150 χρόνια Grande Bretagne: Η γραφίδα του σύγχρονου αστικού πολιτισμού

Στο κεντρικό του αίθριο, το winter garden με το επιβλητικό πιάνο έχει χωρέσει αμέτρητες ιστορικές στιγμές, ενώ στα μαλακά του στρώματα έχουν κοιμηθεί από τον Αριστοτέλη Ωνάση και τη Μαρία Κάλλας μέχρι το πριγκιπικό ζεύγος του Μονακό, ο Λόρενς Ολίβιε και η Σοφία Λόρεν. Στη μεγάλη του αίθουσα αντηχούσαν τα γεμάτα συγκίνηση λόγια του Οδυσσέα Ελύτη όταν παραλάμβανε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979, ενώ ένας άλλος νομπελίστας, ο Γερμανός συγγραφέας Χάινριχ Μπελ, πληροφορήθηκε ότι του απονεμήθηκε το Νόμπελ την ώρα που βρισκόταν στο ξενοδοχείο.

Αν όμως οι κοσμικές δεξιώσεις, τα λογοτεχνικά τσάγια και οι συναντήσεις κορυφής ήταν μερικές μόνο από τις απαράμιλλες πτυχές της «Μεγάλης Βρεταννίας», στους χώρους της ταυτόχρονα γραφόταν η ελληνική και η παγκόσμια Ιστορία. Κανείς δεν ξέρει τι θα γινόταν αν πετύχαινε η απόπειρα δολοφονίας του Ουίνστον Τσόρτσιλ που είχε σχεδιαστεί στα υπόγεια του ξενοδοχείου ή αν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που διατηρούσε δικό του δωμάτιο στο ξενοδοχείο, έπεφτε ποτέ θύμα κάποιας αντίστοιχης ενέργειας. Στην πραγματικότητα, η «Μεγάλη Βρεταννία», που φέτος γιορτάζει τα 150 της χρόνια, δεν ήταν ποτέ μόνο ένα ξενοδοχείο, αλλά η γραφίδα του σύγχρονου αστικού πολιτισμού της χώρας. Και σήμερα, 23 χρόνια υπό την ιδιοκτησία της οικογένειας Αθανασίου Λασκαρίδη, πλήρως ανακαινισμένο, διανύει μία από τις λαμπρότερες περιόδους της ιστορίας των 150 ετών. 

Τo κτίριο των Δημητρίου

Λίγο μετά το τέλος της οθωμανικής κυριαρχίας η πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους αναζητούσε την ταυτότητά της. Τα απανωτά πολεοδομικά σχέδια που πρότειναν οι αρχιτέκτονες του νεοκλασικισμού στον Οθωνα παρέμεναν πολλές φορές ανολοκλήρωτα, ενώ άλλες φορές οι ίδιοι πάσχιζαν να επιβάλλουν ένα στοιχειώδες λειτουργικό σχέδιο για το αθηναϊκό κέντρο: στην καρδιά του σχεδίου βρισκόταν το παλάτι και γύρω όλα τα σπίτια που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες του. Ο κεντρικός σχεδιασμός έφερε την υπογραφή των οραματιστών αρχιτεκτόνων, αδελφών Χάνσεν, οι οποίοι ακολουθούσαν πιστά τις αρχές του κλασικισμού, φιλοδοξώντας να προσδώσουν στην πόλη που αναπτυσσόταν γύρω από τον ποταμό Ιλισσό έναν αέρα αρχαιοελληνικής δόξας. Ως εκ τούτου το μεγαλεπήβολο κτίριο όπου διέμενε η οικογένεια Δημητρίου ήταν το πιο εντυπωσιακό αμέσως μετά το παλάτι και το πιο φημισμένο, μετά τον Παρθενώνα, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των περιηγητών της εποχής.

Ο Ερνέστο Ρενάν λέγεται πως έγραψε το ιστορικό του έργο «Προσευχή στην Ακρόπολη» αντικρίζοντας τον Ιερό Βράχο από ένα από τα μπαλκόνια του εμβληματικού κτιρίου Δημητρίου, που λειτούργησε ως ξενοδοχείο το 1874. Οι φτερωτοί λέοντες που στόλιζαν τα περίτεχνα σκαλισμένα κάγκελα και συνιστούν σήμερα το σήμα κατατεθέν της «Μεγάλης Βρεταννίας» έβαζαν τη σφραγίδα στο μεγαλοπρεπές κλέος του χώρου, στο οποίο θα συμβάλλουν οι κοσμοπολίτες ιδιοκτήτες του: τόσο ο Στάθης Λάμψας, ο οποίος έφερε καινοτόμες ιδέες από το Παρίσι όπου είχε σταλεί για μετεκπαίδευση στην υψηλή μαγειρική από τον αυλάρχη του Γεωργίου Α’, Μάρκο Ροδόσταμο, όσο και ο Σάββας Κέντρος, που ήταν ο κύριος ιδιοκτήτης της στεγασμένης έως τότε σε κτίριο της Σταδίου «Μεγάλης Βρεταννίας».

