Αντώνης Καφετζόπουλος: «Δεν υπάρχει λόγος να φθείρουμε κι άλλο την Επίδαυρο»
Τι λέει στο «ΘΕΜΑ» λίγο πριν ενσαρκώσει τον Ποσειδώνα στις «Τρωάδες» του Ευριπίδη - Ο δημοφιλής ηθοποιός παίρνει θέση για την... Κιτσοπούλου, τις αμφιλεγόμενες διασκευές αρχαίων έργων και την ασέλγεια πολλών πάνω στον Αριστοφάνη
Εχει γράψει πολλά χιλιόμετρα στη σκηνή, στο πανί και στο γυαλί. Στους ρόλους που αναλαμβάνει φροντίζει να αφήνει πάντα την έντονη προσωπική σφραγίδα του. Το φετινό καλοκαίρι ανέλαβε να ενσαρκώσει τον Ποσειδώνα στις «Τρωάδες» του Ευριπίδη που ανεβάζει το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος σε σκηνοθεσία Χρήστου Σουγάρη και μουσική Στέφανου Κορκολή, με τη Ρούλα Πατεράκη στον ρόλο της Εκάβης.
Με αφορμή τη φιλοξενία της παράστασης, στις 18 και 19 Αυγούστου, στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, ο Αντώνης Καφετζόπουλος μιλά στο «ΘΕΜΑ» για τον σάλο που έχουν ξεσηκώσει οι πρόσφατες τολμηρές διασκευές αρχαίων τραγωδιών, υπερασπίζεται το δικαίωμα του καλλιτέχνη στην απόλυτη ελευθερία, αποκωδικοποιεί τα αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών και μιλάει για την προσωπική του εμπειρία από τον χώρο της πολιτικής.
Ο Αντώνης Καφετζόπουλος στις «Τρωάδες», με τη Ρούλα Πατεράκη (Εκάβη)
- Πρωταγωνιστείτε φέτος ως Ποσειδώνας στις «Τρωάδες» του Ευριπίδη. Πόσο επίκαιρη είναι η συγκεκριμένη τραγωδία στις μέρες μας;
Είναι τρομερά επίκαιρο το έργο, καταρχάς λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Γιατί αυτό το οποίο με πολύ θάρρος καταγγέλλει ο Ευριπίδης είναι μια ακρότητα που έκαναν οι Αθηναίοι στη Μήλο, ενάμιση-δυο χρόνια πριν παρουσιάσει το έργο, πράγμα που σημαίνει ότι το έγραψε εν θερμώ και μεταφέρει τη δράση με τη γενοκτονία και τις ακρότητες που έκαναν οι Ελληνες στην Τροία. Παραλληλίζει τα γεγονότα αυτά και βάζει τον Ποσειδώνα να λέει ότι όποιος κάνει τέτοια πράγματα είναι σίγουρο πως θα το βρει μπροστά του, θα το πληρώσει, θα βουλιάξει από τις συνέπειες αυτής της πράξης. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η τραγωδία αυτή είναι διαρκώς επίκαιρη τον τελευταίο αιώνα γιατί διάφορες ισχυρές δυνάμεις, με στρατιωτική βία, κάνουν ακραία πράγματα.
- Ενας ηθοποιός οφείλει να έχει συγκεκριμένα εφόδια για να παίξει αρχαίο δράμα;
Δεν νομίζω ότι απαιτείται κάποιο ιδιαίτερο προσόν, τουλάχιστον όχι περισσότερα από απ’ αυτά που χρειάζονται για να παίξεις οποιονδήποτε ρόλο. Δεν υπάρχει δηλαδή κάποια κόκκινη γραμμή ούτε κάποια πιστοποίηση για ηθοποιούς που παίζουν αρχαίο δράμα. Η κόκκινη γραμμή είναι πολύ πιο χαμηλά και αφορά οποιονδήποτε ρόλο. Ακόμα και για να παίξεις έναν μικρό ρόλο στην τηλεόραση πρέπει να έχεις ένα μικρό σχέδιο στο κεφάλι σου σχετικά με το ποιος είναι ο χαρακτήρας που θα ερμηνεύσεις, γιατί το κάνεις, και ποιοι είναι οι στόχοι αυτού που έγραψε το κείμενο. Αν είσαι λοιπόν στη θέση να παίξεις καλά έναν μικρό και «ασήμαντο» ρόλο, μπορείς να παίξεις οπουδήποτε.
