Πτώση F4-E Phantom II: Η εκπαίδευση για πόλεμο κοστίζει ζωές

Ενας φίλος, ο Ανδρέας Παρασκευόπουλος, πολυμήχανος Οδυσσέας, πάνω στην κουβέντα για την τραγική απώλεια των δύο αεροπόρων μας, θυμήθηκε ξαφνικά την περίπτωση ενός πασίγνωστου, στους ιπτάμενους κύκλους Ελληνα Top Gun με το όνομα Χρήστος Λαϊνόπουλος.

«Να του μιλήσεις, είχε κι αυτός στο παρελθόν παρόμοιο ατύχημα. Υπήρξε και υπασπιστής του Κάρολου Παπούλια όταν ήταν Πρόεδρος Δημοκρατίας».

Στην αρχή νόμισε πως το ενδιαφέρον μου ήταν αποκλειστικά για μερικές χρήσιμες πρακτικές πληροφορίες. Οταν του είπα για συνέντευξη, αρνήθηκε. Η σεμνότητά του ξεπερνάει όλα τα όρια. Τελικά, μετά από πιέσεις και διαβεβαιώσεις, υποχώρησε.

Ετσι συναντηθήκαμε και έτσι βρέθηκα απέναντι σε έναν ιπτάμενο που πληροί όλες τις προδιαγραφές ενός αγέρωχου, γοητευτικού και ταυτόχρονα διακριτικού ανθρώπου. Τρία πράγματα με εντυπωσίασαν. Το πρώτο, ότι όλοι αυτοί οι νεαροί ιπτάμενοι, ταγμένοι να φυλάνε Θερμοπύλες, δεν πετάνε για τα λεφτά και τις αμοιβές, «πετάνε για τα ιδανικά και την πατρίδα». Το δεύτερο, ότι το σημερινό επίπεδο της Πολεμικής Αεροπορίας είναι καλύτερο από το αντίστοιχο των Τούρκων. Και το τρίτο, το δραματικό, ότι «πάντα θα συμβαίνουν τέτοια ατυχήματα και πάντα θα θρηνούμε απώλειες πιλότων».

Σκηνή 1: Το μυστικό της πτώσης

-Είχατε περάσει ένα ανάλογο περιστατικό. Μπορείτε να μου το αφηγηθείτε;
«Δεν μπορώ να πω ότι είναι ανάλογο με το τελευταίο ατύχημα που είχαμε δυστυχώς στην Πολεμική Αεροπορία. Θα ήταν ανεύθυνο από μέρους μου να έλεγα ότι γνωρίζω τι ακριβώς έχει γίνει. Και όντως δεν γνωρίζω τι έχει γίνει, πέρα από αυτά που έχω διαβάσει. Και όπως ξέρετε, η Πολεμική Αεροπορία έχει συστήσει μια επιτροπή διερεύνησης του ατυχήματος και αυτοί θα καταλήξουν σε κάποια συμπεράσματα. Και δεν συμφωνώ βεβαίως και με πολλούς συναδέλφους μου, οι οποίοι βγαίνουν στην τηλεόραση και συζητάνε για το θέμα αυτό. Πάντα, όμως, να ξέρετε ότι το μυστικό ενός ατυχήματος θανατηφόρου το παίρνουν μαζί τους οι χειριστές».

-Τι εννοείτε;
«Εμείς μπορεί να κάνουμε κάποιες εικασίες βασιζόμενοι σε δεδομένα που έχουμε και από το νούμερο 1 αεροσκάφος με το οποίο σχηματιζόταν ο νούμερο 2, ο οποίος είχε το ατύχημα. Ο νούμερο 1 του σχηματισμού μπορεί να είδε, μπορεί να μην είδε. Εχει όμως περισσότερη και καλύτερη εικόνα απ’ ό,τι έχουμε εμείς».

