Θεσσαλία: Ο Daniel, οι αγρότες και το green deal - Το παράδειγμα του μήλου της Αγιάς
04.03.202416:58
Συναντήσεις με τους εκπροσώπους των αγροτών της Θεσσαλίας θα έχει την ερχόμενη Δευτέρα ο πρωθυπουργός - Τα προβλήματα που έχει προκαλέσει η θεομηνία Daniel τον περασμένο Σεπτέμβριο παραμένουν
Οι αγροτικές κινητοποιήσεις φέτος είχαν δύο βασικές διαφορές σε σχέση με όλα τα προηγούμενα χρόνια. Η πρώτη είναι ότι τα τρακτέρ πολιόρκησαν τις περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες με τα αιτήματα να είναι κοινά για όλους τους αγρότες και η δεύτερη, εντός των ελληνικών συνόρων, ότι όλοι αναγνώρισαν ότι οι αγρότες της Θεσσαλίας αποτελούν, μετά τον «Daniel», μια ξεχωριστή κατηγορία. Γι’ αυτό τα αιτήματά τους δεν συζητήθηκαν στη συνάντηση των εκπροσώπων των αγροτών με τον πρωθυπουργό, αλλά θα τεθούν τις επόμενες ημέρες μαζί με τον σχεδιασμό για την ανασυγκρότηση και τη διαχείριση των υδάτων της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Το master plan από τους Ολλανδούς παραδίδεται αύριο και ακολούθως ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θα έχει συναντήσεις με τους εκπροσώπους τόσο των αγροτών όσο και της Αυτοδιοίκησης της Θεσσαλίας την ερχόμενη Δευτέρα.
Δείτε το βίντεο με το ρεπορτάζ του protothema.gr στον Συνεταιρισμό Μηλοπαραγωγών της Αγιάς Λάρισας:
Μεταξύ εκείνων που περιμένουν απαντήσεις και λύσεις είναι οι παραγωγοί μήλου της Αγιάς. Την ώρα που στα ράφια της Αθήνας τα μήλα κοστίζουν κοντά στα 3 ευρώ, το 60% της παραγωγής του συνεταιρισμού της Αγιάς παραμένει στα ψυγεία και όσα διατέθηκαν πωλήθηκαν προς 20-30 λεπτά το κιλό. Ο συνεταιρισμός της Αγιάς, λέει ο πρόεδρός του Γιώργος Ζέικος, μετρά 12 χρόνια ζωής και σε αυτόν συμμετέχουν 20 παραγωγοί με 700 στρέμματα μηλοκαλλιέργειας και ετήσιο τζίρο τα προηγούμενα χρόνια κοντά στα 2,5 εκατ. ευρώ. Ο συνεταιρισμός είχε εξαγωγικό προσανατολισμό με μόνο το 10% -κατά μέσο όρο- της παραγωγής του να διατίθεται στην εσωτερική αγορά. Φέτος έχει διατεθεί εντός των συνόρων μόλις το 2% καθώς δεν έχει ζήτηση για περισσότερο.
Οι αγρότες-μέλη του συνεταιρισμού της Αγιάς έκαναν επένδυση, εξασφάλισαν χώρο ψυγείων, διαλογητήριο ώστε να καθετοποιήσουν την παραγωγή τους από το χωράφι στην κατανάλωση. Ο κ. Μιχάλης Ζιούλης, μέλος του συνεταιρισμού, θυμάται το ταξίδι που είχε κάνει σε περιοχή της Βόρειας Ελλάδας όταν αναζητούσαν διαλογητήριο προς αγορά. Αναφέρει την ιστορία θέλοντας να δείξει την αντίληψη που οδήγησε σε ναυάγιο τους συνεταιρισμούς στο παρελθόν και τη διαφορά των προσπαθειών που κάνουν συνεταιριστικά σχήματα όπως το δικό τους στην Αγιά: «Ψάχνοντας να βρούμε τον συνεταιρισμό συναντήσαμε στον δρόμο έναν ντόπιο. “Ποιον συνεταιρισμό θέλετε; τον αριστερό ή τον δεξιό;” μας ρώτησε. Τελικά όταν του εξηγήσαμε, μας είπε ότι θέλαμε τον αριστερό συνεταιρισμό που ήταν στα δεξιά του δρόμου».
