Ποιος είναι ο μηχανολόγος Κώστας Λακαφώσης που αποκάλυψε γιατί τρακάρουν τα Tesla μόνα τους

Ο «αυτόματος πιλότος» των αυτοκινήτων Tesla υποδεικνύεται σαν ο ένοχος, ο βασικός υπαίτιος για μια σειρά από τροχαία δυστυχήματα που συμβαίνουν με τα συγκεκριμένα ηλεκτροκίνητα οχήματα ανά την υφήλιο.

Σε όσα εξ αυτών των περιστατικών υπάρχουν βιντεοσκοπημένα πειστήρια, η εξέλιξή τους μοιάζει σαν το ξύπνημα του χειρότερου εφιάλτη για οποιονδήποτε οδηγεί αυτοκίνητο σε δημόσιο δρόμο: το όχημα -ένα από τα πλέον εξελιγμένα μηχανήματα μαζικής χρήσης όπως είναι τα αμιγώς ηλεκτρικά αυτοκίνητα της Tesla- εντελώς ξαφνικά παύει να υπακούει σε χειρισμούς και εντολές.

Λειτουργεί ανεξέλεγκτα από τη βούληση του οδηγού του, επιταχύνει αντί να φρενάρει, φρενάρει αιφνιδίως ενώ θα έπρεπε να κινείται κανονικά, ακολουθεί ακόμη και πορεία όπισθεν χωρίς ο επιλογέας κίνησης να έχει τεθεί στην αντίστοιχη θέση.

Μια απλή αναζήτηση στο Διαδίκτυο, με όρους όπως π.χ. «crazy Tesla accident», παραπέμπει σε βίντεο όπου καταγράφονται τρομακτικά συμβάντα, ενίοτε με τραυματίες και νεκρούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το βίντεο που έχει αναρτηθεί στο YouTube από την κινεζική εφημερίδα «South China Morning Post», με περίπου 1,4 εκατ. θεάσεις σε 5 μήνες. Σε αυτό έχει καταγραφεί από διάφορες κάμερες ασφαλείας το πώς ένα λευκό Tesla Model Y αρχίζει ξαφνικά να αναπτύσσει ταχύτητα που μοιάζει εξωφρενικά, εγκληματικά υψηλή, δεδομένου ότι η σκηνή εκτυλίσσεται στους στενούς δρόμους μιας συνοικίας.

Ο τραγικός απολογισμός του τρελού δρομολογίου που ακολούθησε το Tesla ήταν δύο νεκροί και τρεις τραυματίες. Το αυτοκίνητο σταμάτησε αφού συγκρούστηκε με σταθμευμένα οχήματα και ο οδηγός, ο οποίος ανασύρθηκε τραυματισμένος, δήλωσε πως τα φρένα δεν ανταποκρίνονταν και ήταν αδύνατον να επιβραδύνει. Τα δυστυχήματα που συνδέονται με την οδήγηση των Tesla και δη στην πλήρως αυτοματοποιημένη εκδοχή της, απασχολούν πολλαπλά και έντονα τον κόσμο της αυτοκίνησης.

Επ’ αυτού είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που τηρεί σχολαστικά η ιστοσελίδα www.tesladeaths.com (με το πλέον εύγλωττο domain name που θα μπορούσε να υπάρξει σε σχέση με το περιεχόμενό της), από τις 26 Σεπτεμβρίου του 2013 έως τις 19 Οκτωβρίου του 2019 έχουν καταγραφεί επισήμως 122 δυστυχήματα με την εμπλοκή οχημάτων της Tesla σε φάση λειτουργίας Autopilot. Τα 19 από αυτά ήταν θανατηφόρα.

Ο ιδιοφυής Ελληνας

Στην πλειονότητά τους, τα συμβάντα αυτού του τύπου καταχωρούνται διεθνώς σαν «ανεξήγητα», ενώ σύμφωνα με την Tesla οφείλονται ξεκάθαρα σε οδηγικό σφάλμα: δηλαδή, οι τεχνικοί της Tesla είναι βέβαιοι ότι ο οδηγός νόμιζε πως πατούσε το ποδωστήριο του φρένου, ενώ στην πραγματικότητα πατούσε γκάζι.