-Το αντίστοιχο περιστατικό που έχετε περάσει πότε έγινε;
«Στις 26 Μαρτίου του 2014. Πετούσαμε σε μία πολύ χαμηλή πτήση, ακουμπήσαμε το φτερό στη θάλασσα. Πετούσαμε ένα Phantom, σαν και αυτό του ατυχήματος, που είναι διθέσιο, υπάρχει κυβερνήτης και συγκυβερνήτης. Ακούμπησα στη θάλασσα με το φτερό, έφυγε ένα κομμάτι από το φτερό γύρω στο ένα μέτρο, και κάποια άλλα προβλήματα δημιουργήθηκαν στο αεροσκάφος. Αλλά εγώ ήμουνα από τους τυχερούς ή, αν θέλετε, από αυτούς που βοήθησε ο Θεός, και μπόρεσα και το ξεκόλλησα το αεροπλάνο από τη θάλασσα -και με τη βοήθεια του συγκυβερνήτη- εκπαιδευτή, γιατί τότε ήταν και εκπαιδευτής ο συνάδελφος που πετούσε πίσω μου. Και από τον Μεσσηνιακό κόλπο όπου συνέβη το ατύχημα, πήγαμε και προσγειωθήκαμε στο αεροδρόμιο της Καλαμάτας. Χωρίς να πάθουμε τίποτα κι εγώ κι εκείνος».

-Τι ποσοστό υπάρχει να συμβεί ένα τέτοιο ατύχημα; Φαντάζομαι πως όταν αναλαμβάνετε εσείς ως πιλότος θα σας έχουν πει ότι υπάρχει ένα ρίσκο.
«Σαφώς και υπάρχει ένα ρίσκο όταν πετάς σε τέτοιο χαμηλό ύψος, σε αυτά τα 300 πόδια, περίπου 100 μέτρα, που γίνεται η εκπαίδευση. Και που πρέπει να γίνεται η εκπαίδευση αυτή, γιατί, όπως καταλαβαίνετε, σε εμπόλεμη κατάσταση δεν υπάρχουν όρια. Θα πρέπει να ξεπεράσεις τα όρια, να τα υπερβείς για να μπορέσεις να επιβιώσεις».

-Ποια είναι τα όρια;
«Είναι αυτά που έχουμε θέσει εμείς ως Αεροπορία, 300 πόδια, όχι χαμηλότερα από 300 πόδια».

-Αλλά μπορεί να κατέβεις και χαμηλότερα σε εμπόλεμη κατάσταση.
«Βεβαίως. Αλλά για να κατέβεις θα πρέπει να έχεις εκπαιδευτεί. Είναι αυτό που λένε, εκπαιδεύσου όπως θα πολεμήσεις. Που σημαίνει ότι θα πρέπει το αεροσκάφος να το πετάς στα όρια. Τα όρια για κάθε είδος αποστολής εκλαμβάνονται με τρόπο που καταλαβαίνει ο καθένας από εμάς τους αεροπόρους».

Σκηνή 2: Πολλά κοινά στοιχεία με το «Top Gun» του Τομ Κρουζ

-Με τι βαθμό τελειώσατε;
«Αποστρατεύτηκα εν ενεργεία σμήναρχος, και με την αποστρατεία πήρα τον βαθμό του ταξιάρχου. Το 2017».

-Πράγματι συμβαίνει σε όλους αυτό, όπως είπατε στην αρχή;
«Συμβαίνει κάποια κατάσταση η οποία είναι επικίνδυνη. Και οι πιο πολλοί από εμάς την αντιμετωπίζουν με επιτυχία. Γιατί είναι τέτοια η εκπαίδευση που λαμβάνουμε. Η εκπαίδευση είναι συνεχής στην Πολεμική Αεροπορία. Δηλαδή μπορεί να είσαι στον βαθμό που ήμουν εγώ, σμήναρχος όταν αποστρατεύτηκα, και να εκπαιδεύεσαι συνεχώς. Αδιαλείπτως».

-Πού εκπαιδεύεστε ακριβώς;
«Στην πτήση, καθημερινά. Στο να πετάς χαμηλά, στο να αναχαιτίζεις, στο να κάνεις εναέρια μάχη, ακροβατικά, σχηματισμό, να πετάς εντός νεφών, τα πάντα. Είναι μια διαρκής εκπαίδευση».

-Η ταινία «Top Gun» με τον Τομ Κρουζ έχει κάποια σχέση με την πραγματικότητα;
«Υπάρχουν πολλά σημεία τα οποία είναι πραγματικά. Ας πούμε στην πρώτη ταινία, γιατί τη δεύτερη την πρόσφατη δεν την έχω δει, η εγκατάλειψη, το ότι χτύπησε ο συγκυβερνήτης στην καλύπτρα και στο τέλος σκοτώθηκε έχει γίνει και στην Πολεμική Αεροπορία. Δυστυχώς».

