Τατόι: Βασιλικά κτήματα για πεζούς φυσιολάτρες - Το γιγαντιαίο πρότζεκτ της ανάπλασης

Ενας ενιαίος και πολυθεματικός περιαστικός χώρος πρασίνου, πολιτισμού και αναψυχής για όλους, καθολικά προσβάσιμος και ελκυστικός όλες τις εποχές του χρόνου, που θα διατηρεί τον ιστορικό του χαρακτήρα, θα σέβεται το περιβάλλον και θα ενισχύει, παράλληλα, την εθνική οικονομία: αυτό είναι το όραμα πίσω από το γιγαντιαίο πρότζεκτ της αποκατάστασης και ανάπλασης του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου. Εργο που κατέστη ακόμη πιο απαιτητικό αλλά και επείγον μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 2021 που πλήγωσε βαθιά το κατάφυτο περιβάλλον του κτήματος, με την αποκατάσταση των χώρων πρασίνου και την οικολογική αναγέννησή του να αποτελούν πλέον πρωταρχικό στόχο, ο οποίος έχει ήδη αρχίσει να μπαίνει σε τροχιά υλοποίησης.

Η συνεργασία δύο διαφορετικών υπουργείων ήταν επιβεβλημένη για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των απαιτούμενων παρεμβάσεων στον χαρακτηρισμένο ως ιστορικό αυτό τόπο που αποτελεί ένα σύνθετο έργο ανθρώπου και φύσης και είναι συνδεδεμένος τόσο με σημαντικά ιστορικά γεγονότα όσο και με την αισθητική του αττικού τοπίου. Τα βήματα που θα ακολουθηθούν προκειμένου να «ξαναγεννηθεί» το Τατόι έχουν καταγραφεί σε τέσσερις διαφορετικές μελέτες, με το υπουργείο Πολιτισμού να έχει αναλάβει την αποκατάσταση των κήπων του Ανακτόρου, τις εργασίες στον Ιερό Ναό της Αναστάσεως και στο Κοιμητήριο που βρίσκεται στον λόφο Παλαιόκαστρο και το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας να έχει υπό την ευθύνη του τα έργα που αφορούν την αποκατάσταση του δασικού οικοσυστήματος και της περιβάλλουσας βλάστησης και ανάδειξης του Κοιμητηρίου.

«Ενα, μέχρι πρότινος και για δεκαετίες, εγκαταλειμμένο κτήμα, συνολικής έκτασης 42.000 στρεμμάτων, αποτελούμενο από ιστορικό πυρήνα 1.600 στρεμμάτων και περίπου 1.200 στρέμματα καλλιεργειών, προστατεύεται και αναβιώνει ως ένας νέος πόλος πολλαπλών δραστηριοτήτων πολιτισμού, ιστορικής μνήμης, αναψυχής, εκπαίδευσης, περιβαλλοντικής αγωγής και γνώσης», σημειώνει η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη. Σύμφωνα δε με την ενημέρωση του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θόδωρου Σκυλακάκη, «το Τατόι έχει περάσει, πλέον, στη φάση της αναγέννησης και όπου χρειαστεί γίνονται παρεμβάσεις με τεχνητή αναδάσωση, σε επιλεγμένες επιφάνειες». Επιπλέον, η σχετική μελέτη περιλαμβάνει έργα πρόληψης δασικών πυρκαγιών με δημιουργία στεγασμένων αντιπυρικών ζωνών και απομάκρυνσης υπολειμμάτων υλοτομίας, αντιδιαβρωτικά έργα προστασίας του εδάφους, έργα συντήρησης του δασικού δικτύου και περισυλλογής και απομάκρυνσης της καμένης ξυλείας.

