Ενας στους δύο μαθητές δεν παρακολουθεί τον καθηγητή στη διδασκαλία

Οταν ανακοινώθηκαν, πριν από ημέρες, τα αποτελέσματα του διεθνούς διαγωνισμού PISA, μοναδικό αντικείμενο συζήτησης ήταν οι κακές επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών, που ήταν οι χειρότερες των τελευταίων 10 ετών, και οι αιτίες που οδήγησαν σε αυτές. Από μια δεύτερη ανάγνωση των αποτελεσμάτων της PISA 2022 προκύπτουν κάποια επιπλέον στοιχεία, τα οποία συμβάλλουν σε έναν βαθμό στην κατανόηση των λόγων που οι Ελληνες μαθητές δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα και μπορεί να λειτουργήσουν επικουρικά στον μελλοντικό ανασχεδιασμό της εκπαιδευτικής πολιτικής.

Ποιες είναι όμως οι αιτίες που οι Ελληνες μαθητές κατέλαβαν την 44η θέση στα Μαθηματικά, την 41η θέση στην Κατανόηση Κειμένου και την 44η στις Φυσικές Επιστήμες; Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, εκτός από τον τρόπο διδασκαλίας των μαθημάτων από τους καθηγητές, σημαντικό ρόλο φαίνεται πως ασκούν και άλλοι παράγοντες:

1. Οι μισοί περίπου μαθητές δεν παρακολουθούν την παράδοση του μαθήματος από τον καθηγητή.
2. Ξεπερνά το 60% συνολικά το ποσοστό των μαθητών τους οποίους η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών εμποδίζει τη διαδικασία εκμάθησης.
3. Εντυπωσιακό είναι επίσης το χαμηλό ποσοστό αυτονομίας των ελληνικών σχολείων, γεγονός που έχει επιπτώσεις στις επιδόσεις των μαθητών: όταν στο 60% των σχολείων στις χώρες του ΟΟΣΑ οι διευθυντές επιλέγουν τους διδάσκοντες, στην Ελλάδα το ποσοστό είναι μόλις 1%. Αντίστοιχα, ενώ το 76% των εκπαιδευτικών στις άλλες χώρες είναι ελεύθερο να επιλέξει εκπαιδευτικό υλικό, στην Ελλάδα μόνο το 3% έχει αυτή την ευελιξία.
4. Αν και οι περισσότεροι μαθητές (75%) δηλώνουν πως κάνουν εύκολα φίλους στο σχολείο, σχεδόν δύο στα δέκα παιδιά νιώθουν μοναξιά ή εκτός περιβάλλοντος.
5. Η ικανοποίηση των μαθητών από τη ζωή έχει μειωθεί. Το 2022 το 19% των μαθητών στην Ελλάδα δήλωσε πως δεν είναι ευχαριστημένο από τη ζωή του.

Υπενθυμίζεται πως στον διαγωνισμό PISA 2022 συμμετείχαν συνολικά 690.000 μαθητές 15 ετών, εκπροσωπώντας 29 εκατομμύριαν μαθητών από 81 χώρες. Στην Ελλάδα συμμετείχαν 6.403 μαθητές από 230 σχολεία. Η έμφαση στον συγκεκριμένο διαγωνισμό ήταν στα Μαθηματικά, ενώ ως δευτερεύοντα αντικείμενα εξετάστηκαν η Γλώσσα και οι Φυσικές Επιστήμες. Μέσα από τα ερωτηματολόγια αντλήθηκαν από τους συμμετέχοντες μαθητές επιπλέον κοινωνικοοικονομικά στοιχεία.

Πώς είναι η σχολική ζωή στην Ελλάδα;

Για την αίσθηση του ανήκειν των μαθητών στο σχολείο και τον βαθμό ικανοποίησής τους από τη ζωή, το 2022 το 75% των μαθητών στην Ελλάδα ανέφερε ότι κάνει εύκολα φίλους στο σχολείο (μ.ό. ΟΟΣΑ 76%) και το 78% δήλωσε ότι αισθάνεται πως ανήκει στο σχολείο (μ.ό. ΟΟΣΑ 75%). Στο μεταξύ, το 14% εκμυστηρεύτηκε πως νιώθει μοναξιά κατά την παραμονή του στο σχολείο, ενώ το 16% νιώθει απομονωμένο ή εκτός σχολικής κοινότητας (μ.ό. ΟΟΣΑ 16% και 17% αντίστοιχα).

Η ικανοποίηση των μαθητών από τη ζωή έχει μειωθεί. Το 2022 το 19% των μαθητών στην Ελλάδα δήλωσε πως δεν είναι ευχαριστημένο από τη ζωή του - συγκεκριμένα, αξιολόγησε τον βαθμό ικανοποίησής του μεταξύ 0 και 4 σε μία κλίμακα από το 0 έως το 10. Το 2018 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μικρότερο (15%). Κατά μέσο όρο στις χώρες που συμμετείχαν στον διαγωνισμό που διοργανώνει ο ΟΟΣΑ η αναλογία των μαθητών που δεν είναι ευχαριστημένοι από τη ζωή τους σημειώνει αυξητική τάση: από το 11% το 2015 στο 16% το 2018 και το 18% το 2022.

