«Υπαίθριο κλουβί»: Καταδίκη-κόλαφος για τη Μόρια επί ΣΥΡΙΖΑ από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο
19.06.202308:38
Αιτούντες άσυλο δικαιώθηκαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων - 100 άτομα σε 40 τ.μ., με ένα σάντουιτς και ένα μπουκάλι νερό την ημέρα, κοιμόντουσαν στο πάτωμα χωρίς κουβέρτα, ενώ υπήρχε μόνο μία τουαλέτα χωρίς ντους
Μια απόφαση-κόλαφο για τα πεπραγμένα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛ. στη διαχείριση της προσφυγικής/μεταναστευτικής κρίσης εξέδωσε το Τρίτο Τμήμα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στο Στρασβούργο, αποτυπώνοντας γλαφυρά την καθημερινή κατάσταση που επικρατούσε στη Μόρια, κατά την περίοδο 2017-2018.
Η απόφαση, η οποία εκδόθηκε στις 13 Ιουνίου και αφορά την υπόθεση «H.A. και άλλοι κατά Ελλάδας», καταγράφει τις συνθήκες διαβίωσης 67 αιτούντων άσυλο, οι οποίοι διέμεναν εκείνη την εποχή στο Κέντρο Υποδοχής Προσφύγων (hotspot) στη Μόρια της Λέσβου, περιγράφοντας τριτοκοσμικές καταστάσεις. Παρά τη διακηρυγμένη διαχρονικά ευαισθησία του ΣΥΡΙΖΑ Π.Σ. απέναντι στους προσφυγικούς πληθυσμούς και τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα όσα καταμαρτυρούν στις προσφυγές τους οι αιτούντες άσυλο απέχουν παρασάγγας από τα προβλεπόμενα στις διεθνείς συνθήκες, καταγγέλλοντας από «κλουβιά» μέχρι και στέρηση των οικογενειών τους.
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που εκδόθηκε στις 13 Ιουνίου 2023, λίγες ώρες πριν το ναυάγιο στην Πύλο
Οι ίδιες εικόνες εξαθλίωσης έκαναν την ίδια περίοδο τον γύρο του κόσμου, καθώς τα μεγαλύτερα ειδησεογραφικά δίκτυα του πλανήτη κάλυπταν λεπτομερώς το δράμα των προσφύγων στη Μόρια, μιας σύγχρονης οδύσσειας, που δεν έλεγε να βρει την Ιθάκη. Αντίθετα, «όποιος θέλει να δει την ντροπή της Ευρώπης πρέπει μόνο να ανέβει έναν λόφο ανάμεσα σε ελαιόδεντρα στη Λέσβο μέχρι να φτάσει μπροστά στο ψηλό τσιμεντένιο τείχος του προσφυγικού κέντρου στη Μόρια. “Καλώς ήλθατε στη φυλακή”ˮ έγραψε κάποιος με σπρέι σε έναν τοίχο.
«Βρωμάει ούρα και σκουπίδια, στο έδαφος εκατοντάδες πλαστικές σακούλες», μετέδιδε τον Νοέμβριο του 2017 ο ανταποκριτής του γερμανικού περιοδικού «Spiegel», έχοντας διεισδύσει στον προσφυγικό καταυλισμό, παρότι η είσοδος στους δημοσιογράφους, την ίδια περίοδο, απαγορευόταν ρητά. Συμπεραίνοντας ότι «σπάνια η κατάσταση στο νησί της Λέσβου ήταν τόσο δραματική όσο αυτές τις μέρες», ο Γερμανός ανταποκριτής κατέληγε ότι «λίγο πριν έρθει ο χειμώνας στην Ελλάδα, 15.000 πρόσφυγες έχουν εγκλωβιστεί στα πέντε νησιά-hotspot του Αιγαίου», με τη Μόρια να παρουσιάζει την πιο αποκαρδιωτική εικόνα.
Το δράμα των προσφύγων της Μόριας, άλλωστε, έφερε στο ακριτικό νησί του Βόρειου Αιγαίου τα βήματα του Πάπα Φραγκίσκου, του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου και του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιερώνυμου, οι οποίοι επισκέφθηκαν το Κέντρο Υποδοχής Προσφύγων το 2016, όπως έπραξαν κατά καιρούς και αρκετοί καλλιτέχνες διεθνούς φήμης, που έσπευσαν με την παρουσία τους να εκδηλώσουν την αλληλεγγύη τους μπροστά στο μέγεθος της ανθρωπιστικής κρίσης.
