Η κλιματική αποτίμηση της χρονιάς που πέρασε - Οι καύσωνες, οι δασικές πυρκαγιές και οι πλημμύρες που στοίχισαν ανθρώπινες ζωές
Δυσοίωνο είναι το μέλλον για την Ελλάδα αλλά και γενικότερα όσον αφορά τις κλιματικές συνθήκες τις οποίες αναμένεται να βιώσει ο πλανήτης μιας και οι χρονιές που έρχονται αναμένονται θερμότερες λόγω της κλιματικής κρίσης. Το 2023 ήταν το θερμότερο έτος παγκοσμίως με την θερμοκρασία να ξεπερνάει κατά 1,48 βαθμούς Κελσίου τη μέσης τιμή της προβιομηχανικής περιόδου (1850-1900). Επίσης, πολύ σημαντική ήταν και η αύξηση των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα στον πλανήτη, με τη μέση τιμή το 2023 να φθάνει τα 419,3 ppm, 2,6 ppm περισσότερα από την μέση τιμή του 2022. Τα παραπάνω επισημάνθηκαν κατά την κλιματική αποτίμηση του 2023 η οποία αποτελεί πρωτοβουλία του κόμβου πληροφόρησης Climatebook.gr.
Στην παρουσίαση οι επιστήμονες ανέπτυξαν στοιχεία για την Ελλάδα η οποία αναμένεται τα επόμενα χρόνια να έχει ισχυρά ακραία φαινόμενα όπως πλημμύρες, καύσωνες και πυρκαγιές εξαιτίας της κλιματικής κρίσης. Συγκεκριμένα ο Δρ Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος ανέφερε ότι το 2023 ήταν το πιο θερμό έτος των τελευταίων 30 ετών. Η μέση μέγιστη θερμοκρασία στην Ελλάδα το 2023 ήταν σε όλες τις περιοχές υψηλότερη από τη μέση τιμή της κλιματικής περιόδου 1991-2020. «Το 2023 ήταν το πιο θερμό έτος στη χώρα μας με μέση ετήσια τιμή της θερμοκρασίας για το σύνολο της χώρας στους 15,2 βαθμούς. O Δεκέμβριος του 2023 ήταν ο πιο θερμός από το 1991, ενώ ο Μάιος του 2023 ο 4ος πιο ψυχρός από το 1991».
Μάλιστα σύμφωνα με τους επιστήμονες κατά τη διάρκεια του Ιουλίου του 2023, σημειώθηκε στη χώρα μας ο μεγαλύτερος σε διάρκεια καύσωνας που έχει σημειωθεί ποτέ. Η διάρκεια του φαινομένου αφορούσε στην περίοδο 12 ως 26 Ιουλίου. Την 23η Ιουλίου πάνω από 150 περιοχές της χώρας είχαν μέγιστες τιμές θερμοκρασίας που ξεπέρασαν τους 40 βαθμούς. Η υψηλότερη θερμοκρασία σημειώθηκε την ημέρα αυτή ήταν στο Γύθειο, με μέγιστη τιμή 46,4 βαθμούς.
Αλλά και στη θάλασσα η θερμοκρασία ήταν σε όλα τα πελάγη υψηλότερη από την κλιματική τιμή της περιόδου 1991 – 2020. Ειδικά σε περιοχές του νοτιοανατολικού Αιγαίου, η θετική απόκλιση έφτασε τους +1,2-1,4 βαθμούς.
Η θερμοκρασία της θάλασσας ξεπέρασε τους 28 βαθμούς τον Ιούλιο και Αύγουστο του 2023 στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου καθώς και σε περιοχές του Ιονίου, ενώ η χαμηλότερη θερμοκρασία, 11 βαθμοί, σημειώθηκε στο Θρακικό Πέλαγος και στο Βόρειο Αιγαίο τον Μάρτιο του 2023.
Όσον αφορά τις βροχοπτώσεις το 2023 ήταν από τα σχετικά ξηρά έτη των τελευταίων 30 ετών. Οι περιοχές όπου σημειώθηκαν λιγότερες βροχές σχετικά με την κλιματική τιμή ήταν η Ανατολική Μακεδονία και η Θράκη, πολλά τμήματα της ανατολικής χώρας (συμπεριλαμβανομένης και της Αττικής), τα νησιά και η Κρήτη.
Οι περιοχές όπου σημειώθηκαν περισσότερες βροχές σχετικά με την κλιματική τιμή ήταν κυρίως η Θεσσαλία (με πολύ μεγάλη απόκλιση από τις κλιματικές τιμές λόγω των ακραίων βροχοπτώσεων του Σεπτεμβρίου), και μεγάλα τμήματα της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας.