- Σε λίγες ημέρες θα παίξετε στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Δεδομένου ότι είναι η δεύτερη εμφάνισή σας στο αργολικό θέατρο, πρόκειται πράγματι για μια ιδιαίτερη εμπειρία για έναν ηθοποιό; Εσείς πώς το έχετε βιώσει;
Η Επίδαυρος είναι ένα πάρα πολύ ωραίο θέατρο. Η δική μου μεγάλη συγκίνηση ήταν όταν επισκέφθηκα για πρώτη φορά τον αρχαιολογικό χώρο σε μια εκδρομή με το σχολείο. Από κει και πέρα οι ηθοποιοί συνηθίζουμε να «φτιαχνόμαστε» με διάφορα πράγματα. Οποιος θέλει να «φτιάχνεται» με την Επίδαυρο, δικαίωμά του.
- Η εκδοχή της τραγωδίας που παρουσιάζετε παραμένει πιστή στο αρχικό κείμενο ή έχει σημαντικές αποκλίσεις;
Είναι απόλυτα πιστή η εκδοχή μας. Πρόκειται για το μεταφρασμένο αρχαίο κείμενο, όχι για διασκευή.
- Είναι θεμιτό, κατά την άποψή σας, να προσαρμόζονται τα αρχαία κείμενα στις σύγχρονες συνθήκες ή πρέπει να παραμένουν ατόφια;
Μια χαρά είναι οι διασκευές. Οταν έχει δηλωθεί έντιμα εξαρχής στο κοινό πως αυτό που θα δείτε δεν είναι, π.χ., η «Εκάβη», αλλά μία διασκευή στην οποία υπάρχουν ιδέες και αποσπάσματα κειμένου από το πρωτότυπο έργο, δεν υπάρχει, για μένα τουλάχιστον, κανένα πρόβλημα. Εχει χρέος το θέατρο να αναζητά δημιουργικούς τρόπους για να ξαναδεί τις ιδέες που υπάρχουν πίσω από τα αρχαία κείμενα. Ολα βέβαια εξαρτώνται από το αποτέλεσμα. Αν το αποτέλεσμα είναι μάπα, είναι μάπα όχι γιατί έγινε διασκευή, αλλά μια αποτυχημένη διασκευή.
- Και ο θεατής όμως δεν πρέπει να είναι προετοιμασμένος, διαβασμένος σχετικά με την παράσταση που πρόκειται να παρακολουθήσει και τους συντελεστές της;
Ο θεατής δεν έχει καμία υποχρέωση. Εάν πληρώσει το εισιτήριό του έχει δικαίωμα να έρθει χωρίς καν να έχει ιδέα σχετικά με το τι θα δει, ποιος είναι ο σκηνοθέτης που έχει κάνει την παράσταση. Εμείς, του ευρύτερου καλλιτεχνικού χώρου, μπορούμε να προβληματιζόμαστε, να κρίνουμε το κοινό. Αλλά δεν μπούμε να βάλουμε face control στο θέατρο ανάλογα με τις γνώσεις και το επίπεδο κάθε θεατή.
- Τις τελευταίες εβδομάδες, πάντως, έχει ξεσηκωθεί θύελλα αντιδράσεων με αφορμή τις παραστάσεις της Λένας Κιτσοπούλου και του Φρανκ Κάστορφ στην Επίδαυρο.
Η Κιτσοπούλου είναι ένα αξιόλογο άτομο των γραμμάτων και των τεχνών. Είναι ένα απόκτημα για τον χώρο και δεν πρόκειται αυτό να μηδενιστεί αν αστοχήσει κάποιες φορές. Η αξία της θα μειωθεί μόνο εάν σταματήσει να παράγει δημιουργικές ιδέες. Εάν η τελευταία της παράσταση, που δεν την έχω δει, δεν ήταν καλή, αυτό καταγράφεται ως αρνητικό στην πορεία της. Πρόκειται ωστόσο για ένα ενδιαφέρον πρόσωπο που θέλουμε να υπάρχει, με τον λόγο της, τον τρόπο της και το ύφος της. Αυτό που αντιλαμβάνομαι πως της προσάπτουν είναι η στήριξη που έχει από μεγάλους οργανισμούς όπως η Στέγη και το Εθνικό Θέατρο, το οποίο της ανέθεσε δύο παραστάσεις μέσα σε λίγους μήνες. Αυτή την γκρίνια την καταλαβαίνω. Παρ’ όλα αυτά, στηρίζω απόλυτα το προνόμιο των καλλιτεχνικών διευθυντών των κρατικών σκηνών να κάνουν τις επιλογές τους και να κριθούν γι’ αυτές. Το λέω αυτό παρότι δεν έχω καλές σχέσεις με τη διοίκηση του Εθνικού Θεάτρου - είμαι πολύ θυμωμένος μαζί τους γιατί τους έκανα μια πρόταση για μια παράσταση και μου φέρθηκαν απαίσια, με έφτυσαν κατάμουτρα.
- Ορισμένοι υποστηρίζουν πως προσβάλλεται και κινδυνεύει η Επίδαυρος από τέτοιες ανατρεπτικές προσεγγίσεις.