-Τι ήταν αυτό που σας έκανε σας να πάτε στην Πολεμική Αεροπορία, να γίνετε πιλότος;
«Ημουν 5 χρόνων, σε μια παραλία της Κορινθίας, και περάσανε σε σχηματισμό δύο F-104. Δεν τα ήξερα τότε. Μετά κατάλαβα γιατί μου είχαν εντυπωθεί. Ηταν σε χαμηλό ύψος και από τότε που τα είδα, είπα από μέσα μου ότι αυτό θα ήθελα να κάνω. Μέχρι που έφτασα 17,5 ετών και έδωσα για τη Σχολή Ικάρων, το 1982».

-Και μπήκατε με την πρώτη.
«Μπήκα με την πρώτη και τελείωσα 21 μισό και τότε, σ’ εκείνη την ηλικία, άρχισα να πετάω με Phantom - συγκυβερνήτης βέβαια. Και 25 χρόνων ήμουν κυβερνήτης».

-Πόσες ώρες πτήσης είχατε;
«Στα Phantom είχα 2.400, συνολικά 4.000 γιατί ήμουν και εκπαιδευτής πτήσεων».

-Και πώς και δεν πήγατε μετά πιλότος στην Ολυμπιακή, στην Aegean κ.λπ.;
«Ηταν κάτι το οποίο δεν με ενδιέφερε ποτέ, δεν με ενδιέφερε καθόλου».

Σκηνή 3: «Κάνεις αυτό το επάγγελμα για να προσφέρεις στην πατρίδα»

-Και είχατε γίνει και υπασπιστής του Παπούλια;
«Ναι, ήμουν κάποια περίοδο υπασπιστής του Προέδρου της Δημοκρατίας, του Κάρολου Παπούλια. Για τέσσερα χρόνια, από 2009 έως το 2013. Εγινε μια επιλογή μεταξύ κάποιων συναδέλφων και ο Πρόεδρος διάλεξε εμένα».

-Μικρός λοιπόν είχατε το όνειρο να γίνετε πιλότος, να μπείτε στα γρήγορα αυτά αεροπλάνα. Δεν είχατε κάποια άλλη φιλοδοξία;
«Οχι. Επέμενα σε αυτό, και μάλιστα ήμουν βέβαιος ότι θα τα καταφέρω, γιατί έλεγα, αν δεν καταφέρεις να μπεις εκεί, μάλλον δεν θα κάνεις τίποτα στη ζωή σου. Τόσο πολύ ήθελα να μπω».

-Τόσο πολύ ερωτευμένος με το με τον κίνδυνο δηλαδή.
«Ακριβώς. Και οι περισσότεροι συνάδελφοι έχουν τέτοια αγάπη, όπως αυτή που σας λέω εγώ. Λένε, πότε θα ξημερώσει να πάμε στο αεροδρόμιο, να πετάξουμε. Ή πότε θα τελειώσει η άδειά μας, να γυρίσουμε στο αεροδρόμιο, να πετάξουμε...».

-Αισθάνεστε, όταν πιλοτάρετε, ότι το κάνετε για την πατρίδα, για την προστασία της χώρας;
«Μα αυτό καλούμαστε να κάνουμε. Και οριοθετείται το επάγγελμα μέσα από αυτό. Δηλαδή κάνεις αυτό το επάγγελμα για να προσφέρεις τις υπηρεσίες σου στην πατρίδα. Δεν είναι μόνο η αγάπη προς την πτήση. Αυτή είναι η αφορμή. Η αιτία είναι ότι θέλεις να προσφέρεις στην πατρίδα σου, με όποιον τρόπο μπορείς. Γιατί όλοι δεν μπορούμε με τον ίδιο τρόπο, αυτό είναι σίγουρο. Ο καθένας μπορεί με κάποιον δικό του τρόπο να προσφέρει».

-Και η Αεροπορία είναι στο πρώτο μέτωπο, είναι το πρώτο όπλο.
«Θα μου επιτρέψετε να μην κάνω διαχωρισμό μεταξύ των τριών όπλων. Και από τα τρία όπλα, το καθένα προσφέρει από το μετερίζι του. Και θα πρέπει κάποια στιγμή να αισθανόμαστε ότι όλοι είμαστε στην ίδια ομάδα και να μην κάνουμε τέτοιους διαχωρισμούς».

