Ενδοοικογενειακή βία: Μία «Κυριακή» κάθε 45 λεπτά - Έκρηξη με 11.500 δικογραφίες μόνο το 2023
08.04.202408:59
Το έγκλημα στην είσοδο του ΑΤ έδειξε άγνοια νόμου, ελλείψεις στις δομές και κενά στο σύστημα προστασίας - Τα νέα μέτρα - Γεμάτοι οι 19 ξενώνες μακράς παραμονής
Αγνοια του νόμου τον οποίο καλούνται να εφαρμόσουν είχαν οι αστυνομικοί στο Α.Τ. Αγίων Αναργύρων όπου κατέφυγε η 28χρονη Κυριακή. Οπως έχει καταφανεί, την άφησαν να φύγει από το Τμήμα με την αιτιολογία ότι δεν υπέβαλε μήνυση σε βάρος του ανθρώπου που λίγα λεπτά αργότερα θα έκοβε το νήμα της ζωής της.
Κι όμως, σύμφωνα με τον νόμο, που ισχύει από το 2006, τα αδικήματα της ενδοοικογενειακής βίας διώκονται αυτεπαγγέλτως, πράγμα που για την Αστυνομία σημαίνει ότι οι υπηρεσίες της έχουν την υποχρέωση να κινηθούν όταν πληροφορούνται με οποιονδήποτε τρόπο για την τέλεση οποιουδήποτε τέτοιου αδικήματος - ακόμη κι αν το θύμα ή τρίτο πρόσωπο κάνει απλή αναφορά. Βάσει αυτού του νόμου, μάλιστα, συνελήφθη 24 ώρες αργότερα και οδηγήθηκε στο Αυτόφωρο ο τραγουδιστής Γιάννης Γιοκαρίνης…
Από τη στιγμή που η Κυριακή βγήκε από το Αστυνομικό Τμήμα, η αντίστροφη μέτρηση για τη ζωή της είχε ήδη ξεκινήσει. Ξεψύχησε μπροστά σε ένα αστυνομικό φυλάκιοενώ μιλούσε με έναν αστυνομικό. Κανένας δεν είχε καταλάβει τον πραγματικό κίνδυνο που διέτρεχε η κοπέλα, κανένας στο Αστυνομικό Τμήμα όπου η Κυριακή είχε μιλήσει με τρεις γυναίκες αστυνομικούς, δεν αξιολόγησε όσα τους είπε. Το μόνο που χρειαζόταν, όμως, ήταν πολύ απλά να εφαρμόσουν το πρωτόκολλο που υπαγορεύεται από τον νόμο και να λειτουργήσουν αυτεπαγγέλτως.
Κομβικό σημείο η πανδημία
Η δολοφονία της Κυριακής πέρα από το σοκ που προκαλεί το γεγονός ότι συνέβη μπροστά στην πόρτα της Ελληνικής Αστυνομίας, αναδεικνύει την έκρηξη των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας, της βίας με έμφυλα χαρακτηριστικά και θύματα, στη συντριπτική τους πλειονότητα, γυναίκες. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, η πανδημία αποτελεί κομβικό σημείο στην έκρηξη της βίας μεταξύ συζύγων, συντρόφων, μελών της ίδιας οικογένειας.
Οι περίοδοι καραντίνας, όπως εξηγούν, μεγέθυναν και ενίσχυσαν προβλήματα και προβληματικές σχέσεις. Ετσι, ενώ το 2019 είχαν καταγραφεί 5.221 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, φτάσαμε στα 11.589 το 2023, ενώ το πρώτο δίμηνο φέτος έχουν ήδη καταγραφεί 1.808. Με άλλα λόγια, το 2023 είχαμε 32 αδικήματα ενδοοικογενειακής βίας κάθε 24ωρο, από 14 που είχαμε το 2019!
Η βία κατά των γυναικών είναι πανευρωπαϊκό πρόβλημα, το οποίο μάλιστα δεν κάνει διακρίσεις όσον αφορά στην καταγωγή, στην κοινωνική θέση, στην οικονομική κατάσταση, στο μορφωτικό επίπεδο, στη θρησκεία. Αυτό φαίνεται και από τα στοιχεία των Γραφείων Ενδοοικογενειακής Βίας που λειτουργούν σε 18 περιοχές σε όλη την Ελλάδα: το εν λόγω Γραφείο στο Α.Τ. Αχαρνών τους πρώτους 10 μήνες του 2023 κλήθηκε να διαχειριστεί 336 υποθέσεις και στο ίδιο διάστημα το αντίστοιχο Γραφείο στην Αγία Παρασκευή διαχειρίστηκε 340 υποθέσεις, δηλαδή σχεδόν τον ίδιο όγκο, παρότι οι δύο περιοχές έχουν διαφορετικά δημογραφικά χαρακτηριστικά και δείκτες εγκληματικότητας.
