Η αμαρτωλή ιστορία της «εκτροχιασμένης» σύμβασης 717 που θα απέτρεπε το δυστύχημα

Ο σιδηρόδρομος στην Ελλάδα ήταν ανέκαθεν μια ανοιχτή και πολύ βαθιά πληγή. Ενας δαιδαλώδης Οργανισμός, συνώνυμο της αδιαφάνειας και της διαχρονικής εξυπηρέτησης κομματικών ρουσφετιών, όργανο διαπλοκής και συναλλαγής που εξηγεί τα τεράστια ελλείμματα και τα χρέη που στα μέσα της δεκαετίας του ’90 έφταναν στα 10 δισ. ευρώ.

Οι αιώνιες συμβάσεις, οι ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις που έπεφταν στο κενό, το άνοιγμα της σιδηροδρομικής αγοράς σε μια χώρα με απαξιωμένη σιδηροδρομική υποδομή και μια αμφιλεγόμενη ιδιωτικοποίηση μπήκαν στο στόχαστρο των Ευρωπαίων. Η Κομισιόν δεν άργησε να βάλει βέτο στις κοινοτικές χρηματοδοτήσεις στα μέσα της δεκαετίας του ’90, όταν αποκαλύφθηκε ότι ο ΟΣΕ πορευόταν με απευθείας αναθέσεις ή φωτογραφικούς διαγωνισμούς και υπερκοστολογημένα έργα.

Και δεν είναι τυχαίο ότι ήταν από τους πρώτους οργανισμούς που βρέθηκαν στο επίκεντρο των μνημονιακών αναδιαρθρώσεων. Τα χρέη έφτασαν περίπου στο 4% του ΑΕΠ τα προηγούμενα χρόνια, θέτοντας σε μεγάλο κίνδυνο το ελληνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων λόγω μη εξυπηρέτησης τοκοχρεολυσίου του ΟΣΕ.

Υπό την απειλή του λουκέτου επιλέχθηκε η πώληση της ΤΡΑΙΝΟΣΕ και η μετατροπή του ΟΣΕ σε φορέα διαχείρισης της υποδομής χωρίς καμία εμπορική δραστηριότητα.

Δραστηριότητα και ευθύνη μόνο για τις υποδομές και τη συντήρησή τους, η οποία ωστόσο δεν είναι κερδοφόρα, αλλά αντίθετα ζημιογόνα καθώς επιδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισμό με 150 εκατ. ευρώ περίπου τον χρόνο.Οπως άλλωστε συμβαίνει παντού στον κόσμο, οι υποδομές ανήκουν αποκλειστικά στο κράτος, διότι απλούστατα δεν υπάρχει κίνητρο για τους ιδιώτες.

Ενώ σε επιχειρήσεις διαφορετικού αντικειμένου, όπως οι τηλεπικοινωνίες (ΟΤΕ), η ενέργεια (ΔΕΗ, ΕΛΠΕ), οι αερομεταφορές (Ολυμπιακή) κ.λπ., έχουν από χρόνια προχωρήσει οι ιδιωτικοποιήσεις με θετικό παραγόμενο αποτέλεσμα για τους χρήστες αυτών των υπηρεσιών.

Οι έλεγχοι  

Ετσι, η τρόικα επέβαλε έως έναν βαθμό το σπάσιμο της εταιρείας και την πώληση του εμπορικού κομματιού, αυτού της λειτουργίας των σιδηροδρομικών μεταφορών, δημιουργώντας όμως στον Οργανισμό μεγάλο πρόβλημα στο έμπειρο και καταρτισμένο τεχνικό προσωπικό, με μαζικές μετατάξεις που στοίχειωσαν τη λειτουργία και τον εκσυγχρονισμό του, καθώς στα μνημονιακά χρόνια συρρικνώθηκαν δραματικά η χρηματοδότηση και οι απαραίτητες επενδύσεις.

Σήμερα, στο 55% του δικτύου δεν υπάρχουν ή δεν λειτουργούν συστήματα σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης, με τις εργολαβίες να σέρνονται επί δεκαετίες καθώς για να εγκατασταθούν οι εταιρείες συντήρησης πρέπει να παραδοθούν τα έργα. Μόνο σε ένα μικρό τμήμα του σιδηροδρομικού άξονα Τιθορέα - Λιανοκλάδι - Δομοκός λειτουργεί η σηματοδότηση. Οι πολλαπλές και αδικαιολόγητες καθυστερήσεις του έργου της σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης (σύμβαση 717), που θα απέτρεπε την τραγωδία των Τεμπών, κινητοποίησαν ένα γαϊτανάκι ελέγχων από τις ανεξάρτητες αρχές, την Οικονομική Εισαγγελία, την Κομισιόν, ακόμη και την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, οι οποίοι ξεκίνησαν το 2017 και συνεχίζονται έως σήμερα!