Ωστόσο, ο Κώστας Λακαφώσης, ένας Ελληνας μηχανολόγος-αεροναυπηγός μηχανικός, εξειδικευμένος τα τελευταία χρόνια στη διερεύνηση ατυχημάτων όπως η πολύνεκρη σιδηροδρομική τραγωδία στα Τέμπη, έχει αποταθεί σε διεθνείς αρμόδιους φορείς, καλώντας -εμμέσως προς το παρόν- την ίδια την Tesla να προχωρήσει σε άμεση ανάκληση 1,6 εκατομμυρίων οχημάτων, προκειμένου να προσθέσει μια συγκεκριμένη ψηφιακή δικλίδα ασφαλείας στο λογισμικό των αυτοκινήτων της.

Συγκεκριμένα, στις 23 Μαρτίου 2023, ο κ. Λακαφώσης υπέβαλε στην αμερικανική NHTSA ένα υπόμνημα έκτασης 18 σελίδων επί του θέματος. Το έγγραφο είναι στην ουσία του μια εκτενής, εις βάθος και πολυπαραγοντική ανάλυση, συντεταγμένη σε αυστηρή, τεχνική γλώσσα, με διαγράμματα, εικόνες κ.λπ., παρουσιάζοντας ολοκληρωμένα τη θεωρία του Κώστα Λακαφώση για τα δυστυχήματα με Tesla.

Επιγραμματικά, ο κ. Λακαφώσης έχει εντοπίσει την εξήγηση για όλα αυτά τα μέχρι τώρα ανεξήγητα ατυχήματα, δεχόμενος ότι όντως οφείλονται σε ανθρώπινο λάθος του οδηγού, εισφέροντας όμως νέα στοιχεία, σαν απάντηση σε προηγούμενη έρευνα της NHTSA.

Η οποία αποφαινόταν ότι «δεν προκύπτει σχεδιαστικός παράγοντας που να συμβάλλει σε αυξημένη πιθανότητα πρόκλησης ανθρώπινου λάθους στα αυτοκίνητα Tesla». Διότι, με απλά λόγια, δεν αρκεί να διαπιστωθεί ότι ο οδηγός έκανε ένα -μοιραίο σε ορισμένες περιπτώσεις- λάθος. Θα πρέπει να εξεταστεί κυρίως ποια ήταν τα μέτρα που ελήφθησαν ώστε να αποτραπεί κατά το δυνατόν η πιθανότητα λάθους.

Το συμβάν που παρακίνησε τον κ. Λακαφώση να εμβαθύνει στο ζήτημα των Tesla καταγράφηκε στην Αθήνα πριν από μερικούς μήνες. Ενας οδηγός Tesla (του μεσαίου SUV, «Model Y», αξίας από 46.990 έως 59.990 ευρώ ανάλογα με την έκδοση) χρησιμοποιούσε το όχημά του καθημερινά επί 6 μήνες -τουλάχιστον έως τη στιγμή που ετοιμάστηκε να σταθμεύσει κοντά στον χώρο εργασίας του.

Οπως έκανε κάθε μέρα, επί δεκάδες φορές ώστε η ενέργεια να έχει γίνει πλέον κομμάτι μιας ρουτίνας που εκτελείται «με κλειστά μάτια», ο οδηγός επιβράδυνε και πλησίασε στη θέση στάθμευσης. Τότε όμως το Tesla, όλως αιφνιδίως, επιτάχυνε, προκαλώντας σύγκρουση - ευτυχώς για τον εμβρόντητο ιδιοκτήτη του μόνο με υλικές ζημιές.

Ο Κώστας Λακαφώσης ανέλαβε να δώσει εξήγηση στο τι συνέβη. Συνομιλώντας με τον οδηγό, προσπάθησε να αποτυπώσει όσο πιο λεπτομερώς γινόταν τις κινήσεις που έγιναν, τις ενδείξεις στον πίνακα οργάνων κ.ο.κ. σύμφωνα με ό,τι θυμόταν ο οδηγός. Επιπλέον, ο πραγματογνώμωνας παρακολούθησε προσεκτικά το βιντεοσκοπημένο υλικό από κάμερες ασφαλείας, συγχρονίζοντας τα στοιχεία με την αφήγηση του οδηγού. Ετσι, η φάση που το Tesla «δαιμονίζεται» αναπαραστάθηκε δευτερόλεπτο προς δευτερόλεπτο.

Η κρίσιμη λεπτομέρεια ήταν ότι στις εικόνες τα φώτα στοπ στο πίσω μέρος του Tesla φαίνονται αναμμένα, άρα ο οδηγός πατούσε φρένο. - «Σωστά;», ρώτησε ο Κώστας Λακαφώσης. - «Οχι ακριβώς», απάντησε ο ιδιοκτήτης του οχήματος, εξηγώντας ότι «στο Tesla δεν χρειάζεται να πατήσω φρένο για να σταματήσω και να παρκάρω, το αυτοκίνητο φρενάρει μόνο του, εγώ βάζω απλώς όπισθεν και περιμένω να πατήσω λίγο γκάζι για να κάνω πίσω για να μπω με όπισθεν στη θέση».