Ο μηλοπαραγωγός Μιχάλης Ζιούλης
Από το εμπάργκο στη θεομηνία
«Τα πρώτα χρόνια η βασική μας αγορά ήταν η Ρωσία. Ωστόσο η επιβολή του εμπάργκο μάς υποχρέωσε να αναζητήσουμε άλλους δρόμους», λέει ο κ. Ζέικος. Οι αγρότες του συνεταιρισμού βρήκαν δίοδο στην Αίγυπτο και σε αραβικές χώρες, όπως η Ιορδανία, το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία. Τα τελευταία χρόνια, όμως, οι γεωπολιτικές αλλαγές έχουν επηρεάσει δραματικά τις τιμές διάθεσης του προϊόντος, ειδικά προς την Αίγυπτο και φέτος ο πόλεμος στο Ισραήλ, σε συνδυασμό με τη στάση των Αιγυπτίων, έχει ρίξει την πραγματική τιμή διάθεσης στα τάρταρα, ενώ την ίδια ώρα τα χρέη των παραγωγών είναι στα ύψη. «Εμείς πρακτικά μπορούμε να υπολογίσουμε εισόδημα δύο φορές τον χρόνο, δουλεύουμε πιστωτικά», υποστηρίζει ο κ. Νίκος Κουτλιάμπας και ο κ. Γιάννης Ζαχαράκης, τα παιδιά του οποίου είναι τα μόνα από αυτά των συνομιλητών μας που ακολούθησαν τα βήματά του. Επισημαίνει ακόμα ότι το μήλο είναι μία από τις καλλιέργειες όπου κόπηκε η συνδεδεμένη επιδότηση. Ωστόσο, ο «Daniel» προκάλεσε ένα ακόμη τεράστιο πρόβλημα. Ο κ. Ζέικος εξηγεί: «Οταν χτύπησε η θεομηνία, πρακτικά σταμάτησαν οι εξαγωγές. Δεν υπήρχαν δρόμοι για να μαζέψουμε και να διαθέσουμε τα προϊόντα. Με τον “Daniel” χάσαμε έναν μήνα εξαγωγικής δραστηριότητας. Οταν επανήλθαμε είχαμε χάσει το πλεονέκτημα της πρωιμότητας και είχαν πέσει ήδη στην αγορά μήλα από τη Σερβία, την Ουκρανία, την Πολωνία».
Τώρα τουλάχιστον 1.800 τόνοι μήλα πρώτης ποιότητας παραμένουν στα ψυγεία. Αν δεν διατεθούν, θα πάρουν, στην καλύτερη περίπτωση, τον δρόμο για χυμοποίηση.
Το Green Deal
Τα μέλη του συνεταιρισμού -όπως και οι περισσότεροι αγρότες της Θεσσαλίας- αναγνωρίζουν την κλιματική αλλαγή ως αιτία για τη μείωση της παραγωγής τους σε συνδυασμό με τις επιταγές του Green Deal που έχει επιβάλει από το 2018 η Ευρωπαϊκή Ενωση.
«Η παραγωγή ήταν μειωμένη κατά περίπου 40%», λέει ο κ. Ζέικος. «Αυτό οφείλεται στην κλιματική αλλαγή και τον ηπιότερο χειμώνα, αλλά και στην “πράσινη συμφωνία” της Ε.Ε., που επιβάλλει τη χρήση μειωμένων δραστικών ουσιών στα φυτοφάρμακα. Ο καταναλωτής πρέπει να τρώει “καθαρότερα” προϊόντα. Την ίδια ώρα όμως δεν υπάρχει κανένας κανόνας για τα προϊόντα που εισάγονται ανεξέλεγκτα από τρίτες χώρες. Δεν μπορείς να λες στον Ευρωπαίο αγρότη μείωσε τις δραστικές ουσίες στα φυτοφάρμακα, που σημαίνει και μειωμένη παραγωγή, και ταυτόχρονα να εισάγεις χωρίς να ελέγχεις την υπολειμματικότητα των φυτοφαρμάκων στα αγροτικά προϊόντα από τρίτες χώρες».
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτουν τα μέλη του συνεταιρισμού της Αγιάς, έως τις 25 Νοεμβρίου του 2023 είχαν εξαχθεί 16.000 τόνοι μήλα, ενώ το 2022 είχαν εξαχθεί 32.000 τόνοι και είχαν εισαχθεί από τρίτες χώρες 2.000 τόνοι. Αυτή την καλλιεργητική περίοδο και έως τις 25 Νοεμβρίου του 2023 είχαν εισαχθεί 8.000 τόνοι. «Ξέρει κανείς καταναλωτής ότι τρώει μήλο Ουκρανίας, Σερβίας, Τουρκίας ή Πολωνίας; Χωρίς έλεγχο για τα φυτοφάρμακα για τα προϊόντα των τρίτων χωρών, χωρίς καν δασμούς για τα προϊόντα από την Τουρκία λόγω της προενταξιακής της κατάστασης», λέει ο κ. Ζιούλης. «Είναι παράλογο. Εμείς πρέπει να τηρούμε συγκεκριμένους κανόνες και καταλαβαίνουμε την ανάγκη προστασίας του καταναλωτή και του περιβάλλοντος που λέει το Green Deal», λέει ο κ. Στέφανος Ράπτης και προσθέτει: «Αν δεν ζητάς τις ίδιες προδιαγραφές για τα προϊόντα που εισάγεις δεν είναι απλώς υποκριτικό, είναι αθέμιτος ανταγωνισμός για τους Ευρωπαίους αγρότες και βεβαίως δεν υπάρχει καμία προστασία για τον καταναλωτή».