45 νέα γραφεία
Η δημιουργία των Γραφείων Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας, που είναι επιχειρησιακές υπηρεσίες, όχι επιτελικές, αποτελούν βασικό εργαλείο της Πολιτείας και του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη ειδικότερα στη μάχη για την αντιμετώπιση του διαρκώς εντεινόμενου προβλήματος. Μέσα στο επόμενο δίμηνο, μάλιστα, αναμένεται η ίδρυση άλλων 45 τέτοιων Γραφείων, ώστε να υπάρχει τουλάχιστον ένα στα όρια κάθε Αστυνομικής Διεύθυνσης.
Το ερώτημα, φυσικά, είναι πώς θα στελεχωθούν αυτές οι υπηρεσίες που, κατά μέσο όρο, στα αστικά κέντρα απαιτούν 15 αστυνομικούς και ενώ διαρκώς επισημαίνεται το ζήτημα της υποστελέχωσης των εν λόγω υπηρεσιών κυρίως στην Αττική, αφού ναι μεν η χώρα μας έχει τη δεύτερη μεγαλύτερη αναλογία αστυνομικών ανά 100.000 κατοίκους στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ωστόσο, οι περισσότεροι υπηρετούν εκτός Αττικής, όπου όμως ζει ο μισός πληθυσμός.
Η Κυριακή δολοφονήθηκε παρότι «τα έκανε όλα σωστά» σύμφωνα και με τις επίσημες οδηγίες της Αστυνομίας προς τους πολίτες. «Ολα σωστά» τα είχε κάνει τον περασμένο Δεκέμβριο και η Γεωργία στη Σαλαμίνα. Η γυναίκα-θύμα κακοποιητικού συντρόφου, τον είχε καταγγείλει, είχε λάβει μέτρα εναντίον του, είχε αλλάξει σπίτι όπως την είχαν συμβουλεύσει να κάνει οι αστυνομικοί, είχε εγκαταστήσει στο τηλέφωνό της το περίφημο panic button, την εφαρμογή που αποτελεί εργαλείο για την προστασία γυναικών-θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας.
Κι όμως, η Γεωργία είναι νεκρή. «Η συγκεκριμένη περίπτωση ανέδειξε κενά», λέει στέλεχος του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη και εξηγεί: «Η 43χρονη γυναίκα δεν πρόλαβε να ενεργοποιήσει το panic button και πιθανότατα, ακόμη κι αν είχε προλάβει, δεν θα έφταναν εγκαίρως οι αστυνομικοί. Ο δράστης ήξερε πού να τη βρει, αφού είχε καταφύγει στο σπίτι της μητέρας της».
Στη χώρα μας λειτουργεί δίκτυο δομών κακοποιημένων γυναικών που παρέχουν υποστήριξη μέσω τηλεφωνικής γραμμής SOS, συμβουλευτική υποστήριξη, αλλά και φιλοξενία σε συνολικά 19 ξενώνες. Η Γεωργία, που δολοφονήθηκε στη Σαλαμίνα, θεωρητικά θα μπορούσε να είχε καταφύγει σε έναν από αυτούς τους ξενώνες. Ενδεχομένως, αν είχαν αντιδράσει σωστά οι αστυνομικοί στην περίπτωση της Κυριακής να είχε αναζητηθεί και για εκείνη καταφύγιο.
Πλην όμως (και αυτό είναι το πρώτο κενό που ανέδειξε η υπόθεση της Σαλαμίνας), η εισαγωγή σε έναν τέτοιο ξενώνα δεν είναι απλή υπόθεση, υπάρχει μια ολόκληρη διαδικασία, που περιλαμβάνει ακόμη και ιατρικές εξετάσεις, ενώ τα πράγματα γίνονται πιο σύνθετα αν πρόκειται για μια γυναίκα που αναζητά καταφύγιο μαζί με παιδιά.
Ξενώνες παραμονής
Στον άμεσο σχεδιασμό του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη περιλαμβάνεται η δημιουργία χώρων βραχύβιας παραμονής για την προστασία τους έως ότου παρέλθει ο κίνδυνος, στον βαθμό που αυτό μπορεί να προβλεφθεί.
Μέσα στους επόμενους μήνες αναμένεται να επεκταθεί η χρήση της εφαρμογής του panic buttonσε όλη την Ελλάδα, αφού έως τώρα λειτουργεί πιλοτικά στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη. Στελέχη του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη υποστηρίζουν ότι η επέκταση της εφαρμογής κρίθηκε αναγκαία, καθώς το κουμπί πανικού έχει σώσει τις ζωές δεκάδων γυναικών, αποδεικνύοντας ότι μπορεί να καταστεί ένα σημαντικό εργαλείο στη φαρέτρα της Πολιτείας για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών.
