, το «ΘΕΜΑ» αποτάθηκε στον γεωλόγο-σεισμολόγο δρα Αθανάσιο Γκανά, διευθυντή Ερευνών του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Σε ό,τι αφορά τις Αλκυονίδες, ο κ. Γκανάς επισήμανε τα εξής: «Με βάση τα γεωλογικά δεδομένα, η περίοδος επανάληψης του ρήγματος είναι τα 300 χρόνια. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να γίνει ένας σεισμός μεγέθους ακόμη και 6 Ρίχτερ, αφού δεν γνωρίζουμε το σεισμικό ιστορικό όλων των ρηγμάτων στην περιοχή των Αλκυονίδων». Οπως εξηγεί ο κ. Γκανάς, το 1981 είχαμε τρεις μεγάλους σεισμούς: ο πρώτος ήταν ο μεγαλύτερος και έγινε στις 24 Φεβρουαρίου με μέγεθος 6,7 Ρίχτερ. Την αμέσως επόμενη μέρα ακολούθησε ένας μετασεισμός μεγέθους 6,4 Ρίχτερ και ακόμη ένας έγινε στις 4 Μαρτίου, με μέγεθος 6,3 Ρίχτερ.

Η δε μετασεισμική ακολουθία συνεχίστηκε έως και τον Σεπτέμβριο του 1981. Ο δρ Γκανάς προσθέτει επιπλέον ότι «ο φόβος που προκαλείται για τις Αλκυονίδες οφείλεται στον μεγάλο σεισμό των 6,7 Ρίχτερ, αλλά το ρήγμα που έδωσε αυτό τον σεισμό θα χρειαστεί εκατοντάδες χρόνια για να ξαναδώσει επεισόδιο τέτοιου είδους - σύμφωνα, τουλάχιστον, με τα δεδομένα τα οποία διαθέτουμε. Επίσης, σήμερα που μιλάμε, με βάση αυτά που ξέρω εγώ, τη διεθνή βιβλιογραφία και την εικόνα που έχω για την περιοχή, δεν προκύπτει ότι επέρχεται μεγάλος σεισμός, παρόλο που έχουν περάσει 40 χρόνια.

Το μήκος του ρήγματος που έδωσε τα 6,7 Ρίχτερ είναι 17 χιλιόμετρα και είναι από τα μεγαλύτερα. Ωστόσο, υπάρχουν άλλα ρήγματα μέσα στις Αλκυονίδες που μπορούν να δώσουν σεισμούς και για τα οποία αγνοούμε το ιστορικό τους. Παρ’ όλα αυτά, μπορούμε να πούμε ότι το μέγεθος στο οποίο είναι δυνατόν να φτάσει ένας σεισμός εξαιτίας αυτών των ρηγμάτων είναι κοντά στα 6 Ρίχτερ. Γενικώς, η συγκεκριμένη περιοχή μπορεί να δώσει από 5,5 έως και 6,7 Ρίχτερ. Αλλά τα ρήγματα στα οποία αναφέρομαι είναι πάνω από 10 σε αριθμό».