-Σε ό,τι αφορά τις παραβιάσεις που γίνονται από τουρκικά αεροσκάφη και εσείς τις αποτρέπετε, υπάρχει κίνδυνος για θερμό επεισόδιο;
«Πάντα μπορεί να γίνει κάτι. Γιατί και στο ένα αεροπλάνο και στο άλλο αεροπλάνο είναι νέοι άνθρωποι με ενθουσιασμό, με ιδανικά -γιατί δεν έχουμε μόνο εμείς ιδανικά, έχουν και αυτοί ιδανικά, όπως όλοι οι αεροπόροι έχουν τα ιδανικά τους-, οπότε δεν ξέρεις πώς μπορεί να εξελιχθεί μια κατάσταση. Αυτές οι καταστάσεις μπορεί να είναι και ακραίες μερικές φορές. Και στο παρελθόν έχουν γίνει ατυχήματα πολύ σοβαρά και θανατηφόρα. Και έχουμε χάσει συναδέλφους, και αυτοί έχουν χάσει».

-Αυτά ήταν πολεμική σύγκρουση; Δηλαδή χτύπησε ο ένας τον άλλον;
«Μπορεί να ήταν ένα ατύχημα, να χτύπησε το ένα αεροσκάφος με το άλλο, να συγκρούστηκαν στον αέρα από κακό υπολογισμό. Γιατί όταν μπαίνεις σε μια κλειστή εναέρια μάχη δεν ξέρεις ποτέ πώς μπορεί να εξελιχθεί η κατάσταση. Πρέπει να είσαι πολύ ψύχραιμος. Αλλά μην ξεχνάτε ότι είναι νεαροί, και στο ένα αεροπλάνο και στο άλλο αεροπλάνο. Ηλικίας 25, 26, 30».

Σκηνή 4: Aπό ένα λάθος, κρίνεται όλη η καριέρα σου

-Είναι εκπαιδευμένοι όμως να κρατάνε την ψυχραιμία τους.
«Βεβαίως. Και παρ’ όλα αυτά, θα πρέπει οι αεροπόροι να αισθάνονται ελεύθεροι και να μην είναι υπό κατόπτευση. Θα πρέπει να είναι ελεύθεροι να μπαίνουν στο αεροπλάνο και να αισθάνονται δυνατοί και ότι πάντα κάποιος υπάρχει, ο οποίος θα τους προστατέψει, έστω και λάθος να γίνει. Γιατί ο αεροπόρος, κατά την άποψή μου, είναι υπεύθυνος και δεν είναι υπόλογος».

-Εξηγήστε το λίγο αυτό.
«Δεν μπορεί να μην είσαι υπεύθυνος και να σου έχει εμπιστευτεί η πατρίδα ένα αεροπλάνο να πετάς. Αλλά όμως εάν γίνει κάτι δεν μπορεί να σε αντιμετωπίζουν με τρόπο που δεν ταιριάζει σε αυτά που έχεις προσφέρει - αν μη τι άλλο».

-Εχει συμβεί αυτό;
«Δεν ξέρω αν έχει συμβεί, αλλά εάν συμβεί θα είναι λάθος, κατά την άποψή μου. Στην ταινία “Sully” του Κλιντ Ιστγουντ με τον Τομ Χανκς, κάποια στιγμή λέει ο πρωταγωνιστής: “Πετάω 40 χρόνια και σε ένα χρονικό διάστημα 30 δευτερολέπτων που μπορεί να έγινε ένα λάθος, κρίθηκε όλη μου η καριέραˮ. Δεν μπορεί να πετάς 40 χρόνια, να είσαι σωστός, να κάνεις αυτό που πρέπει και κάποια στιγμή που συμβαίνει ένα λάθος να σε αντιμετωπίζουν με τρόπο που δεν πρέπει».

-Μου θυμίζετε το περιστατικό στο «Sully»;
«Αεροσκάφος προσγειώθηκε στον ποταμό Χάντσον στο Μανχάταν επειδή χτύπησε πτηνά και “κράτησαν” οι κινητήρες. Ο πιλότος δεν μπορούσε να πάει να το προσγειώσει σε κάποιο αεροδρόμιο και προσθαλασσώθηκε στο ποτάμι. Και σώθηκαν όλοι. Είναι απίστευτο αυτό».