Στο πλευρό του Λάμψα βρισκόταν η Γαλλίδα σύζυγός του Παλμύρα Παλφρουά αλλά και ο Ελληνας του Λονδίνου Παύλος Σκυλίτσης, θείος της Ελενας Βενιζέλου, ο οποίος του εξασφάλισε ένα τεράστιο δάνειο ώστε να αποκτήσει το 1888 την πλήρη κυριότητα. Οσο για την πελατεία της εποχής, είναι ως επί το πλείστον Αγγλοι από την Αίγυπτο, το Σουέζ και την Ινδία, οι οποίοι αναζητούν στην Ελλάδα τα ίχνη του αρχαιοελληνικού παρελθόντος. Καρτ ποστάλ της εποχής δείχνουν τη «Μεγάλη Βρεταννία» να πλαισιώνεται από τους επίδοξους Αθηναίους που βολτάρουν φορώντας ενδύματα της εποχής, ενώ τροχήλατες άμαξες είναι ρομαντικά αραγμένες έξω από την κεντρική της πύλη. Στόχος του Λάμψα είναι να μετατρέψει το ξενοδοχείο σε ένα σύγχρονο σημείο αναφοράς καθιερώνοντας τα χορευτικά δείπνα -diners dansants- με ζωντανή ορχήστρα που μεταμορφώνουν τη νυχτερινή ζωή των Αθηνών. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896 που βρίσκουν τα δωμάτια του ξενοδοχείου ασφυχτικά γεμάτα. Η περίφημη καμπή του αιώνα, το fin de siecle, που γράφεται με τις κοσμογονικές αλλαγές και ανακαλύψεις στις επιστήμες και τις τέχνες, κάνει τη «Μεγάλη Βρεταννία» να χαράζει τη δική της ρότα προς το μέλλον, παρά τους απανωτούς πολέμους.

Καταλυτική είναι η παρουσία του ανθρώπου που μετατρέπει το ξενοδοχείο στο στολίδι του επερχόμενου αιώνα, του πολυπράγμονος δημοσιογράφου Θεόδωρου Πετρακόπουλου, ο οποίος ταυτόχρονα πρωταγωνιστεί στις παγκόσμιες εξελίξεις ως ο στενότερος άνθρωπος του Ελευθέριου Βενιζέλου καθώς θα βρεθεί να τον συνοδεύει σε καίριες αποστολές στο εξωτερικό. Πολύ σημαντική χρονιά για το ξενοδοχείο είναι το 1927, οπότε οι υπεύθυνοι κάνουν έναν απολογισμό που καταγράφει, παρά τη Μικρασιατική Καταστροφή που είχε προηγηθεί, αύξηση της τουριστικής κίνησης και των επισκεπτών. Είναι τότε που γίνεται η πρώτη επέκταση στην πρόσοψη της Βουκουρεστίου, ενώ τρία χρόνια αργότερα ακολουθεί και άλλη μία στην Πανεπιστημίου.

Ειδική αίθουσα μονομαχιών

Στις αίθουσες του ξενοδοχείου λάμβαναν χώρα λογοτεχνικές βραδιές, συναντήσεις επιφανών συγγραφέων, όπως του Κωστή Παλαμά και των Παρνασσιστών, αλλά και μονομαχίες, μια αριστοκρατική συνήθεια της εποχής! Οπως μας πληροφορεί το λεύκωμα του Αγγελου Βλάχου με τον τίτλο «Μεγάλη Βρετανία, Ξενοδοχείο-Σύμβολο»: «Το ξενοδοχείο συνδέθηκε και με τις συνήθειες της παλιάς αθηναικής αριστοκρατίας: μια μικρή ήσυχη αίθουσα αποτελούσε το χώρο όπου συναντιόνταν οι μάρτυρες των περισσοτέρων μονομαχιών που πραγματοποιούνταν στην πρωτεύουσα στα τέλη του περασμένου αιώνα. Στο υποβλητικό περιβάλλον του μεγάρου προσδιορίζονταν οι όροι και τα πρωτόκολλα βάσει των οποίων οι υποψήφιοι μονομάχοι θα συγκρούονταν την επομένη στο πεδίο της τιμής!».