Τα μυστηριώδη ρήγματα

Η Νότια Εύβοια δεν ήταν καταγεγραμμένη στα μητρώα των επιστημόνων ως εξόχως σεισμογενής περιοχή. Η περίπτωση αυτή δεν είναι η μοναδική στον ελλαδικό χώρο. Σεισμολόγοι και γεωλόγοι συμφωνούν πως η χώρα μας έχει πάρα πολλά άγνωστα, μη ταυτοποιημένα ρήγματα, τόσο υποθαλάσσια όσο και χερσαία. Τα οποία, όπως είναι ευνόητο, είναι δυνατόν να δώσουν σεισμό κάποια στιγμή στην πορεία του χρόνου. Οπως αναφέρει στο «ΘΕΜΑ» ο κ. Λέκκας, τέτοιο ρήγμα ήταν αυτό της Πάρνηθας που έδωσε τον φονικό σεισμό των 5,9 Ρίχτερ: «Εκτός από την Πάρνηθα, και ο διπλός σεισμός στον Τύρναβο τον Μάρτιο του 2021 με μεγέθη 6,3 και 6,2 Ρίχτερ έγινε από ένα άγνωστο έως τότε ρήγμα, το οποίο δεν είχε χαρτογραφηθεί. Αυτή τη στιγμή περιοχές που θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι πάρα πολύ χαμηλής σεισμικότητας ενώ ενδέχεται να υπάρχουν εκεί άγνωστα ρήγματα είναι στο τμήμα των Κυκλάδων όπου βρίσκονται η Κύθνος, η Σέριφος και η Κέα. Βεβαίως, δεν θα πρέπει να λησμονούμε πως είχαμε αρκετές φορές πολύ ισχυρούς σεισμούς σε περιοχές για τις οποίες δεν είχαμε καταγεγραμμένα σεισμικά γεγονότα, όπως φέρ’ ειπείν στην περιοχή των Γρεβενών. Εκεί το 1995 είχαμε 6,6 Ρίχτερ. Παρομοίως, στην Αμοργό το 1956 συνέβη ο πλέον ισχυρός σεισμός των τελευταίων 120 ετών, με μέγεθος 7,7 Ρίχτερ. Επιπλέον, περιοχές του Νομού Ροδόπης είναι πολύ χαμηλής σεισμικότητας, αλλά χωρίς να αποκλείεται να υπήρξε κάποιος ισχυρός σεισμός από εκεί στους ιστορικούς χρόνους».

Δείτε βίντεο: Η κόντρα των σεισμολόγων για την Εύβοια

Από τη δική του πλευρά, ο σεισμολόγος Γεράσιμος Παπαδόπουλος εξηγεί ότι η επιστημονική κοινότητα παίρνει στοιχεία για τη σεισμικότητα μιας περιοχής από την καταγραφή σεισμικών δεδομένων σε ένα εύρος χρόνου από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή. «Ωστόσο, οι οργανωμένες βάσεις δεδομένων ξεκινούν από τον 6ο αιώνα π.Χ.», τονίζει ο κ. Παπαδόπουλος, εξηγώντας ότι «αναφέρονται όμως μερικοί από τους μεγάλους σεισμούς, όχι όλοι. Οσο ερχόμαστε προς τις ημέρες μας, η βάση δεδομένων γίνεται πιο πλήρης. Το 1910 ξεκίνησε η ενόργανη καταγραφή σεισμών στην Ελλάδα, όπου από εκεί και μετά έχουμε πιο πλούσιες καταγραφές. Στην περίπτωση της Εύβοιας, ούτε από τα ενόργανα, ούτε από τα ιστορικά δεδομένα είχαμε καταγραφή ισχυρού σεισμού, γι’ αυτό και μιλάμε για άγνωστο ρήγμα».

Συναφώς, ο κ. Λέκκας παρατηρεί επίσης ότι πλέον συγκεντρώνονται όλα τα δεδομένα που έχουν οι επιστήμονες για κάθε ρήγμα, ώστε να υπάρξει ένας νέος σεισμοτεκτονικός χάρτης και με βάση αυτόν να αλλάξει ο αντισεισμικός κανονισμός: «Ο σεισμοτεκτονικός χάρτης της χώρας καταρτίστηκε το 1983 και παρότι από τότε έχουν υπάρξει αρκετές επιστημονικές εργασίες χαρτογράφησης ρηγμάτων, για πρώτη φορά είμαστε τώρα σε θέση να συγκεντρώνουμε όλα τα διαθέσιμα δεδομένα και για κάθε ρήγμα. Στην ψηφιακή βάση δεδομένων θα προστίθενται κάθε φορά και τα λεγόμενα “άγνωστα ρήγματα”, όπως αυτό της Εύβοιας. Το έργο θα ολοκληρωθεί σε περίπου ενάμιση χρόνο και θα αποτελέσει τον οδηγό για την κατάρτιση ενός νέου αντισεισμικού κανονισμού στην Ελλάδα».