Ταυτόχρονα, σχεδόν καθημερινές υπήρξαν οι εκκλήσεις από πλευράς κορυφαίων ηγετών και διεθνών οργανισμών για άμεση αποσυμφόρηση της δομής, προκειμένου να παρασχεθούν στους πρόσφυγες θεμελιώδεις συνθήκες διαβίωσης και ασφάλειας, αλλά και των κατοίκων της Λέσβου, οι οποίοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια πρωτοφανή τραγωδία, αλλά και εντελώς καινοφανείς συνθήκες στη λειτουργία του νησιού, οι οποίες έχρηζαν άμεσης και ουσιαστικής αντιμετώπισης, σε σημείο που η πρώην περιφερειάρχης Χριστιάνα Καλογήρου να απειλεί με αναστολή της λειτουργίας της δομής λόγω της υγειονομικής κατάστασης.
Παρά το διεθνές ενδιαφέρον, οι συνθήκες στη Μόρια παρέμεναν σχεδόν αμετάβλητες επί μήνες, ενώ ακαριαίο θάνατο βρήκαν δύο πρόσφυγες το 2016, όταν κοντέινερ έπιασε ξαφνικά φωτιά, με τον τότε πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα να δηλώνει ότι «ανεξάρτητα από την καταγωγή, το χρώμα και τη θρησκεία τους, όλοι είναι άνθρωποι και πάνω απ’ όλα υπερασπιζόμαστε την ανθρώπινη ζωή, τα ανθρώπινα δικαιώματα».
Οι παραβιάσεις
Αναφερόμενοι στην ίδια περίπου χρονική περίοδο, ωστόσο, στις προσφυγές τους οι αιτούντες άσυλο περιγράφουν μια σειρά από παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με πρώτη την απαγόρευση των βασανιστηρίων (κατά το άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου), καθώς οι ίδιοι ανέφεραν ότι πριν από την εγγραφή τους στα μητρώα (δηλαδή για 6-11 ημέρες), τοποθετούνταν σε «κλουβί» μικρής χωρητικότητας.
Οι προσφεύγοντες περιέγραψαν με λεπτομέρειες τις συνθήκες μέσα και έξω από το «κλουβί». «Αναδιδόταν δυσοσμία από σκουπίδια, χρησιμοποιημένο χαρτί τουαλέτας, πλαστικά μπουκάλια γεμάτα ούρα, βρώμικες πάνες και περιττώματα που ήταν διάσπαρτα στο έδαφος, δημιουργώντας μια αηδιαστική ατμόσφαιρα. Επιπλέον, όλες τις ώρες, τον αέρα διαπερνούσε πυκνός, καυστικός καπνός που προκαλούνταν από τα πλαστικά μπουκάλια, τα οποία έκαιγαν οι κάτοικοι του καταυλισμού για μαγείρεμα και θέρμανση, καθιστώντας αποπνικτική την ατμόσφαιρα»
Ακόμη, κατήγγειλαν ότι καταπατήθηκε το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής, καθώς δεν τους δόθηκε η δυνατότητα να προσφύγουν με αποτελεσματικό τρόπο ενώπιον των εθνικών αρχών, όπως και ότι στερήθηκαν το δικαίωμα επανένωσης με τις οικογένειές τους, εξέλιξη που συνιστά κατάφωρη παραβίαση του σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Παρά τις αντικρουόμενες απόψεις αναφορικά με τον ακριβή αριθμό των διαμενόντων σε σχέση με τα διαθέσιμα τετραγωνικά μέτρα, εντούτοις το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έκρινε πως οι συνθήκες διαβίωσης στη Μόρια κατά το χρονικό διάστημα 2017 - 2018 ήταν «απάνθρωπες και εξευτελιστικές», κυρίως εξαιτίας του υπερπληθυσμού που επικρατούσε στο κέντρο υποδοχής την ίδια περίοδο, οδηγώντας, μεταξύ άλλων, στην έλλειψη βασικών ειδών πρώτης ανάγκης.