Ειδικότερα, από τα τέλη Μαρτίου του 2023 έως τις 31 Μαρτίου 2024 διαπιστώθηκε ότι 4.856 γυναίκες πληρούσαν τα κριτήρια για να εγκαταστήσουν στα τηλέφωνά τους την εφαρμογή. Από αυτές όμως, μόλις 1.367 δέχθηκαν να την εγκαταστήσουν και 270 φορές η εφαρμογή ενεργοποιήθηκε και η βοήθεια από την Αστυνομία έφτασε εγκαίρως. Η Γεωργία, πάντως, δεν πρόλαβε.
Στελέχη του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη παραδέχονται ότι η εφαρμογή αντιμετωπίζεται με σχετική καχυποψία από θύματα, ιδιαίτερα από τις γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας. Λειτουργεί απλά: όταν ενεργοποιηθεί από τη γυναίκα φεύγει μήνυμα στο Κέντρο της Αμεσης Δράσης. Εκεί υπάρχουν ήδη τα στοιχεία της γυναίκας που το ενεργοποίησε, σύντομο ιστορικό της υπόθεσής της και περιγραφή για τον κακοποιητή. Παράλληλα, περιλαμβάνει GPS ώστε η Αστυνομία να μπορεί να εντοπίσει άμεσα πού βρίσκεται η γυναίκα η οποία έχει αντιληφθεί κίνδυνο για τη ζωή και τη σωματική της ακεραιότητα.
Η άγνοια των αστυνομικών
Πέρα από την καχυποψία των γυναικών όμως, διαπιστώνεται ότι μέτρα και εργαλεία που λαμβάνονται και ενεργοποιούνται τα αγνοούν ακόμη και οι αστυνομικοί. Οπως στην υπόθεση της Κυριακής, όπου οι αστυνομικοί στο Α.Τ. Αγίων Αναργύρων δεν έκαναν τίποτα, ούτε καν κράτησαν τα στοιχεία της, με τη δικαιολογία ότι δεν υπέβαλε μήνυση (την ίδια εμμονή με τη μήνυση επέδειξε ακολούθως και ο εκφωνητής της Αμεσης Δράσης), αγνοώντας ότι αρκούσε η αναφορά της και μόνο για να κινήσουν όλες τις διαδικασίες αυτεπαγγέλτως, την ίδια άγνοια επιδεικνύουν αστυνομικοί που έρχονται σε επαφή με τους πολίτες.
Είναι χαρακτηριστική η μαρτυρία στο «ΘΕΜΑ» γυναίκας που δέχθηκε επίθεση με χαρακτηριστικά έμφυλης βίας: στο Αστυνομικό Τμήμα όπου υπέβαλε μήνυση, όταν ανέφερε την εφαρμογή του panic button, προκάλεσε… πανικό στους αστυνομικούς, οι οποίοι αγνοούσαν τι ήταν αυτό. Μετά το πήγαιν’- έλα ανάμεσα στο Τμήμα Τάξης και το Τμήμα Ασφαλείας, ασθμαίνων αξιωματικός, κρατώντας μια «διαταγή» στα χέρια του, την ενημέρωσε ότι η εφαρμογή προορίζεται μόνο για θύματα ενδοοικογενειακής βίας, ενώ εκείνη δεν είχε πέσει θύμα συγγενούς ή συντρόφου! Τουλάχιστον ο συγκεκριμένος είχε μάθει την ύπαρξη του μέτρου...
Πάντως, ένα μεγάλο κενό που εντοπίζεται στα υφιστάμενα εργαλεία προστασίας είναι ότι δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή τρόπος να εντοπίζεται ο κακοποιητής και να χτυπά συναγερμός. Σε πολλές περιπτώσεις έχουν εκδοθεί από τη Δικαιοσύνη περιοριστικά μέτρα και θεωρητικά οι κακοποιητές δεν μπορούν να πλησιάσουν τα θύματά τους - αυτό ίσχυε για τη Γεωργία, αλλά κανείς δεν είχε εντοπίσει τον δράστη.
Στις σκέψεις για την ενίσχυση των μέτρων προστασίας είναι να βρεθεί νομική φόρμουλα στη Δικαιοσύνη ώστε GPS να υποχρεούται να φέρει και ο κακοποιητής για να διαπιστώνεται άμεσα αν παραβιάζει τους όρους και πλησιάζει το θύμα του.