Η έκπληξη της Εύβοιας

Ομολογουμένως, αν υπήρχε μια περιοχή την οποία οι σεισμολόγοι θεωρούσαν από τις πιο ασφαλείς σεισμικά, αυτή ήταν η Νότια Εύβοια. Αλλωστε, ακόμη και στον αναθεωρημένο χάρτη σεισμικής επικινδυνότητας η συγκεκριμένη περιοχή, η οποία έδωσε σεισμούς 4,8 και 5 Ρίχτερ, μαζί με εκατοντάδες άλλους σεισμούς μικρότερου μεγέθους αναστατώνοντας τους κατοίκους, κατατάσσεται στη «Ζώνη Α’», με τη χαμηλότερη σεισμική επικινδυνότητα. Και αυτό διότι από το 1910 έως το πρωί της περασμένης Τρίτης ουδέποτε υπήρξε κάποιος ισχυρός σεισμός.

Οπως αναλύει στο «ΘΕΜΑ» ο κ. Παπαδόπουλος, η σεισμική δραστηριότητα ξεκίνησε στις 25 Οκτωβρίου, αλλά λόγω των πολύ ασθενών δονήσεων (κάτω των 3 Ρίχτερ) δεν δόθηκε ιδιαίτερη σημασία. Εως ότου υπήρξε ο σεισμός των 4,7 Ρίχτερ. «Αποδεικνύεται όμως ότι από τις 25 Οκτωβρίου μέχρι και τη στιγμή που έγινε ο σεισμός των 5 Ρίχτερ, τα επεισόδια στη διάρκεια των προηγούμενων 40 ημερών ήταν προσεισμοί αυτού του μεγάλου συμβάντος, κάτι που θυμίζει αυτό που έγινε τον Σεπτέμβριο του 2021 στο Αρκαλοχώρι της Κρήτης».

Το άγνωστο ρήγμα που έδωσε τους δύο ισχυρούς σεισμούς των 4,7 και 5 Ρίχτερ βρίσκεται πλέον στο μικροσκόπιο των επιστημόνων, οι οποίοι προσπαθούν να προσδιορίσουν τα χαρακτηριστικά και τη δυναμικότητά του. Σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα εκτιμήσεις τους και όπως ανέφερε στο «ΘΕΜΑ» ο δρ Γκανάς, το ρήγμα που έδωσε τα 5 Ρίχτερ έχει ένα ελάχιστο μήκος 5 χιλιομέτρων. Ο ίδιος όμως υπογραμμίζει ότι «ακόμη δεν έχουμε δεδομένα για το πόσο μεγάλο είναι το ρήγμα, το οποίο μπορεί να παραμένει ενεργό. Αυτό που έχει ενεργοποιηθεί έχει ελάχιστο μήκος 5 χιλιόμετρα».

Σε σχέση με το ίδιο ζήτημα, ο κ. Παπαδόπουλος παρατηρεί ότι «το συγκεκριμένο ρήγμα δεν το γνωρίζαμε γιατί δεν έχει καταρχήν επιφανειακή εκδήλωση από παλαιότερες δραστηριοποιήσεις. Το είδαμε τώρα και από τη διάταξη των επικέντρων παρατηρούμε πως έχει μια τάση από βορειοανατολικά προς νοτιοδυτικά. Αυτό σημαίνει ότι η κατεύθυνση του ρήγματος είναι από την πλευρά του Αιγαίου προς τον Νότιο Ευβοϊκό».

Ξεκατίνιασμα αλά... Ραφαέλα Καρά

Υπό διαφορετικές συνθήκες, η κόντρα ανάμεσα σε δύο ευρέως αναγνωρίσιμους επιστήμονες θα ήταν διασκεδαστική και αξιοπερίεργη. Ενώ όμως η Ελλάδα κρατά την ανάσα της ενώπιον της προοπτικής να επαληθευτούν οι δυσοίωνες προγνώσεις των ειδικών για επερχόμενο, μεγάλο σεισμό, το δημόσιο ξεκατίνιασμα των κυρίων Τσελέντη και Παπαδόπουλου είναι το τελευταίο που θα χρειαζόταν το κοινό. Μολονότι αμφότεροι γνωρίζονται για πάνω από 30 χρόνια και συνυπήρξαν στην Επιτροπή Αντιμετώπισης Σεισμικού Κινδύνου, παρασύρθηκαν σε μια οξύτατη διαμάχη, σε συνέχεια μιας αντιπαράθεσης που έχει τη δική της ιστορία. Πριν από περίπου δύο χρόνια, με ανάρτησή του στο Facebook ο κ. Παπαδόπουλος είχε κατηγορήσει τον κ. Τσελέντη ότι δήλωσε ψευδή ηλικία στην προσπάθειά του να πάρει τη θέση που κατέχει σήμερα, ως διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου. Αντιδρώντας άμεσα, ο κ. Τσελέντης έκανε λόγο για ενορχηστρωμένες επιθέσεις από συγκεκριμένη κλίκα κ.λπ.