Σκηνή 5: Δεν πετάνε για τα λεφτά, το κάνουν γιατί έχουν ιδανικά

-Για έναν πιλότο που ξεκινάει σε ηλικία 21 ετών, ποια είναι η αμοιβή του; Χίλια πεντακόσια ευρώ;
«Θα σας απαντήσω με μία ερώτηση. Εσείς, αν ρισκάρατε τη ζωή σας, με πόσα λεφτά θα ήσασταν ικανοποιημένος;».

-Εγώ πιστεύω πως αυτά τα παιδιά θα πρέπει να παίρνουν τουλάχιστον 5.000 τον μήνα.
«Δεν μου απαντήσατε όμως».

-Με κανένα ποσό.
«Αρα λοιπόν αυτά τα παιδιά που πετάνε, δεν πετάνε για τα λεφτά. Προς τιμήν τους, και το λέω με μεγάλη υπερηφάνεια. Πετάνε γιατί το αγαπάνε, γιατί έχουν ιδανικά, κάτι το οποίο εκλείπει στις μέρες μας. Αρα δεν τίθεται ζήτημα χρημάτων. Η Πολιτεία είναι αρωγός, προσφέρει ό,τι μπορεί, αλλά να ξέρετε ότι δεν πετάνε για τα χρήματα. Δεν γνωρίζω το ακριβές ποσό γιατί έχω φύγει χρόνια τώρα. Είναι ένας μισθός με τον οποίο ζεις αξιοπρεπώς και τίποτα παραπάνω».

-Θα λέγατε ότι σήμερα η Πολεμική Αεροπορία είναι σε ανώτερη βαθμίδα σε σχέση με το παρελθόν;
«Ναι, σίγουρα είναι πιο επαγγελματίες, είναι περισσότερο επιστημονικά καταρτισμένοι. Τα αεροσκάφη που πετάνε έχουν άλλες απαιτήσεις σε σχέση με αυτά που πετάγαμε εμείς κάποτε».

-Μιλάμε για τα F-16 τώρα.
«F-16, Mirage 2000, Rafale, τα Phantom τα οποία είναι αναβαθμισμένα, δεν είναι τα Phantom που πέταγα εγώ κάποτε».

-Η Αεροπορία των Τούρκων σε ποια κατάσταση βρίσκεται σήμερα;
«Σε κάθε Αεροπορία υπάρχουν πολύ καλοί αεροπόροι, υπάρχουν και μέτριοι αεροπόροι. Ετσι και σε αυτούς. Είμαστε σε πολύ καλό επίπεδο εμείς».

-Καλύτερο από το δικό τους.
«Ετσι εκτιμώ. Εκτιμώ ότι είμαστε σε πολύ καλή κατάσταση και είναι τιμή προς τους αεροπόρους μας, προς τους νεαρούς αεροπόρους το ότι υπάρχει αυτό το επίπεδο στην Πολεμική Αεροπορία».

Σκηνή 6: «Μακάρι να μη συνέβαινε, αλλά θα συμβεί πάλι στο μέλλον»

-Τι είναι τα g για τα οποία ακούμε και διαβάζουμε;
«Τα g είναι η επιτάχυνση της βαρύτητας. Οταν ένα αεροσκάφος πηγαίνει με 400 μίλια, σε ευθεία οριζόντια πτήση, είναι υπό τον επήρεια του ενός g. Οταν ξαφνικά αλλάζει διεύθυνση και αρχίζει και ανεβαίνει βίαια προς τα πάνω, το 1 g γίνεται 2, 3, 4, 5, στα F-16 και 9 g. Που πρακτικά σημαίνει ότι εάν το χέρι μας ζυγίζει 10 κιλά, στα 8 g ζυγίζει 80 κιλά. Που σημαίνει ότι δεν μπορείς να το σηκώσεις. Και δεν έχει επίδραση μόνο σε αυτό, έχει επίδραση και στην κυκλοφορία του αίματος, παθαίνει αφαίμαξη ο εγκέφαλος. Οταν είναι συνεχή τα g, φεύγει το αίμα από τον εγκέφαλο και κατεβαίνει προς τα κάτω, και γι’ αυτό φοράμε όλες αυτές τις φόρμες τις anti-g. Υπάρχουν και οι ειδικοί χειρισμοί που κάνεις για να μπορέσεις να κρατήσεις το αίμα προς τα πάνω, να αιματώνεται ο εγκέφαλος, για να μπορείς να λειτουργήσεις ως νοήμων άνθρωπος».