Ανάμεσα στα δεδομένα που εξέτασε το Δικαστήριο, για να εξάγει κατόπιν τα συμπεράσματά του, περιλαμβάνονται η έκθεση του Ειδικού Εισηγητή των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα των προσφύγων, η οποία τεκμηριώνει τον υπερπληθυσμό στη Μόρια, όπως και το δελτίο Τύπου του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα καλείτο να επιταχύνει τη λήψη έκτακτων μέτρων βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης στα κέντρα υποδοχής της Λέσβου και της Σάμου αντίστοιχα, αποκρυσταλλώνοντας τις συνθήκες που επικρατούσαν στις δομές.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι συνθήκες διαβίωσης ήταν απάνθρωπες και εξευτελιστικές κυρίως λόγω του υπερπληθυσμού που επικρατούσε το κρίσιμο διάστημα
Παράλληλα, κρίσιμο ρόλο στην έκδοση της σχετικής απόφασης φαίνεται να έχουν διαδραματίσει οι επισκέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη δομή της Μόριας με ζητούμενο την πρόληψη των βασανιστηρίων, από τις οποίες προκύπτουν ως δεδομένα: ο υπερπληθυσμός, η παραβίαση της ελεύθερης μετακίνησης των διαμενόντων, η ανεπάρκεια ειδών ατομικής υγιεινής, όπως και η έλλειψη ζεστού νερού και καθαριότητας.
Επιπρόσθετα, στην απόφαση βάρυναν τα στοιχεία που συλλέχθηκαν από την επίσκεψη του Επιτρόπου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου του Συμβουλίου της Ευρώπης στη Μόρια, ανάμεσα στα οποία και η πληρότητα της δομής. Παρότι η μέγιστη χωρητικότητά της υπολογιζόταν σε σε 2.100-3.100 άτομα σύμφωνα με τον περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου και τον υπουργό Μεταναστευτικής Πολιτικής αντίστοιχα, εντούτοις τον Ιούνιο του 2017 φιλοξενούνταν στη Μόρια 7.214 άτομα και τον Σεπτέμβριο του 2018, 9.000 άτομα, με τις συνθήκες διαβίωσης να φαντάζουν κάτι περισσότερο από απάνθρωπες.
Συνυπολογίζοντας όλα τα παραπάνω, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κατέληξε τελικά στη διαπίστωση ότι οι συνθήκες κράτησης στο κέντρο υποδοχής της Μόριας ήταν ιδιαίτερα άσχημες, κυρίως από άποψη υγιεινής και έλλειψης προσωπικού χώρου για τη στέγαση των προσφύγων, πόσο μάλλον όταν το διάστημα παραμονής τους παρατεινόταν αδικαιολόγητα, αφαιρώντας κάθε υποψία παραμονής σε ένα υγιεινό περιβάλλον.
«Υπαίθριο κλουβί»
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι συνθήκες κράτησης ήταν ιδιαίτερα άσχημες κυρίως από άποψη υγιεινής και έλλειψης προσωπικού χώρου, πόσο μάλλον όταν το διάστημα
παραμονής τους παρατεινόταν αδικαιολόγητα
Κατά την εκδοχή των αιτούντων άσυλο, με την άφιξή τους στη Μόρια τοποθετούνταν σε ένα είδος υπαίθριου «κλουβιού», όπου περίμεναν μέχρι να καταγραφούν. Οπως καταμαρτυρούν στις προσφυγές τους, περίπου 100 άτομα τοποθετήθηκαν σε έναν χώρο 40 τ.μ. Ακόμη, τους έδιναν ένα σάντουιτς και ένα μπουκάλι νερό την ημέρα και κοιμόντουσαν στο πάτωμα χωρίς κουβέρτα, ενώ υπήρχε μόνο μία τουαλέτα, η οποία ανέδιδε δυσοσμία, και δεν υπήρχε ντους.
Περιγράφοντας με λεπτομέρεια την καθημερινότητά τους στον καταυλισμό, οι αιτούντες άσυλο ανέφεραν ότι έξω από το «κλουβί» αναδιδόταν δυσοσμία από σκουπίδια, χρησιμοποιημένο χαρτί τουαλέτας, πλαστικά μπουκάλια γεμάτα ούρα, βρώμικες πάνες και περιττώματα που ήταν διάσπαρτα στο έδαφος, δημιουργώντας μια αηδιαστική ατμόσφαιρα. Επιπλέον, όλες τις ώρες, τον αέρα διαπερνούσε πυκνός, καυστικός καπνός που προκαλούνταν από τα πλαστικά μπουκάλια, τα οποία έκαιγαν οι κάτοικοι του καταυλισμού για μαγείρεμα και θέρμανση, καθιστώντας αποπνικτική την ατμόσφαιρα.