Δείτε το βίντεο: Η σεισμολογική Ραφαέλα Καρά

Αφορμή της καινούριας σύγκρουσης ήταν η παρουσία του κ. Παπαδόπουλου στο MEGA, όπου μεταξύ άλλων έκανε λόγο για ασυνεννοησία των σεισμολόγων στην Ελλάδα. Επίσης, χωρίς να τον κατονομάζει ευθέως, ο κ. Παπαδόπουλος «φωτογράφισε» τον κ. Τσελέντη, ασκώντας κριτική στην κινδυνολογία περί τις Αλκυονίδες. Λίγη ώρα αργότερα ο κ. Τσελέντης παρενέβη μέσω του ίδιου σταθμού, για να απαντήσει στον κ. Παπαδόπουλο υπερασπιζόμενος τον εαυτό του σε ιδιαίτερα έντονο ύφος. Κατόπιν, ο κ. Τσελέντης προέβη σε μια μακροσκελή ανάρτηση στο Facebook, όπου και ανέφερε ότι «πρέπει να αναφέρω μερικά θέματα επί προσωπικού, γιατί κάποιος συνταξιούχος πρώην υπάλληλος του Γεωδυναμικού με κατηγορεί ασύστολα στα ΜΜΕ βγάζοντας τη γνωστή εμπάθειά του προς το πρόσωπό μου, ονομάζοντάς με “Πάπα της Σεισμολογίας”.

Δυστυχώς, όμως, όταν διεκδικούσαμε τη θέση του διευθυντή του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου, για μένα βγήκε άσπρος καπνός και όχι μαύρο καυσαέριο». Και τότε στο προσκήνιο εμφανίστηκε η... Ραφαέλα Καρά: την Πέμπτη που μας πέρασε ο κ. Παπαδόπουλος φιλοξενήθηκε ξανά στο MEGA και με την ευκαιρία αποκάλεσε τον συνάδελφό του «Ραφαέλα Καρά. Μια ωραία, ψηλή, ξανθιά τραγουδίστρια. Είχε βγάλει ένα ποτ-πουρί με όλα τα όπλα της τα τραγουδιστικά. Τώρα, λοιπόν, έχουμε μια σεισμολογική Ραφαέλα Καρά, που βάζει μέσα στο καλάθι του ποτ-πουρί όλα τα όπλα τα επιστημονικά, για να μπορέσουμε να πούμε το γνωστό, σε ακατάλληλο χρόνο».

Τη σαρκαστική αυτή βολή, ο κ. Τσελέντης ανταπέδωσε γράφοντας στο Facebook ότι «με το αγαπημένο τραγούδι “A far l’ amore comincia tu” και οι κινήσεις του κορμιού της Ραφαέλα προσομοιώνουν τις εδαφικές κινήσεις κοντά σε ένα σεισμογόνο ρήγμα - άλλωστε, η Ραφαέλα στα νιάτα της προκαλούσε σεισμούς στα αντρικά μυαλά, μερικά από τα οποία ταρακουνήθηκαν τόσο πολύ που ακόμα και σήμερα προσπαθούν να ισορροπήσουν».

Ειδήσεις σήμερα

Kαταδίωξη στη Θεσσαλονίκη με έναν σοβαρά τραυματία - Δεν πλήρωσε βενζίνη

Προμήθειες 1,2 δισ. ευρώ εισπράττουν κάθε χρόνο οι τράπεζες - Πώς να τις αποφύγετε

Πρεμιέρα μετ’ εμποδίων για το πλαφόν στο ρωσικό πετρέλαιο