Στις αίθουσές του διεξάγονται, επίσης, γάμοι επιφανών Αθηναίων και κοσμικές εκδηλώσεις της Μπελ Επόκ, ενώ στα δωμάτιά του φιλοξενούνται Αμερικανοί που καταφτάνουν στην Ελλάδα για να ανακαλύψουν τη Γηραιά Ηπειρο, όπως ο Αμερικανός δημοσιογράφος Τζόζεφ Πούλιτζερ -από τον οποίο και τα ομώνυμα βραβεία- που θα φτάσει στο ξενοδοχείο το 1911 μαζί με μέλη της επιχειρηματικής οικογένειας Βάντερμπιλτ.

Ο Μακένζι γράφει χαρακτηριστικά στις «Πρώτες Αθηναϊκές Αναμνήσεις» του: «Μυστικοί πράκτορες, έμποροι και μέλη των ξένων διπλωματικών αποστολών συμφύρονται με μοδάτες κυρίες και αστούς εκατομμυριούχους, στο μοναδικό αθηναϊκό χώρο που ακόμη και σε ώρες πολέμου προσιδίαζε στα δεδομένα των ευρωπαϊκών μητροπόλεων». Το «Grande Bretagne», ως σύμβολο των εξελίξεων, θα διαδραματίσει έναν άκρως δραματικό ρόλο όταν θα επιταχθεί από τους Γερμανούς στην κατοχική Αθήνα.

Η απόπειρα κατά Τσόρτσιλ

Κατά τη διάρκεια του πολέμου το ξενοδοχείο θα καταστεί έδρα της κυβέρνησης, του βασιλιά, του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Αμυνας και των Συμμαχικών Δυνάμεων, ενώ το 1941 θα επιταχθεί από τη Βέρμαχτ. Μέχρι τότε λειτουργούσε ως έδρα της ιταλικής πρεσβείας στην Αθήνα. Επίσης, επειδή ήταν το μόνο κτίριο που διέθετε αντιαεροπορικά καταφύγια και λειτουργικά υπόγεια ήταν λογικό να προτιμηθεί από τους στρατιωτικούς και πολιτικούς παράγοντες και να λειτουργήσει ως ένα μικρό επιτελικό κράτος με όλους τους μηχανισμούς του: δύο όροφοι του ξενοδοχείου διατέθηκαν για τις ανάγκες των Ιταλών εταίρων στον Αξονα και στους υπόλοιπους χώρους εγκαταστάθηκαν οι Γερμανοί του Χίτλερ.

Σε αντίθεση με το προσωπικό που υπέφερε από την πείνα, οι προύχοντες των Γερμανών απολάμβαναν έναν τρυφηλό βίο μετατρέποντας το ξενοδοχείο σε συνώνυμο της εξουσίας. Ακόμα και μετά την Απελευθέρωση, επειδή το μέρος καταλήφθηκε από τους φορείς των πολιτικών πραγμάτων, βρέθηκε στο επίκεντρο των ιστορικών εξελίξεων.
Οπως μας πληροφορεί ο Αγγελος Βλάχος καταγράφοντας τα επεισόδια των Δεκεμβριανών, «η αιματηρή διαδήλωση της 3ης Δεκεμβρίου 1944 οδήγησε στην κλιμάκωση μιας βίαιης αναμέτρησης ανάμεσα στο μαζικό αντιστασιακό κίνημα της Αριστεράς που γέννησε η Κατοχή, το ΕΑΜ, και σχεδόν το σύνολο του αστικού πολιτικού κόσμου που υποστηριζόταν από τους Βρετανούς συμμάχους. Οι λαμπεροί ελεύθεροι από δυο μήνες δρόμοι της Αθήνας βυθίζονται μέσα στο ημίφως από κάτι σαν πόλεμος. “Ενώ την προηγούμενη μέρα όλοι οι εξώστες της ‘Μεγάλης Βρεταννίας’ ήταν κατάμεστοι από κόσμο, τώρα όλα τα παράθυρα ήταν κλειστά, σαν να είχε ερημωθεί το κτίριο”, σχολίαζε άλλος παρατηρητής».