-Αυτά τα δύο παιδιά τι g είχαν, κατά τη γνώμη σου;
«Για να μπορέσουν να σταθούν στον ορίζοντα βάζοντας κλίση, κάνοντας στροφή δηλαδή, θα πρέπει να έχουν με 60-70 μοίρες κλίση περίπου 4 με 5 g».

-Είχαν βαρύνει πολύ δηλαδή. Και αυτό έχει επιπτώσεις στον χειρισμό.
«Βεβαίως. Επιπτώσεις περισσότερο στον οργανισμό. Και στον χειρισμό, θα πρέπει να χρησιμοποιήσεις τα πηδάλιά σου με τέτοιον τρόπο ώστε να σταθεί το αεροπλάνο στον ορίζοντα, να μη βάλει ούτε βύθιση ούτε άνοδο. Θέλουμε να είμαστε σταθεροί στο ύψος, στον ορίζοντα, στα 100 μέτρα. Γι’ αυτό γίνεται και η εκπαίδευση, το οποίο δεν είναι καθόλου εύκολο. Και ειδικά όταν οι συνθήκες ορατότητας δεν είναι καλές. Οταν κάποια στιγμή ο ουρανός σμίγει με τη θάλασσα και δεν υπάρχει ευκρινής ορίζοντας, τότε η κατάσταση είναι πάρα πολύ δύσκολη έως άκρως επικίνδυνη».

-Mετά από όλα αυτά που έχουν συμβεί, αν ήσασταν ξανά 5 χρόνων, θα ξαναγυρίζατε πάλι στα ίδια;
«Είναι κοινότοπη η απάντηση, ναι, θα γύριζα πάλι στο ίδιο. Εγώ αυτό που θα ήθελα να πω, γιατί τελειώνει και η συζήτησή μας, είναι να εκφράσω τα συλλυπητήριά μου στις οικογένειες των αδικοχαμένων πιλότων. Δεν μπορώ να πω κάτι άλλο, ο Θεός να τους συγχωρέσει. Και οι σκέψεις μας είναι με τις οικογένειες, αλλά όλοι είμαστε μακριά. Η οικογένεια είναι αυτή η οποία υπόκειται σε αυτή την τρομερή απώλεια. Δυστυχώς. Μακάρι να μη συνέβαινε τίποτα, αλλά θα συμβεί πάλι στο μέλλον. Μετά λύπης μου το λέω, αλλά θα συμβεί πάλι».

Φεύγοντας με ακολούθησε, με στοίχειωσε η εικόνα του υποσμηναγού Μάριου-Μιχαήλ Τουρούτσικα και του σμηναγού Ευστάθιου Τσιτλακίδη. Και ρώτησα τον εαυτό μου: «Μήτσο, αν ήσουν είκοσι, θα πήγαινες για πιλότος γνωρίζοντας πως έτσι κι αλλιώς κάποια στιγμή θα κινδυνεύσεις και μπορεί να βρεθείς στον πάτο του Ιονίου ή του Αιγαίου;». Οχι, απάντησα. Ε, τότε, να είσαι μονίμως ευγνώμων σε αυτά τα παιδιά και να βγάζεις τον σκασμό!

«Επεσα κι εγώ, αλλά στάθηκα τυχερός»

Ο πιλότος Χρήστος Λαϊνόπουλος οριοθετεί τη λεπτή γραμμή ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο περιγράφοντας τους κινδύνους που αντιμετώπισε ως κυβερνήτης Phantom

Ο κυβερνήτης Χρήστος Λαινόπουλος μιλά για τους κινδύνους και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πιλότοι της Πολεμικής Αεροπορίας και δηλώνει: «Ολοι έχουμε κινδυνεύσει, από τον πρώτο Ικαρο μέχρι τον αρχηγό της Αεροπορίας. Κάτι θα σου τύχει. Δεν υπάρχει περίπτωση να μην σου τύχει».