Η Επίδαυρος δεν κινδυνεύει από την Κιτσοπούλου, αλλά από την υπερβολική χρήση. Εγώ εύχομαι εδώ και χρόνια, και με στραβοκοιτάνε οι συνάδελφοί μου, να πηγαίνουμε στην Επίδαυρο όσο γίνεται λιγότερο για να μην επιβαρύνουμε τον χώρο τόσο με τις εξωτερικές παρεμβάσεις που γίνονται για τις ανάγκες μιας παράστασης όσο και με το πλήθος που συγκεντρώνεται στον αρχαιολογικό χώρο. Το ότι φτιάχτηκε πριν από 2.500 χρόνια για να δίνονται παραστάσεις δεν είναι λόγος να συνεχίσουμε να τον φθείρουμε. Με τον ίδιο τρόπο που προστατεύουμε την Ακρόπολη θα έπρεπε να προστατεύουμε και το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Υπάρχει όμως στη μέση και το θέμα της εμπορευματοποίησης του χώρου και γι’ αυτό όταν τα λέω αυτά πέφτει μια σιωπή... Ωστόσο δεν είναι ιδιοκτησία του θεάτρου η Επίδαυρος, είναι ιδιοκτησία της ανθρωπότητας.
- Ορια πρέπει να υπάρχουν στην προσέγγιση του αρχαίου δράματος και αν ναι, ποιος είναι κατάλληλος να τα θέσει;
Η αρχή μου είναι ότι δεν πρέπει να θέτουμε όρια στην τέχνη. Η τέχνη πρέπει να είναι ελεύθερη στον πειραματισμό. Ταυτόχρονα, όμως, πρέπει να είναι έντιμη, να μη διαλαλεί κάτι το οποίο είναι ψευδές. Να σε καλεί δηλαδή να δεις κάτι συγκεκριμένο και τελικά να σου παρουσιάζει κάτι άλλο. Αυτό, βέβαια, δεν προέκυψε ξαφνικά. Στον Αριστοφάνη έχουν ασελγήσει κατά καιρούς, με τρομακτικό τρόπο, μεταφραστές, σκηνοθέτες, πρωταγωνιστές. Παίρνανε δηλαδή ένα έργο του Αριστοφάνη και άρχιζαν να σατιρίζουν ανεξέλεγκτα σύγχρονα πράγματα, με αποτέλεσμα να γίνεται μια επιθεώρηση βασισμένη στον Αριστοφάνη. Από τη δεκαετία του ’70 και μετά συμβαίνει κατά κόρον αυτό.
- Και γιατί τώρα ενοχλεί τόσο; Παίζουν σημαντικό ρόλο τα social media σε όλο αυτό;
Τα social media είναι ένα μεγάφωνο που συχνά δίνει μια εικόνα στρεβλή, η οποία δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα. Θα έλεγα ότι συχνά περνούν μια αυτοεκπληρούμενη βαβούρα. Οπότε αν αντλείς πληροφορίες μόνο από εκεί, πιθανότατα θα καταλήξεις σε λάθος συμπεράσματα. Το είδαμε εξάλλου αυτό να συμβαίνει και στις πρόσφατες εκλογές.
- Εννοείτε τη στρεβλή εικόνα που είχε σχηματίσει ο ΣΥΡΙΖΑ για τις δυνάμεις του;
Ε, ναι. Γι’ αυτό και έμειναν άναυδοι με το αποτέλεσμα. Πίστευαν πως όλες οι δημοσκοπήσεις είναι ψεύτικες, πως όλα όσα ακούγονται είναι λάθος επειδή στα social media υπήρχε διαφορετικό κλίμα. Ενα βράδυ, λίγο πριν από τις πρώτες εκλογές, βγήκα για φαγητό με έναν φίλο που τον σέβομαι για την οξυδέρκειά του και έναν επίσης φίλο, δημοσκόπο. Γνωστοί και οι δύο, δεν έχουν σημασία τα ονόματά τους. Ο πρώτος, ο οποίος δεν είναι προσκείμενος στον ΣΥΡΙΖΑ, είπε, προφανώς έχοντας ως πηγή τα social media, ότι οι νέοι, σε μεγάλη πλειοψηφία, θα ψηφίσουν Αριστερά, που σημαίνει ότι σε δέκα χρόνια από τώρα το εκλογικό σώμα θα έχει μεταβληθεί τόσο που οι συντηρητικές ιδέες δεν θα έχουν πλέον καμία ελπίδα. Ο δημοσκόπος δεν σχολίασε κάτι. Δεν είπε ότι δεν βλέπει αυτό στις δημοσκοπήσεις. Επηρεασμένος ίσως κι αυτός από το κλίμα των social media σιώπησε, δίστασε να πει πού οδηγούσαν οι δημοσκοπικές έρευνες. Και έγιναν οι εκλογές και τελικά οι νέοι ψήφισαν σε μεγάλο ποσοστό Ν.Δ. Ομολογώ πως κι εγώ είχα πειστεί από αυτό το κλίμα, το οποίο τελικά αποδείχτηκε εκτός πραγματικότητας.