Οι κήποι του Ανακτόρου

Οι πολυεπίπεδοι κήποι που απλώνονται νότια του κτιριακού συνόλου του Ανακτόρου και των Μαγειρείων και βρίσκονται σε άμεση γειτνίαση με την Πύλη της Λεύκας αποτελούσαν, διαχρονικά, ένα από τα πλέον εντυπωσιακά τμήματα του πρώην βασιλικού κτήματος. Δημιουργήθηκαν περί τα τέλη του 19ου αιώνα, έπειτα από παραγγελία του Γεωργίου Α΄ στον Δανό δασολόγο και φιλέλληνα Λουδοβίκο Μίντερ, και ολοκληρώθηκαν το 1890. Εκεί μάλιστα υλοποιήθηκε, κατά τη διετία 1924-1926, και ένα πρόγραμμα της Ανωτέρας Δασολογικής και Ανωτέρας Γεωπονικής Σχολής για την Πρακτική Εξάσκηση των φοιτητών. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 κι έπειτα, όμως, οι περίτεχνοι αυτοί κήποι παραδόθηκαν στην εγκατάλειψη, δασώθηκαν, ενώ η πυρκαγιά του 2021 ήρθε να τους ρίξει τη χαριστική βολή.

Οπως βλέπουμε στη σχετική μελέτη αποκατάστασης, η έκτασης 34 στρεμμάτων και περιμέτρου 762 μέτρων αυτή περιοχή θα διατηρήσει, και στη νέα εποχή της, τα ιστορικά χαρακτηριστικά της όσον αφορά τα διαφορετικά της επίπεδα. Η υψηλότερη στάθμη συνδέεται άμεσα με το Ανάκτορο, το οποίο θα λειτουργήσει ως μουσείο, και ενώνεται με την κατώτερη στάθμη μέσω μιας πλατιάς μαρμάρινης σκάλας που οδηγεί στην ελλειψοειδή κρήνη και την κολυμβητική δεξαμενή -κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1950-, την κεντρική Αλέα των Κήπων και τα περιπατητικά μονοπάτια που σχηματίζουν ομόκεντρους κύκλους.

Εκεί που θα υπάρξουν μεγάλες αλλαγές είναι στα δέντρα και το φυτικό υλικό που θα χρησιμοποιηθούν με βασικό κριτήριο την ανθεκτικότητα στις υψηλές θερμοκρασίες και στόχο να αποτελέσουν ένα βασικό εργαλείο επιβράδυνσης κάθε μελλοντικής πυρκαγιάς. Μοιραία, λοιπόν, η χρήση των εύφλεκτων πεύκων αποκλείεται και στη θέση τους θα φυτευτούν 450 νέα δένδρα, αειθαλή, φυλλοβόλα και θάμνοι, που αντέχουν στις υψηλές θερμοκρασίες και την ξηρασία, έχουν χαμηλές ανάγκες συντήρησης, είναι αυτοφυή και σέβονται το μεσογειακό κλίμα. Ανάμεσά τους θα υπάρχουν πλατάνια, βελανιδιές, λεύκες, φτελιές, κουτσουπιές, κερασιές και αμυγδαλιές, ενώ θα διαμορφωθούν επίσης ένας πολύχρωμος ροδώνας με αγριοτριανταφυλλιές και σχίνα, ένας οπωρώνας και ένας ξεχωριστός κήπος με αρωματικά φυτά.

Επιπλέον, τα μονοπάτια που θα διαμορφωθούν και θα διαθέτουν συμπιεσμένο χωμάτινο δάπεδο, θα ακολουθούν τις αρχικές χαράξεις, ενώ η δημιουργία υδατοπερατών επιφανειών θα συμβάλλει στην ανάπτυξη της βιοποικιλότητας διασφαλίζοντας φυσικές συνθήκες στο περιβάλλον, ευνοώντας, παράλληλα, την ανάπτυξη τοπικής χλωρίδας και πανίδας.

Οι άλλες παρεμβάσεις

Εντυπωσιακή είναι η εικόνα που παρουσιάζει πλέον ο Ιερός Ναός της Αναστάσεως μετά τις επεμβάσεις των ειδικών συντηρητών.

Το εσωτερικό του κτιρίου είναι πλήρως αποκαταστημένο, ενώ τα χρώματα, οι μορφές και τα σχέδια των τοιχογραφιών έχουν αποκαλυφθεί πλήρως. Πρόκειται για έναν ισόγειο, σταυροειδή ναό με κεντρικό τρούλο, που κατασκευάστηκε μεταξύ 1898 και 1899 και βρίσκεται στον λόφο Παλαιόκαστρο.