-Τι μπορεί να σου συμβεί;
«Από ένα απλό emergency, μια διαδικασία ανάγκης, μια βλάβη στο αεροσκάφος - δεν υπάρχει αεροπόρος που να μην του έχει τύχει μια βλάβη στο αεροσκάφος. Ή μια πιο ακραία κατάσταση, όπως μου είχε τύχει και εμένα το 1991 δυτικά της Κεφαλονιάς, γύρω στα 40 μίλια. Ημουν 26 χρόνων, υποσμηναγός, εκπαιδευόμενος κυβερνήτης. Και δυστυχώς έγινε έκρηξη στον έναν κινητήρα του Phantom, πήρε φωτιά, μεταδόθηκε η φωτιά και στον άλλον κινητήρα και αναγκαστήκαμε να εγκαταλείψουμε. Σε διαπιστωμένη φωτιά ο κατασκευαστής προβλέπει άμεση εγκατάλειψη».

-Η εγκατάλειψη πώς γίνεται;
«Τραβάς έναν μοχλό εκτίναξης που υπάρχει μέσα και από κει και πέρα όλα γίνονται αυτόματα».

-Και πέφτετε στη θάλασσα. Σε τι ύψος ήσασταν τότε;
«Τότε ήμασταν γύρω στα 12.000 πόδια, ψηλά. Εμείς είχαμε το περιθώριο. Ανοιξε το αλεξίπτωτο κανονικά, προσθαλασσωθήκαμε, αλλά δυστυχώς δεν άνοιξε το survival kit. Eίναι ένα κουτί το οποίο περιέχει μια βάρκα και κάποια άλλα αντικείμενα που σε βοηθούν να επιβιώσεις σε δυσμενή περιβάλλοντα, όπως είναι η θάλασσα. Εν προκειμένω, ήταν 2 Σεπτεμβρίου και αυτό μας βοήθησε στο να αντέξουμε και να επιζήσουμε δύο ώρες. Για δύο ώρες ήμασταν αγνοούμενοι. Δεν μπορούσαν να μας βρουν επειδή δεν άνοιξαν οι βάρκες μας, δεν λειτούργησαν οι ασύρματοι που είχαμε, δεν είχαμε τις φωτοβολίδες. Και στη μια ώρα περίπου πέρασε το C-130 από πάνω μας, το οποίο δεν μπόρεσε να μας δει. Κι εκεί πραγματικά είναι λίγο σκληρό το συναίσθημα που νιώθεις όταν είσαι στο πέλαγος, στα 3.200 μέτρα βάθος, να περνάει ένα αεροπλάνο από πάνω σου και να ακούς σιγά-σιγά τους ήχους των κινητήρων να σβήνουν χωρίς να σε έχουν δει. Είναι πολύ σκληρό το συναίσθημα αυτό».

-Μείνατε στη θάλασσα δύο ώρες. Σε ποιο σημείο ακριβώς;
«Στο Φρέαρ των Οινουσσών, έτσι λέγεται. Είναι δυτικά της Κεφαλονιάς προς Ιταλία. Και μείναμε εκεί δύο ώρες μέχρι που μας βρήκε ένα άλλο Phantom που έψαχνε στην περιοχή και στη συνέχεια ήρθε ένα ελικόπτερο και μας περισυνέλεξε. Γυρίσαμε στην Ανδραβίδα, φύγαμε από εκεί με C-130, προσγειωθήκαμε στην Ελευσίνα, πήγαμε στο Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας και εγώ επειδή είχα χτυπήσει έμεινα για 3 μήνες εκτός».

-Πού είχατε χτυπήσει;
«Και στον αυχένα και στη μέση, γιατί δεν πρόλαβα να πάρω τη σωστή θέση εγκατάλειψης. Τράβηξε τον μοχλό ο εκπαιδευτής -μου το είπε βέβαια ότι εγκαταλείπουμε- αλλά εγώ προσπαθώντας να σβήσω τους κινητήρες, δεν είχα πάρει τη σωστή θέση. Χτύπησα στον αυχένα και στη μέση και ήμουν τρεις μήνες εκτός. Παρ’ όλα αυτά, γύρισα και συνέχισα να πετάω».