Υποστήριξη και πειθαρχία την ώρα των Μαθηματικών

Στην Ελλάδα το 46% των μαθητών δήλωσε ότι τις περισσότερες φορές την ώρα των Μαθηματικών ο καθηγητής δείχνει ενδιαφέρον για το αν έμαθαν ή όχι ό,τι δίδαξε (μ.ό. ΟΟΣΑ 63%). Το 57% είπε πως ο καθηγητής είναι πρόθυμος να προσφέρει επιπλέον βοήθεια αν το χρειαστούν οι μαθητές (μ.ό. ΟΟΣΑ 70%). Το 2012 τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 48% και 62%. Πολλά ήταν τα Ελληνόπουλα που δήλωσαν πως διδάσκονται Μαθηματικά σε ένα περιβάλλον τόσο αυστηρό και πειθαρχημένο όπου δεν ευνοείται η εκμάθηση.

Το 2022 περίπου το 35% των μαθητών δήλωσε ότι δεν μπορεί να δουλέψει καλά στη διάρκεια των περισσότερων μαθημάτων (μ.ό. ΟΟΣΑ 23%). Το 43% των παιδιών δεν παρακολουθεί τον καθηγητή όταν μιλάει (μ.ό. ΟΟΣΑ 30%). Η προσοχή του 38% των μαθητών αποσπάται από ηλεκτρονικές συσκευές (μ.ό. ΟΟΣΑ 30%), ενώ η προσοχή επιπλέον 33% των μαθητών της ίδιας τάξης αποσπάται από τη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών που κάνουν οι συμμαθητές τους (μ.ό. ΟΟΣΑ 25%).

Η αίσθηση της ασφάλειας στο σχολείο και γύρω από αυτό

Σύμφωνα με τα στοιχεία του PISA 2022, όσοι μαθητές έδειξαν πως αισθάνονται πιο ασφαλείς και λιγότερο εκτεθειμένοι σε εκφοβισμό ή άλλους κινδύνους στο σχολείο, οι σχολικές επιδόσεις τους ήταν υψηλότερες. Στην Ελλάδα το 10% των μαθητών ανέφερε πως δεν νιώθει ασφάλεια στον δρόμο για το σχολείο (μ.ό. ΟΟΣΑ 8%) και το 8% αυτών πως δεν αισθάνεται ασφάλεια μέσα στην τάξη (μ.ό. ΟΟΣΑ 7%). Το 11% των παιδιών σημείωσε ότι δεν αισθάνεται ασφάλεια σε άλλους χώρους του σχολείου, όπως οι διάδρομοι, οι τουαλέτες ή η καφετέρια/καντίνα (μ.ό. ΟΟΣΑ 10%).

Το 19% των κοριτσιών και το 28% των αγοριών δήλωσαν πως είχαν πέσει θύματα εκφοβισμού τουλάχιστον μερικές φορές μέσα σε έναν μήνα (μ.ό. ΟΟΣΑ 20% τα κορίτσια, 21% τα αγόρια). Στις χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ που συμμετείχαν στην έρευνα, κατά μέσο όρο, το ποσοστό των παιδιών-θυμάτων εκφοβισμού μειώθηκε σε σχέση με το 2018. Για παράδειγμα, μόνο το 7% των μαθητών δήλωσε πως οι συμμαθητές του διαδίδουν άσχημες φήμες εις βάρος του, σε σχέση με το 2018, που το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 11%. Ειδικότερα, στην Ελλάδα καταγράφονται επίσης μειωμένα τα ποσοστά αυτά: 6% το 2022 έναντι 11% το 2018.

Η συμμετοχή των γονέων στη μελέτη

Από τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν στην έκθεση του PISA φαίνεται πως το ποσοστό των γονέων οι οποίοι εμπλέκονται στο σχολείο αλλά και στη μελέτη των παιδιών τους έχει μειωθεί αισθητά τα τελευταία χρόνια τόσο στις άλλες χώρες του ΟΟΣΑ όσο και στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, το 2022 το 41% των μαθητών φοιτούσε σε σχολεία των οποίων οι διευθυντές δήλωσαν ότι τουλάχιστον οι μισές οικογένειες συζήτησαν με δική τους πρωτοβουλία την πρόοδο των παιδιών τους με τους καθηγητές, ενώ 33% ήταν το αντίστοιχο ποσοστό για τους εκπαιδευτικούς που επεδίωξαν ενημερωτική συνάντηση με τους γονείς.

Το 2018 το 72% των οικογενειών ζήτησε ενημέρωση και το 46% των δασκάλων. Μεταξύ 2018 και 2022, σε εκπαιδευτικά συστήματα όπου μειώθηκε η εμπλοκή των γονέων οι οποίοι ήθελαν να συζητούν την πρόοδο των παιδιών τους με τους καθηγητές, ύστερα από δική τους πρωτοβουλία, καταγράφηκε βελτίωση στις επιδόσεις των παιδιών στα Μαθηματικά.