Εννέα χρόνια μετά την υπογραφή της σύμβασης, νέες διαστάσεις παίρνουν η εισαγγελική διερεύνηση τεσσάρων συμβάσεων του σιδηροδρόμου και ο έλεγχος της επίμαχης εργολαβίας σηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία αλλά και την Αρχή για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος, η οποία θα διερευνήσει την περιουσιακή κατάσταση όσων εμπλέκονται σε συμβάσεις έργων και προμηθειών την τελευταία 15ετία. Εν όψει των εξελίξεων και της σωρείας λαθών, παραλείψεων, καθυστερήσεων και πολλαπλών συμφερόντων, έχει σημασία το χρονολόγιο του έργου, αλλά και οι πολιτικές ευθύνες που μοιράζονται από το 2014 μέχρι σήμερα.

To χρονικό  

2013: Προκήρυξη διαγωνισμού για την τηλεδιοίκηση
Υπουργός Μιχάλης Χρυσοχοΐδης

Η κυβέρνηση Σαμαρά - Βενιζέλου με υπουργό Υποδομών και Μεταφορών τον Μιχάλη Χρυσοχοΐδη προκηρύσσει τον διαγωνισμό για την ανάταξη του συστήματος σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης του σιδηροδρομικού δικτύου το 2013. Από εκεί ξεκινά το «δρομολόγιο» της εκτροχιασμένης πορείας της σύμβασης 717, που είναι, δυστυχώς, ο καθρέφτης των έργων της Νεότερης Ιστορίας μας, με τις πολύχρονες επιχειρηματικές συγκρούσεις και τις απίστευτες καθυστερήσεις παρά τα 5 δισ. που υπολογίζεται ότι διατέθηκαν τα τελευταία 30 χρόνια στον ελληνικό σιδηρόδρομο. Ποιο ήταν το κίνητρο της υλοποίησης του έργου;

Η απαξίωση του σιδηροδρόμου, οι μεγάλες δολιοφθορές με τις κλοπές καλωδίων και υλικών που οδήγησαν στην κατάρρευση ακόμη και συστήματα σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης που υπήρχαν και λειτουργούσαν αποτελεσματικά στο μεγαλύτερο μέρος του σιδηροδρομικού δικτύου. Οι μελέτες που έγιναν εκείνη την περίοδο από τους συγκοινωνιακούς φορείς (ΟΣΕ-ΕΡΓΟΣΕ) κατέληξαν στην περίφημη σύμβαση αναβάθμισης και ανάταξης του σιδηροδρόμου, αρχικού προϋπολογισμού 41 εκατ. ευρώ.

2014: Υπογραφή της σύμβασης 717

Τον Σεπτέμβριο του 2014 υπογράφεται η σύμβαση 717 με ανάδοχο την κοινοπραξία Alstom - ΤΟΜΗ (θυγατρική της Ακτωρ) και με χρονοδιάγραμμα παράδοσης τα δύο χρόνια!

Στο έργο συμπράττουν η γαλλική εταιρεία έχοντας μεγάλη τεχνογνωσία σε συστήματα ασφάλειας του σιδηροδρόμου -ήδη εγκατεστημένη στον σιδηρόδρομο μαζί με την επίσης γαλλικών συμφερόντων Βοmbardier, που μονοπωλούν τα έργα της σηματοδότησης- και η ΤΟΜΗ, θυγατρική της Ακτωρ, με μεγάλη παράδοση στις εργολαβίες του σιδηροδρόμου.

Για πρώτη φορά υπογράφεται μια σύμβαση για καθολική αναβάθμιση των υποδομών με σηματοδότηση σε όλο το δίκτυο και λειτουργία της τηλεδιοίκησης για παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο των δρομολογίων, που αποτελούν προαπαιτούμενα για να τρέξουν και άλλες συμβάσεις προμήθειας (10005) για την εγκατάσταση του ETCS (European Train Control System), η ολοκλήρωση του οποίου θα ενισχύσει σημαντικά την ασφάλεια στις επιβατικές και εμπορικές μεταφορές.