- Δεδομένου ότι κατά το παρελθόν έχετε ασχοληθεί ενεργά με την πολιτική, πώς μεταφράζετε το αποτέλεσμα των πρόσφατων εκλογών;
Εγώ προέρχομαι από τον χώρο της Εξωκοινοβουλευτικής και Εξωσυστημικής Αριστεράς. Παρ' όλα αυτά, επειδή θεωρώ πως ο απολυταρχισμός και ο φασισμός είναι συμπεριφορές που ευδοκίμησαν και στην Αριστερά -και δεν αναφέρομαι μόνο στον Στάλιν- και επειδή συνέβησαν διάφορα ανατριχιαστικά κατά τη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, με κορυφαίο εκείνο το δημοψήφισμα-απάτη, ανήκω σε εκείνους που περίμεναν εδώ και πέντε χρόνια από τον Μητσοτάκη να κάνει δύο πράγματα: να τακτοποιήσει το μπάχαλο το διαδικαστικό, το οποίο μάλλον οξύνθηκε λίγο από τον ΣΥΡΙΖΑ, και να εγγυηθεί ότι δεν θα ξαναφτάσουμε σε απόπειρες εκτροπής. Αυτά δεν έγιναν. Το μπάχαλο το διαχειριστικό έγινε πλήρως ορατό στο σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη. Από την άλλη, οι παρακολουθήσεις, οι προσπάθειες που έγιναν να περιοριστεί η εξουσία των ανεξάρτητων αρχών, είναι πράγματα πολύ ανησυχητικά.
- Η δική σας επίσημη σχέση με την πολιτική έχει διαρραγεί οριστικά και αν ναι, για ποιους λόγους;
Η πολιτική είναι ένα μικρόβιο. Κάποιος που σκέφτεται πολιτικά συνεχίζει να το κάνει μέχρι να πεθάνει. Η δική μου εμπλοκή ήταν συμβολική, όχι επαγγελματία πολιτικού. Πέρα από τα δύο χρόνια που ήμουν αντιδήμαρχος της Αθήνας με τον Καμίνη, θέση από την οποία παραιτήθηκα γιατί μου έβαζε τρικλοποδιές ο ίδιος, ήμουν σε τιμητική -τελευταία- θέση στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ, μετά υποψήφιος στην Κορινθία με το Ποτάμι, σε μια εποχή που δεν υπήρχε καμία ελπίδα να πάρει έδρα, ενώ έχω αρνηθεί εκλόγιμες θέσεις παλαιότερα.
- Υπάρχουν σήμερα νέα πρόσωπα στο εγχώριο πολιτικό τοπίο που να σας εμπνέουν;
Οχι, δεν υπάρχουν. Από την άλλη, όμως, και οι άνθρωποι που κυβέρνησαν τα τελευταία χρόνια, και ο Τσίπρας και ο Μητσοτάκης, νέα πρόσωπα ήταν για τους ψηφοφόρους. Δεν υπάρχει έλλειψη παραγωγής νέων προσώπων λοιπόν. Αυτό που δεν βλέπω είναι ένα νέο πρόσωπο που να διεκδικεί αυτή τη στιγμή την Κεντροαριστέρα. Και η κυρία Αχτσιόγλου, που μάλλον προαλείφεται να είναι η επόμενη -δεν ξέρω για πόσο- πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, και οι υπόλοιποι συνυποψήφιοί της, αλλά και ο Ανδρουλάκης, δεν είναι αυτό που ήταν ο Τσίπρας στην εποχή του ή αυτό που ήταν ο Μητσοτάκης για τη Ν.Δ. πριν από πέντε-έξι χρόνια. Θα διορθωθεί αυτό, θεωρώ, από την ίδια την κοινωνία.
- Μετά τις «Τρωάδες», τι;
Θα συνεχίσουμε το «Τάο» μέχρι τον Ιανουάριο στο θέατρο «Επί Κολωνώ» με τον Γιώργο Καφετζόπουλο και τον Θοδωρή Σκυφτούλη. Στη συνέχεια θα παίξω, πάλι στο «Επί Κολωνώ», σε ένα έργο σε σκηνοθεσία Ελένης Σκότη, το «Αντίο κύριε Χάφμαν». Και επειδή με τη Ρούλα Πατεράκη, με την οποία συνεργαζόμαστε για πρώτη φορά στις «Τρωάδες», έχουμε αναπτύξει μια σχέση αμοιβαίας αγάπης και εκτίμησης, σκεφτόμαστε, μετά απ’ όλα αυτά, να κάνουμε κάτι μαζί.