Οι μηλοπαραγωγοί της Αγιάς που διεκδικούν να υπαχθούν στο ίδιο ακριβώς καθεστώς αποζημιώσεων με τους συναδέλφους τους στη Ζαγορά, αφού επλήγησαν με τον ίδιο τρόπο από τη θεομηνία, επισημαίνουν την εκτίναξη του καλλιεργητικού κόστους, ειδικά των μεταφορικών. «Πέρυσι η μεταφορά κόστιζε 17 λεπτά το κοντέινερ και φέτος είναι 23-25 λεπτά. Βάλε συσκευασία, εργατικά, διαλογή, τυποποίηση, το κόστος εκτινάσσεται», εξηγεί ο κ. Απόστολος Καφετσιούλης.
«Από την Ευρωπαϊκή Ενωση απαγορεύεται κρατική επιδότηση στο προϊόν. Αλλες χώρες, όμως, όπως η Πολωνία, έχουν βρει τρόπους για να μειώσουν το αγροτικό κόστος και έτσι οι συνάδελφοί μας εκεί παράγουν πρακτικά φθηνότερα», σημειώνει ο κ. Ζέικος και συνεχίζει: «Επιδοτεί τα περιφερειακά: 11 λεπτά στο μεταφορικό κόστος, επιδότηση στα υλικά συσκευασίας, όλα αυτά σημαίνουν συνολικά μειωμένο κόστος».
Ο πρόεδρος του συνεταιρισμού μηλοπαραγωγών Αγιάς, Γιώργος Ζέικος
H αλήθεια για τις επιδοτήσεις
Οι αγροτικές κινητοποιήσεις, ειδικά τα προηγούμενα χρόνια, έχουν δημιουργήσει την πεποίθηση στους περισσότερους ότι οι αγρότες ζουν από τις επιδοτήσεις και μάλιστα πλουσιοπάροχα. Κάποτε, άλλωστε, μαθαίναμε ότι στη Θεσσαλία είχαν αγοραστεί τα περισσότερα πολυτελή αυτοκίνητα απ’ όσα σε όλη την Ελλάδα και αυτό λόγω των επιδοτήσεων. Τα πράγματα, όμως, έχουν αλλάξει. «Οι αγρότες πλέον είναι επιχειρηματίες», τονίζει ο κ. Σοφολόγης. «Δεν είναι μόνο ότι από το 2014 διατηρούν βιβλία, όπως όλοι οι επαγγελματίες, αλλά και ότι πρέπει πια να κάνουν επιλογές στην καλλιέργεια και τη διάθεση των προϊόντων τους όπως κάθε επιχειρηματίας και να πιστωθούν ή να χρεωθούν τα αποτελέσματα της επιλογής τους, όπως και οποιοσδήποτε άλλος».
Ο γεωπόνος Δημήτρης Σοφολόγης
Ο κ. Σοφολόγης, που βρίσκεται σε καθημερινή επαφή με τους αγρότες της Θεσσαλίας, συμφωνεί μαζί τους ότι οι διαδικασίες των αποζημιώσεων από τον «Daniel» έχουν κινηθεί γρήγορα, παρά το γεγονός ότι συμμετέχουν δύο υπουργεία, το Αγροτικής Ανάπτυξης και το Κλιματικής Αλλαγής, που χρησιμοποιούν το δίκτυο των ανταποκριτών του ΕΛΓΑ για την καταγραφή. Για τον ίδιο, πάντως, είναι κομβικής σημασίας η έγκριση του μέτρου για την προστασία και τη βελτίωση του υδροφόρου ορίζοντα της παρακάρλιας περιοχής με διάρκεια δύο ετών. Το μέτρο θα εξασφαλίσει βιωσιμότητα στους αγρότες των συγκεκριμένων περιοχών ώσπου αυτοί να μπορέσουν να καλλιεργήσουν εκ νέου και να ανακτήσουν το εισόδημά τους.
Γενικά, όμως, οι διαδικασίες των αποζημιώσεων δεν είναι συνήθως γρήγορες. «Το πρόγραμμα αντιχαλαζικής προστασίας από πέρυσι δεν έχει πληρωθεί. Σε ό,τι αφορά τις καταστροφές από τον παγετό του 2023 δεν υπάρχει καν εντολή για εκτιμήσεις», λέει ο κ. Ζαχαράκης, ενώ ο κ. Ζιούλης επισημαίνει ότι οι όποιες αποζημιώσεις από το ταμείο του ΕΛΓΑ, δηλαδή τις εισφορές των αγροτών, δίνονται χωρίς αναπροσαρμογή στις τρέχουσες τιμές. «Κάποτε οι επιδοτήσεις ήταν στο 50% του κόστους για τη ζημιά. Τώρα ανέβηκε θεωρητικά στο 80%, αλλά οι τιμές υπολογισμού είναι αυτές που ίσχυαν τουλάχιστον προ εικοσαετίας». Τι σημαίνουν όλα αυτά πρακτικά; Ο κ. Ζέικος είναι ξεκάθαρος: έως πέρυσι είχαν εγκαταλειφθεί στην περιοχή της Αγιάς περίπου 1.000 στρέμματα όπου κάποτε καλλιεργούνταν μήλα. Οι άλλοτε αγρότες αναζήτησαν δουλειά στα αστικά κέντρα.