Την ιδέα της ανέγερσης ενός ναού στο Κοιμητήριο της βασιλικής οικογένειας, που δημιουργήθηκε το 1880, συνέλαβε η βασίλισσα Ολγα μετά τον θάνατο της κόρης της, Αλεξάνδρας, το 1891, χρειάστηκε, ωστόσο, να περάσουν οκτώ ολόκληρα χρόνια μέχρι να μπει ο θεμέλιος λίθος του.

Αρχιτέκτονας ήταν ο Αναστάσιος Μεταξάς, στον οποίο ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ είχε αναθέσει να μιμηθεί αθηναϊκό ναό του ΙΒ’ αιώνα, ενώ ο ναός περατώθηκε κατά την περίοδο 1950-1952 από τον βασιλιά Παύλο, ο οποίος, με τη βοήθεια του βυζαντινολόγου ακαδημαϊκού Γεωργίου Σωτηρίου, επέλεξε τα βυζαντινά γλυπτά που χρησίμευαν ως πρότυπα στην κατασκευή του τέμπλου και της Αγίας Τράπεζας. Η δε αγιογράφηση ανατέθηκε στον αγιογράφο κοσμοκαλόγερο Κομνηνό Καλόθετο.

Το Κοιμητήριο

Εργασίες αποκατάστασης προβλέπονται και για το Βασιλικό Μαυσωλείο, που βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με τον Ιερό Ναό της Αναστάσεως. Το νεοβυζαντινό αυτό κτίριο της περιόδου του Μεσοπολέμου, έργο του αρχιτέκτονα Μανώλη Λαζαρίδη, στεγάζει τους τάφους των βασιλέων Κωνσταντίνου Α’, Σοφίας και Αλεξάνδρου. Η ανέγερσή του ξεκίνησε το 1936, ενώ η ολοκλήρωσή του ανακόπηκε, λόγω της κήρυξης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Νέα εικόνα, όμως, παρουσιάζουν και κάποιοι από τους τάφους που βρίσκονται στο βασιλικό Κοιμητήριο, οι οποίοι έχουν υποστεί ειδικό καθαρισμό και δεν θυμίζουν σε τίποτα την εικόνα εγκατάλειψης που παρουσίαζαν μέχρι πριν από λίγο καιρό.

Παράλληλα με τις υπόλοιπες εργασίες, θα υλοποιηθεί και το σχέδιο ανασύστασης του φυσικού περιβάλλοντος του Κοιμητηρίου που επλήγη, σε μέγιστο βαθμό, από την πυρκαγιά του 2021. Δεδομένης της αυξητικής τάσης περιστατικών πυρκαγιάς εξαιτίας της κλιματικής κρίσης, προτείνεται η νέα διάπλαση της βλάστησης στον χώρο με τα χαρακτηριστικά ζώνης ανάσχεσης πυρκαγιάς.

Επιπλέον, προτείνεται η αποκατάσταση των ιστορικών δενδροστοιχιών κυπαρισσιών στα μονοπάτια του Κοιμητηρίου, αλλά και των δύο δενδροστοιχιών κυπαρισσιών στις δύο αλέες κυπαρισσιών που οδηγούσαν σε αυτό και βρίσκονται εκτός του στενού πυρήνα του.

Στις παραπάνω παρεμβάσεις προστίθεται η αποκατάσταση και συμπλήρωση των μονοπατιών του Κοιμητηρίου βάσει των τεκμηρίων που βρέθηκαν στον χώρο, με στόχο τη βέλτιστη ανάπτυξη των μνημείων που υπάρχουν στη συγκεκριμένη περιοχή.

Ειδήσεις σήμερα:

Γλυφάδα - Η ανακοίνωση της ναυτιλιακής: Δεν είχαμε παραχωρήσει ποτέ σπίτι στον δολοφόνο, είχε απολυθεί και αποζημιωθεί πριν έναν χρόνο

Γέροντας Εφραίμ: Ο Κάρολος επικοινώνησε μαζί μου όταν διαγνώστηκε με καρκίνο

Αγρότες: Επιστρέφουν στα μπλόκα με πρόταση για συνέχεια στις κινητοποιήσεις και κάθοδο στην Αθήνα με τρακτέρ