Στελέχη της ΤΟΜΗ που εκείνη την περίοδο είναι στο έργο υποστηρίζουν ότι η ΕΡΓΟΣΕ είχε κάνει μια καταγραφή του κατεστραμμένου εξοπλισμού. Επειδή όμως αυτή είχε γίνει πριν από δύο χρόνια, ο κατεστραμμένος εξοπλισμός ήταν πολύ περισσότερος. Αυτό ήταν μια παράμετρος που ανέβασε το κόστος του έργου.

2015-2016: Διάσταση κοινοπραξίας Alstom - ΤΟΜΗ
Υπουργός Χρήστος Σπίρτζης

Η σύμβαση θα ξεκινήσει να υλοποιείται με τη σύναψη ενός ιδιωτικού συμφωνητικού που καθορίζει τις ευθύνες και τους τομείς δραστηριότητας των δύο πλευρών.

Η Alstom αναλαμβάνει ως πεδίο δράσης τον βόρειο τομέα του σιδηροδρόμου στον οποίο προϋπήρχε δικός της εξοπλισμός και η ΤΟΜΗ αναλαμβάνει το τμήμα του Σιδηροδρομικού Κέντρου Αθηνών έως το Πλατύ Ημαθίας, τομέα δράσης της γαλλικής Bombardier, που για μεγάλο διάστημα αναλαμβάνει σημαντικά έργα του δικτύου με απευθείας αναθέσεις!

Τα σύννεφα στις σχέσεις των δύο εταίρων δεν θα αργήσουν να σκιάσουν το σημαντικό έργο για τον εκσυγχρονισμό του σιδηροδρόμου.
Η ΤΟΜΗ που έχει εισχωρήσει στα έργα σηματοδότησης επιδιώκει να δημιουργήσει μια ελληνική εξειδικευμένη ομάδα προκειμένου να αντιπαρατεθεί στην κυριαρχία των πολυεθνικών στα έργα της ΕΡΓΟΣΕ, με στόχο να πάρει κομμάτι της μεγάλης πίτας.

Αυτό μάλλον δεν αρέσει σε πρόσωπα πέριξ του ανταγωνισμού και της κρατικής εταιρείας, τα οποία λέγεται ότι επιδιώκουν να βγάλουν εκτός μάχης την εταιρεία. Ο πόλεμος είχε αρχίσει και στη μάχη θα μπει και η Alstom, η οποία παρείχε «δάνεια εμπειρία» στην ΤΟΜΗ (με βάση τους όρους της σύμβασης), απορρίπτοντας ως κακής ποιότητας τις μελέτες και βάζοντας εμπόδια στην πιστοποίηση του εξοπλισμού. Πρόκειται, όπως αντιτείνουν αρμόδιες πηγές, για εξοπλισμό που ήταν πιστοποιημένος από γερμανική εταιρεία και είχε εγκατασταθεί στον Κεντρικό Σταθμό των Αθηνών και στο Ρέντη και δουλεύει από το 2018 μέχρι σήμερα.

2017-2018: Ξεκινά έλεγχος από ΕΔΕΛ - Κομισιόν
Υπουργός Χρήστος Σπίρτζης

Ο πόλεμος συμφερόντων στις εργολαβίες της σηματοδότησης και οι μεγάλες βραδυπορίες της σύμβασης προκάλεσαν τον έλεγχο της Κομισιόν το 2017 και ακολούθως το 2018 της Επιτροπής Δημοσιονομικού Ελέγχου (ΕΔΕΛ).

Η Ε.Ε., η οποία χρηματοδοτεί το έργο από το ΕΣΠΑ, αναρωτιέται γιατί καθυστερεί καθώς η σύμβαση είχε έως τότε παραταθεί δύο φορές χωρίς να προχωρεί. Από την πλευρά της, η ΕΔΕΛ εντοπίζει προβλήματα στο νότιο κομμάτι της 717 που κατασκευάζει η ΤΟΜΗ και ζητά την ανάκτηση 2,4 εκατ. ευρώ. Κάπως έτσι έχει αρχίσει να βραχυκυκλώνει η πορεία της σύμβασης και να μετράει πολύμηνες και αναιτιολόγητες καθυστερήσεις.