Εφημερίδες όπως η «Daily Mail» ανέφεραν αναλυτικά τις καταστροφές που είχαν προηγηθεί, αλλά το επιτελείο της εποχής, με προεξάρχοντα τον Σκόμπι, θα παραμείνει στο ξενοδοχείο, το οποίο θα καταληφθεί από στρατιωτικούς και πολιτικούς. Δεν ήταν τυχαίο ότι προβλέποντας ότι στα μέρη του θα βρεθεί σχεδόν αναγκαστικά ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο οποίος επισκέφθηκε την Αθήνα τα Χριστούγεννα του 1944, μέλη του ΕΑΜ, θεωρώντας τον υπεύθυνο για τα Δεκεμβριανά, θα σχεδιάσουν τη δολοφονία του συγκεντρώνοντας έναν τόνο εκρηκτικά στα υπόγεια του ξενοδοχείου! «Η “Μεγάλη Βρεταννία” ταυτίζεται στη φάση αυτή με το αστικό κατεστημένο και υφίσταται άγρια πολιορκία», γράφει ο Βλάχος.

«Με τις μάχες να μαίνονται στους δρόμους και τους απόηχους της εκλυόμενης κοινωνικής έντασης να ανησυχούν τους συμμάχους και τη δυτική γνώμη, ο Βρετανός πρωθυπουργός Τσόρτσιλ ταξίδεψε στην Αθήνα τα Χριστούγεννα του ’44. Μια απόπειρα δολοφονίας εναντίον του, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, η οποία οργανώθηκε το βράδυ της ημέρας εκείνης αποτράπηκε μάλλον συμπτωματικά: το εγχείρημα, που εξουδετερώθηκε από βρετανική περίπολο, βασίστηκε στη χρήση ενός τόνου εκρηκτικών υλών, οι οποίες είχαν σωρευτεί στα έγκατα των υπογείων του ξενοδοχείου “Μεγάλη Βρεταννία”, στο οποίο είχε εσφαλμένα εκτιμηθεί πως θα κατέλυε ο Τσόρτσιλ». Με τη λήξη των Δεκεμβριανών λαμβάνει τέλος κι αυτή η δραματική περίοδος για το ξενοδοχείο, αν και θα χρειαστούν αρκετά χρόνια για να ξαναβρεί τις ήσυχες αριστοκρατικές στιγμές του.

Οι διασημότητες του '50

Με την αποκατάσταση της τάξης πραγμάτων, κορυφαίες διασημότητες καταφτάνουν στην Αθήνα χαρίζοντας στη «Μεγάλη Βρεταννία» την περασμένη της αίγλη: από τον Λόρενς Ολίβιε και τη Μαργκότ Φοντέιν ως τη Σοφία Λόρεν, η οποία επισκέφθηκε την Ελλάδα για τις ανάγκες της ταινίας «Το παιδί και το δελφίνι», το 1956, διαμένοντας σε μια από τις σουίτες της. Εναν χρόνο αργότερα την κεντρική είσοδο θα περνούσε η Τζέιν Μάνσφιλντ για να δώσει τη σειρά της στην Ελίζαμπεθ Τέιλορ, η οποία θα βρεθεί στο ξενοδοχείο ως επίσημη προσκεκλημένη σε δεξίωση του Ξενοφώντος Ζολώτα στην περίφημη κεντρική αίθουσα λίγο μετά τις γιορτές του 1958.

Είναι τα χρόνια όπου οι πρώτοι παπαράτσι βρίσκονται διαρκώς έξω από τους χώρους του πιο διάσημου ξενοδοχείου παραμονεύοντας για άλλον έναν αστέρα να εξέλθει από τα αριστοκρατικά του δωμάτια, όπως ο Γκάρι Κούπερ, ο οποίος πέρασε απολαυστικές στιγμές διαμένοντας στο ξενοδοχείο, αλλά και διασκεδάζοντας στους χώρους του μαζί με τον Βασίλη Λογοθετίδη και την Αννα Καλουτά. Οι χοροί και οι εσπερίδες στο Ball Room άφηναν εποχή, όπως και τα πρώτα καλλιστεία που διοργανώνονταν σε διαμορφωμένες αίθουσες.