Πολύ μακριά από τα κεκτημένα του Δυτικού κόσμου, στη Μόρια υπήρχε περιορισμένος αριθμός τουαλετών και ντους και το τρεχούμενο νερό ήταν διαθέσιμο για 30 έως 40 λεπτά την ημέρα, σύμφωνα με τους αιτούντες άσυλο, ενώ ως εξίσου χαμηλής ποιότητας περιγράφεται και το συσσίτιο. «Το φαγητό ήταν βρώμικο και άψητο. Διανεμόταν δύο φορές την ημέρα», τη στιγμή που οι προσφεύγοντες δήλωσαν ότι έπρεπε να περιμένουν στην ουρά για δύο έως τρεις ώρες για να πάρουν συσσίτιο, εξηγώντας παράλληλα ότι δεν υπήρχε πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες.
Εκ διαμέτρου αντίθετη, πάντως, είναι η εκδοχή που παρουσίασε η κυβέρνηση αναφορικά με τις συνθήκες προσωρινής διαμονής στους χώρους που προορίζονταν για τους άρτι αφιχθέντες στη δομή, υποστηρίζοντας ότι δεν υπήρχε «κλουβί», ενώ οι ενδιαφερόμενοι φιλοξενούνταν σε ένα χώρο 200 τ.μ. που τους παρείχε η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και μπορούσαν να μετακινούνται εντός του κέντρου.
Ο χώρος αυτός, κατά τους κυβερνητικούς ισχυρισμούς, αποτελείτο από προστατευμένη εγκατάσταση με διαχωριστικά για την εξασφάλιση της ιδιωτικής ζωής, κλιματισμό, σημεία φόρτισης κινητών τηλεφώνων και πρόσβαση σε τουαλέτες και ντους. Στους άρτι αφιχθέντες στη δομή δινόταν ακόμη ατομική τσάντα με είδη πρώτης ανάγκης, ενώ δεν στερούνταν στέγασης ή πρόσβασης σε κρεβάτι. Ταυτόχρονα, η ελληνική κυβέρνηση απάντησε ότι οι συγκεκριμένοι αιτούντες άσυλο παρέμειναν στον χώρο που είχε διαμορφωθεί για όσους κατέφταναν στη δομή για περίπου 1-2 ημέρες, μέχρις ότου ενταχθούν στην καθημερινότητά της.
Τοποθετούμενη, ακόμη, αναφορικά με τις συνθήκες διαβίωσης στον καταυλισμό της Μόριας, η ελληνική κυβέρνηση φέρεται να εξήγησε ότι το κέντρο κάλυπτε μια έκταση 5,3 εκταρίων και είχε χωρητικότητα 3.100 κατοίκων κατά τον ουσιώδη χρόνο, όπως και ότι το κέντρο ήταν χωρισμένο σε τομείς, ώστε τα ευάλωτα άτομα να διαμένουν χωριστά από τους υπόλοιπους φιλοξενούμενους. Κατά την κυβερνητική εκδοχή, στο Κέντρο Υποδοχής παρέχονταν απρόσκοπτα θέρμανση, φωτισμός, αποχέτευση, τρεχούμενο νερό, εγκαταστάσεις υγιεινής, καθαρισμός των χώρων, τροφοδοσία, ιατρική περίθαλψη και ψυχαγωγία, ενώ όλοι οι αιτούντες άσυλο φιλοξενούνταν στους στεγασμένους χώρους εντός του κέντρου, καθώς και στις πτέρυγες για τα ευάλωτα άτομα.
Αξιολογώντας, ωστόσο, αμφότερα στοιχεία και μαρτυρίες, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου δικαίωσε ομόφωνα τους 23 από τους συνολικά 67 αιτούντες άσυλο που κατέθεσαν προσφυγή, αποφαινόμενο πως υπήρξε πράγματι παραβίαση των Αρθρων 3 και 13 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, δικαιώνοντας με τον τρόπο αυτό τους ισχυρισμούς των προσφύγων περί «κλουβιών» και αδυναμίας άσκησης του δικαιώματός τους για πραγματική προσφυγή. Πέρα από την ηθική δικαίωσή τους, οι 23 από τους 67 αιτούντες άσυλο οι οποίοι προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου κατάφεραν να τους επιδικάσει ως αποζημίωση για ηθική βλάβη 5.000 ευρώ στον καθένα, με τον λογαριασμό να βαραίνει πλέον το Ελληνικό Δημόσιο.
Οδηγός εκλογών 2023: Πώς ψηφίζω - Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για την ΝΕΑ εκλογική αναμέτρηση
Εκλογές 2023: Όλες οι ειδήσεις για την ΝΕΑ εκλογική αναμέτρηση, τον προεκλογικό αγώνα των κομμάτων, τις δημοσκοπήσεις, τα αποτελέσματα των εκλογών, τα exit polls.