Το σφάλμα

Καίτοι μηχανολόγος, ο Κώστας Λακαφώσης σχεδόν αμέσως συμπέρανε ότι η ανωμαλία δεν ήταν μηχανικού τύπου και ξεκίνησε να διερευνά το σφάλμα που κατηγοριοποιείται ως «pedal misapplication», δηλαδή «εσφαλμένη ενεργοποίηση ποδωστηρίου». Ομως, το κρίσιμο ερώτημα που θα έπρεπε να απαντηθεί είναι «πώς είναι δυνατόν ένας νέος, νηφάλιος και απόλυτα ικανός οδηγός να κάνει ένα τόσο προφανές λάθος - και μάλιστα να μην αντιλαμβάνεται το λάθος του ούτε εκ των υστέρων, παραμένοντας 100% βέβαιος ότι πατούσε το φρένο;».

Οπότε, ο κ. Λακαφώσης δοκίμασε να εξηγήσει τα αλλόκοτα συμβάντα εφαρμόζοντας τη λεγόμενη «Θεωρία Ελέγχου», έναν κλάδο των Μαθηματικών που περιεργάζεται ειδικά το πώς δομούνται και λειτουργούν συστήματα με αλληλεπιδρώντα επιμέρους στοιχεία, προσαρμόζοντας τις αρχές των Συστημάτων Αυτόματου Ελέγχου στην αλληλεπίδραση ανθρώπου και μηχανής και εξετάζοντας το πρόβλημα από τη σκοπιά της Νευροεπιστήμης.

Προκειμένου να εντοπίσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αυτόματου φρεναρίσματος των συγκεκριμένων αυτοκινήτων (έστω και χωρίς τον «αυτόματο πιλότο» ενεργοποιημένο), ο κ. Λακαφώσης νοίκιασε ένα αυτοκίνητο Tesla Model Y και μελέτησε επί αρκετές ημέρες, καταγράφοντας με ειδικά όργανα (VBox) τη συμπεριφορά του σε πραγματικά σενάρια χρήσης.

Επιβεβαίωσε ότι το αυτοκίνητο ανταποκρινόταν με μη γραμμικό τρόπο σε διαφορετικές καταστάσεις, «ρολάροντας» περισσότερο όταν ο δρόμος ήταν φαρδύς και ασφαλής και επιβραδύνοντας όταν ανίχνευε στενό δρόμο με πιθανά εμπόδια. Παρ’ όλα αυτά, το πιο σημαντικό στοιχείο ήταν η παρατήρηση του αυτόματου φρεναρίσματος μέχρι ακινητοποίησης, σε περιπτώσεις όπου το αυτοκίνητο πλησίαζε σε διασταύρωση ή σε θέση παρκαρίσματος. Εκεί ακριβώς είναι η στιγμή όπου ο οδηγός κινδυνεύει περισσότερο από το λάθος, το οποίο φαίνεται πως εξηγείται απόλυτα με τις αρχές της Νευροεπιστήμης.

Οπως αναλύει στο «ΘΕΜΑ» ο Κώστας Λακαφώσης, «υπεραπλουστεύοντας ένα πολύ σύνθετο ζήτημα, το συμπέρασμα είναι ότι η πραγματική αιτία του προβλήματος είναι η μη γραμμική φύση του αυτόματου φρεναρίσματος στα αυτοκίνητα της Tesla σε αντίθεση με την απολύτως γραμμική και προβλέψιμη συμπεριφορά του λεγόμενου «one-pedal driving» αρκετών ηλεκτρικών αυτοκινήτων της αγοράς, στα οποία ο χειρισμός επιτάχυνσης-πέδησης γίνεται με το «πάτα-άσε» στο ίδιο ποδωστήριο.