«Παλιοί εργαζόμενοι μαρτυρούν παροιμιώδεις σκηνές με πρωταγωνιστές πληθώρα διασήμων: η άρνηση της σοπράνο Μαρίας Κάλλας το 1957 να τραγουδήσει στην Επίδαυρο εξανάγκασε τον υπουργό Προεδρίας κ. Τσάτσο να επισκεφθεί τη “Μεγάλη Βρεταννία” για να τη μεταπείσει», γράφει ο Αγγελος Βλάχος. Σε πρόσφατο ντοκιμαντέρ που είδαμε στη Λυρική Σκηνή, είχε τονιστεί πολλαπλά ο ρόλος της «Μεγάλης Βρεταννίας» στη ζωή της Μαρίας Κάλλας, αφού εκεί κατέφευγε τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, προτού φύγει για Αμερική, απολαμβάνοντας τα φωταγωγημένα της βράδια με την παρέα Βρετανών αξιωματούχων που την είχαν προστατεύσει από τους κακόβολους Αθηναίους.

Πολιτικό ρόλο, όμως, δεν γίνεται να πάψει να διαδραματίζει ούτε μετά τον πόλεμο, οπότε λειτουργεί και πάλι ως ξενοδοχείο. Συμβολικός είναι ο ρόλος του ξενοδοχείου όταν μετά την κατάλυση του δικτατορικού καθεστώτος επιλέγει τους χώρους του ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επιστρέφοντας από το Παρίσι του 1974 - και συγκεκριμένα το διαμέρισμα στον 5ο όροφο όπου διέμενε για να σχηματίσει κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Εν τω μεταξύ, είναι η χρονιά που τη διεύθυνση του ξενοδοχείου σε ρόλο συμβούλου ανέλαβε ο Απόστολος Δοξιάδης και στη συνέχεια η Μαργαρίτα Πετρακοπούλου-Λάμψα. Η εδραιωμένη σημασία της «Μεγάλης Βρεταννίας» στο αστικό γίγνεσθαι και στον αθηναϊκό κόσμο θα φέρει στους χώρους της επιφανείς παράγοντες της πολιτικής και της τέχνης, σπουδαία πρόσωπα του πνεύματος, αστέρες και όλους όσοι θα βρουν έναν λόγο να γράψουν προσωπική ιστορία.

Ειδικά φέτος που το ξενοδοχείο γιορτάζει τα 150 χρόνια λειτουργίας του ως ένα από τα πιο εμβληματικά μέρη φιλοξενίας και αίγλης στην Ευρώπη, υπάρχουν αμέτρητοι λόγοι να θυμηθούμε τις πιο σημαντικές στιγμές αλλά και τον ρόλο του στη σύγχρονη αστική ιστορία του τόπου. Καλλιεργώντας τον αέρα μιας άλλης Αθήνας, όμορφης και ανέπαφης με τις μαύρες στιγμές, λειτουργούσε ως καταφύγιο μιας υψηλής αισθητικής, όπως το μέρος, όπως έλεγε ο Τρούμαν Καπότε για το Tiffany’s, «που δεν μπορεί να συμβεί τίποτα κακό» (δεν υπήρξε άλλωστε τυχαία ο ίδιος ένας από τους διάσημους ενοίκους του).

Οι φετινές εκδηλώσεις

Oπως μαθαίνουμε, το προσωπικό είναι έτοιμο να υποδεχτεί τον κόσμο με μια σειρά από εορταστικές εκδηλώσεις. Εκτός από τις ειδικές εκθέσεις που θα μας επιστρέφουν στις πιο σημαντικές στιγμές του ξενοδοχείου, μεγάλες εκπλήξεις αναμένονται και στο ανανεωμένο μενού που φέρει την υπογραφή του δύο φορές βραβευμένου με Μichelin, executive chef Αστέριου Κουστούδη, ο οποίος θα δημιουργήσει επετειακά πιάτα αναβιώνοντας παλιές συνταγές. Παράλληλα, οι ταλαντούχοι bartenders θα συμμετάσχουν στους εορτασμούς δημιουργώντας δημοφιλή signature coctails με φόντο την υπέροχη, σπάνια ταπισερί του 18ου αιώνα με τη μορφή του Μέγα Αλέξανδρου στα Γαυγάμηλα στο «Alexander’s Bar», χαρακτηρισμένο ένα από τα καλύτερα μπαρ του κόσμου σύμφωνα με το «Forbes».

Ειδήσεις σήμερα:

Κακοκαιρία Avgi: Κλειστά τα σχολεία σε 8 δήμους της Αττικής - Δείτε την επίσημη λίστα

Κωνσταντίνος Πολυχρονόπουλος: Φωτογραφία τον δείχνει να παίζει φρουτάκια σε πρακτορείο - «Ήταν καλός παίκτης» λέει η ιδιοκτήτρια

Θεσσαλονίκη: Ψάχνουν τον τράπερ Ricta που χτύπησε τον 23χρονο - Ο φίλος του τον κλώτσησε στο στήθος