Η τηλεκπαίδευση στην πανδημία

Στην Ελλάδα το 62% των μαθητών δήλωσε πως το σχολείο τους παρέμεινε κλειστό για περισσότερο από τρεις μήνες εξαιτίας του COVID-19. Στις χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ ο μέσος όρος των μαθητών που βίωσαν αντίστοιχο εγκλεισμό ήταν 51%. Στα εκπαιδευτικά συστήματα όπου οι επιδόσεις των παιδιών παρέμειναν ψηλά και η αίσθηση του ανήκειν των παιδιών βελτιώθηκε, είχαν καταγραφεί συντομότερες περίοδοι εγκλεισμού.

Κατά τη διάρκεια της τηλεκπαίδευσης, το 38% των μαθητών στην Ελλάδα είχε πρόβλημα τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα με την κατανόηση του γνωστικού αντικειμένου (μ.ό. ΟΟΣΑ 34%). Το 29% των μαθητών δυσκολευόταν να βρει κάποιον που θα μπορούσε να το βοηθήσει με τη σχολική μελέτη (μ.ό. ΟΟΣΑ 24%).

Η υποστήριξη σχετικά με την καλή ψυχολογική κατάσταση των παιδιών ήταν περιορισμένη όσο ίσχυαν τα περιοριστικά μέτρα. Στην Ελλάδα το 56% των μαθητών δήλωσε ότι είχε καθημερινή συμμετοχή στις ψηφιακές τάξεις μέσω βίντεο. Μόνο το 11% αυτών ανέφερε πως το ρωτούσαν καθημερινά από το σχολείο «πώς αισθάνεται» (μ.ό. ΟΟΣΑ 13%).

Σε περίπτωση που χρειαστεί μελλοντικά να κλείσουν ξανά τα σχολεία, πολλοί μαθητές από τις χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ αισθάνονται σίγουροι πως μπορούν να χρησιμοποιήσουν την ψηφιακή τεχνολογία για τις ανάγκες της τηλεκπαίδευσης, αλλά λιγότεροι μαθητές νιώθουν αρκετά πειθαρχημένοι για να ανταποκριθούν στη μελέτη τους. Στην Ελλάδα σε ποσοστό 72% οι μαθητές δηλώνουν σίγουροι ή πολύ σίγουροι σε ό,τι αφορά τη χρήση βίντεο για το μάθημα και το 52% νιώθει πως μπορεί να κινητροδοτήσει τον εαυτό του για να ανταποκριθεί στις σχολικές του υποχρεώσεις (μ.ό. ΟΟΣΑ 77% και 58% αντίστοιχα).

Οι επενδύσεις των χωρών του ΟΟΣΑ

Εως έναν βαθμό, η χρηματοδότηση για την εκπαίδευση συνδέεται με τις επιδόσεις των μαθητών. Ειδικότερα, οι χώρες που αποφάσισαν το 2019 να επενδύσουν σωρευτικά σε βάθος δεκαετίας 75.000 δολάρια ανά μαθητή, διαπίστωσαν βελτίωση στις επιδόσεις του τεστ Μαθηματικών. Την ίδια στιγμή, στην Ελλάδα η δαπάνη σε βάθος δεκαετίας ανά μαθητή στις ηλικίες μεταξύ 6-15 ετών ήταν περίπου 71.500 δολάρια.

Προσωπικό και σχολική αυτονομία

Στις μισές περίπου χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ με συγκρίσιμα στοιχεία, οι διευθυντές των σχολείων το 2022 δήλωσαν μεγαλύτερη έλλειψη σε εκπαιδευτικό προσωπικό σε σχέση με το 2018. Αυτό συνέβη και στην Ελλάδα, με τα ποσοστά να διπλασιάζονται: το 2022 το 54% των μαθητών φοιτούσε σε σχολεία όπου οι διευθυντές είχαν καταγράψει ανεπάρκεια διδακτικού προσωπικού με τις ανάλογες συνέπειες εις βάρος των παιδιών (και το 26% δήλωσε πως υπάρχει ακατάλληλο ή λιγότερο καταρτισμένο εκπαιδευτικό προσωπικό).

Το 2018 τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 26% και 13%. Στις περισσότερες χώρες όπου σημειώθηκαν τέτοιες ελλείψεις ήταν μειωμένες οι επιδόσεις των παιδιών στα Μαθηματικά. Στην Ελλάδα σε ποσοστό 1% οι μαθητές φοιτούν σε σχολείο όπου οι διευθυντές τους έχουν την ευθύνη της πρόσληψης εκπαιδευτικού προσωπικού (μ.ό. ΟΟΣΑ 60%). Το 3% των μαθητών φοιτά σε σχολείο όπου το διδακτικό προσωπικό έχει την κύρια ευθύνη επιλογής του εκπαιδευτικού υλικού που θα χρησιμοποιηθεί στην τάξη (μ.ό. ΟΟΣΑ 76%). Σημειώνεται πως στα περισσότερα σχολικά περιβάλλοντα όπου οι διευθυντές και οι εκπαιδευτικοί έχουν αυτονομία σε σχέση με τα προαναφερθέντα τα παιδιά σημειώνουν υψηλότερες επιδόσεις.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: EUROKINISSI