Επειδή όμως αυτή η συμπεριφορά είναι πολύ δύσκολο να εξηγηθεί και να ποσοτικοποιηθεί έτσι ώστε να αναζητηθούν βελτιώσεις, μια πιο απλή και πιο εύκολα αντιληπτή παρατήρηση είναι το γεγονός ότι ο οδηγός του Tesla ενθαρρύνεται εμμέσως από το ίδιο το αυτοκίνητο να απομακρύνει εντελώς το πόδι του από τα πεντάλ, εμπιστευόμενος άνευ όρων το αυτόματο φρενάρισμα. Συνεπώς, εάν βρούμε έναν τρόπο να αναγκάσουμε τον οδηγό να έχει τα πόδια του στη σωστή θέση και να γνωρίζει ανά πάσα στιγμή πού είναι το γκάζι και πού είναι το φρένο, θα έχουμε λύσει το πρόβλημα, έστω και με έμμεσο τρόπο».

Η απλή λύση

Κατά τον κ. Λακαφώση «δεν φαίνεται να υπάρχει μηχανικός λόγος που να προκαλεί αυτή την ανεξέλεγκτη επιτάχυνση, οπότε διαπιστώνουμε ότι όντως πρόκειται για ανθρώπινο λάθος. Αρα, ναι, όντως, πρόκειται για ανθρώπινο λάθος, όμως αυτό το ανθρώπινο λάθος θα μπορούσε να περιοριστεί ως πιθανότητα σε πολύ μεγάλο ποσοστό, αρκεί να προστεθεί μία επιπλέον γραμμή κώδικα στο λογισμικό ελέγχου του αυτοκινήτου.

Να τεθεί σαν απαραίτητη προϋπόθεση για την επιλογή της όπισθεν η έστω και στιγμιαία ενεργοποίηση του πεντάλ του φρένου. Με αυτή τη δικλίδα ασφαλείας ο οδηγός θα διακόψει την κακή συνήθεια να οδηγεί «χωρίς πόδια» και θα αναγκάζεται, ακόμη και για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου, να μετακινήσει το πόδι του από το γκάζι προς το φρένο, τη στιγμή που θα θέλει να σταματήσει και να παρκάρει.

Ακριβώς με τη λογική της (από το 2010 θεσμοθετημένης με νόμο στις ΗΠΑ) απαίτησης να πατάμε φρένο προκειμένου να ξεκινήσουμε από στάση και να επιλέξουμε ταχύτητα στο αυτόματο κιβώτιο, έτσι ώστε να επιβεβαιώνεται ότι δεν έχουμε μπερδέψει τα πεντάλ και δεν κινδυνεύουμε να κυλήσουμε στην κατηφόρα κ.λπ. Με τον τρόπο αυτό θα επιτευχθεί η εξάλειψη του ενδεχόμενου λάθους και ο περιορισμός των πιθανοτήτων να συμβούν σοβαρά, έως και θανατηφόρα τροχαία ατυχήματα».

Μέχρι στιγμής, ήδη έχουν χάσει τη ζωή τους 4 άτομα (2 στην Κίνα, 1 στη Γαλλία και 1 στη Νότια Κορέα) σε δυστυχήματα του συγκεκριμένου τύπου, με αυτοκίνητα Tesla. Ολα τα θύματα ήταν εντελώς ανύποπτοι άνθρωποι, οι οποίοι έτυχε να βρεθούν τη λάθος στιγμή στο λάθος σημείο, πεζή ή εποχούμενοι σε Tesla, σε άλλα διερχόμενα οχήματα κ.λπ.

Στο σημείο αυτό ο Κώστας Λακαφώσης τονίζει κατηγορηματικά πως «είναι εύκολο για κάποιους ιδιοκτήτες τέτοιων αυτοκινήτων να λένε «τι να κάνουμε, η ανθρώπινη βλακεία είναι ανίκητη, ας ήταν πιο προσεκτικός ο οδηγός» κ.λπ. Ομως, θα πρέπει να αναρωτηθούμε εάν τα θύματα «πλήρωσαν το κόστος» για κάποια δική τους παράλειψη. Και υπό ποίαν έννοια τους «άξιζε» τέτοια τύχη;

Τίποτα δεν έχει μεγαλύτερη αξία από την ανθρώπινη ζωή. Δεν υπάρχει «αποδεκτή διακινδύνευση» και, ακόμη λιγότερο, «αποδεκτή απώλεια» σε συνθήκες καθημερινότητας. Αλλωστε, με μια εξ αποστάσεως ενημέρωση του λογισμικού, ο κίνδυνος αυτών των ατυχημάτων θα μπορούσε να μειωθεί δραματικά και το ζήτημα να λυθεί άπαξ και διά παντός. Και με ασήμαντο κόστος για την ίδια την Tesla».

Διαβάστε εδώ το πλήρες κείμενο της έκθεσης του Κώστα Λακαφώση για την Tesla