2021: Διάσπαση κοινοπραξίας με υπογραφή ιδιωτικού συμφωνητικού
Υπουργός Κώστας Καραμανλής

Στις 26 Ιανουαρίου του 2021, ελάχιστες ώρες πριν από τη γενική συνέλευση της Ελλάκτωρ που θα φέρει την αλλαγή πορείας και την ανάληψη της διοίκησης από την ολλανδική Reggeborgh Invest, ο τότε διευθύνων σύμβουλος της Ακτωρ Αλέξανδρος Εξάρχου υπογράφει το ιδιωτικό συμφωνητικό παραχώρησης του έργου της ΤΟΜΗ στην Alstom. Μια συμφωνία η οποία είχε δρομολογηθεί, αλλά επισπεύστηκε λόγω της αλλαγής των μετοχικών και διοικητικών ισορροπιών στον όμιλο.

Λίγους μήνες αργότερα, υπογράφεται και η συμπληρωματική σύμβαση μεταξύ ΕΡΓΟΣΕ και αναδόχου, ύψους 13,3 εκατ., για τη συνέχιση του έργου. Η σύμβαση αυτή, αν και είχε κριθεί αναγκαία από το 2018 και είχε περάσει με θετική γνώμη από το Ελεγκτικό Συνέδριο, επί της ουσίας πάγωσε από τη νέα διοίκηση της ΕΡΓΟΣΕ. Η τελευταία, υπό το βάρος των προβλημάτων του έργου, ζήτησε νέα έγκριση από το Ελεγκτικό, με αποτέλεσμα η συμπληρωματική σύμβαση να υπογραφεί τον Μάιο του 2021 με καθυστέρηση μηνών.

2022-2023:
Παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας

Σήμερα έχει παραδοθεί σχεδόν το 70% της σύμβασης, η δε εκτίμηση της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Υποδομών είναι ότι εντός του έτους θα γίνει η παράδοση του υπόλοιπου τμήματος που έχει να κάνει με φωτοσήμανση, τηλεειδοποίηση και συστήματα ελέγχου ταχύτητας και αυτόματης πέδησης στα τρένα.

Είναι όμως αξιοσημείωτο ότι για τη σύμβαση 717 της ΕΡΓΟΣΕ είχε ξεκινήσει έλεγχο προ διετίας η Οικονομική Εισαγγελία, κατόπιν καταγγελίας του πρώην βουλευτή Νίκου Νικολόπουλου. Ερευνα για την υπόθεση είχε αναθέσει μάλιστα στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ) η Οικονομική Εισαγγελία, στο πλαίσιο προκαταρκτικής εξέτασης.

Η ΕΑΔ είχε προτείνει την άσκηση πειθαρχικών διώξεων σε στελέχη της ΕΡΓΟΣΕ, όπως επίσης και την επιβολή προστίμου ύψους 1,3 εκατ. ευρώ.
Ωστόσο, η Οικονομική Εισαγγελία έθεσε την έρευνα στο αρχείο καθώς δεν προέκυψαν στοιχεία απιστίας, αδίκημα για το οποίο διενεργήθηκε η προκαταρκτική εξέταση. Τους τελευταίους μήνες τον επανέλεγχο της σύμβασης έχει αναλάβει η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, κατόπιν καταγγελίας που έφτασε σε αυτήν τον Μάιο του 2022, με την έρευνα να βρίσκεται σε εξέλιξη.

Η 717 έχει ερευνηθεί στο παρελθόν και από τον εισαγγελέα κατά της Διαφθοράς για πιθανό αδίκημα σε βάρος του Ελληνικού Δημοσίου.
Ωστόσο η υπόθεση τέθηκε στο αρχείο αφού δεν προέκυψαν ευρήματα. Πρόσφατα έγινε γνωστό ότι ερευνώνται παράλληλα εδώ και μήνες τέσσερις συμβάσεις που υπογράφηκαν από το 2005 έως το 2015 και αφορούν έργα σηματοδότησης του εθνικού δικτύου, σύστημα τηλεδιοίκησης ETCS, τη σύμβαση Πειραιάς - Αθήνα κ.ά.

Και φυσικά, μετά το τραγικό δυστύχημα και την παραγγελία του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ισίδωρου Ντογιάκου, όλος ο αμαρτωλός φάκελος της 717 μπαίνει για άλλη μία φορά στο μικροσκόπιο των δικαστικών αρχών.

Ειδήσεις σήμερα:

Όσκαρ 2023: Μεγάλος νικητής το «Everything Everywhere All at Once» - Το «Elvis» δεν πήρε ούτε ένα Όσκαρ

Survivor All Star: Στον τάκο ξανά ο Ασημακόπουλος, απείλησε με αποχώρηση – Δείτε βίντεο

Προστασία όλων των καταθέσεων της Silicon Valley Bank ανακοίνωσαν οι ΗΠΑ