Όπως επισημάνθηκε οι ημέρες χιονοκάλυψης στην Βόρεια Ελλάδα και στην Πίνδο κυμάνθηκαν κατά 15-20 ημέρες κάτω από το μέση τιμή του 2005-2022. Οι συνολικές ημέρες χιονοκάλυψης ήταν πάνω από την μέση τιμή στην Στερεά Ελλάδα και σε περιοχές της Κρήτης λόγω της κακοκαιρίας «Βαρβάρα» τον Φεβρουάριο του 2023.
Μιλώντας για τις δασικές πυρκαγιές οι επιστήμονες ανέφεραν ότι ο συνολικός αριθμός καμένων εκτάσεων το 2023 έφτασε τα 1.740.000 στρ, αριθμός πολύ μεγαλύτερος από τον ετήσιο μέσο όρο καμένων εκτάσεων της περιόδου 2006-2023. Η μεγαλύτερη σε έκταση ήταν η πυρκαγιά στον Έβρο, η οποία εκτιμάται ότι έκαψε περίπου 938.000 στρέμματα. αποτελώντας την μεγαλύτερη πυρκαγιά που έχει ποτέ καταγραφεί σε ευρωπαϊκό έδαφος από το 2000 μέχρι και σήμερα. Η πυρκαγιά προέκυψε από τη συνένωση δύο συμβάντων. Καθοριστικό ρόλο στην εκρηκτική ανάπτυξη της πυρκαγιάς έπαιξαν οι πολύ ξηρές ατμοσφαιρικές συνθήκες που επέτρεψαν τη σημαντική επιτάχυνση του ρυθμού εξάπλωσης της φωτιάς.
Οι δυσμενείς μετεωρολογικές συνθήκες του καλοκαιριού του 2023 (παρατεταμένος καύσωνας) συνετέλεσε ώστε να έχουμε τη δεύτερη χειρότερη αντιπυρική περίοδο, μετά από αυτήν του 2007.
Κατά το 2023 υπήρξαν 34 έντονα καιρικά γεγονότα με έντονες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Ο αριθμός αυτός είναι υψηλότερος από τον ετήσιο μέσο όρο της περιόδου 2000-2023. Τα 25 επεισόδια ήταν σχετιζόμενα με πλημμύρες, ενώ 11 και με ισχυρούς ανέμους. Τα επεισόδια αυτά προκάλεσαν συνολικά 25 ανθρώπινες απώλειες.
Από την πλευρά του ο καθηγητής Σταύρος Ντάφης μίλησε για την κακοκαιρία Daniel η οποία εκδηλώθηκε μεταξύ 4 και 7 Σεπτεμβρίου με ισχυρές βροχοπτώσεις οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα σοβαρά πλημμυρικά φαινόμενα κυρίως στη Θεσσαλία, και την απώλεια 15 ανθρώπινων ζωών. Ο μετεωρολογικός σταθμός του meteo.gr του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατέγραψε 760 mm μέγιστο ημερήσιο ύψος βροχής στη Ζαγορά Πηλίου και συνολικά κατά την κακοκαιρία «Δανιήλ» 1235 mm στη Μακρινίτσα Πηλίου.
Μεγάλα ύψη βροχής κατεγράφησαν και στις πόλεις της Καρδίτσας (659 mm) και του Βόλου (617 mm). Αποτέλεσμα των βροχοπτώσεων ρεκόρ στη Θεσσαλία ήταν η κατάκλιση του θεσσαλικού κάμπου από νερό, με περίπου 720.000 στρέμματα καλλιεργήσιμων εκτάσεων να πλημμυρίζουν. Η υπερχείλιση της τεχνητής λίμνης Κάρλα βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη στις αρχές του 2024. Την παρούσα ετήσια έκθεση του Climatebook επιμελήθηκαν οι Δρ. Κώστας Λαγουβάρδος, Γιώργος Κύρος, Δρ. Σταύρος Ντάφης, Δρ. Κατερίνα Παπαγιαννάκη και Δρ. Βασιλική Κοτρώνη. Σημαντική ήταν και η συνεισφορά του ερευνητή Δρ Θοδωρή Γιάνναρου από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών για τη δασική πυρκαγιά στον Έβρο, της Δρ Σοφίας Δαρμαράκη από το Φυσικό-Ωκεανογράφο στο Εργαστήριο Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας στο ΙΤΕ για τους θαλάσσιους καύσωνες και του δασολόγου- Περιβαλλοντολόγου Ιωάννη Γαστεράτου για τις επιπτώσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα.