Συμβούλιο της Επικρατείας: Αλλαγή επωνύμου όταν ο πατέρας «εξαφανίζεται»

Ψυχολογικοί λόγοι οι οποίοι συνδέονται με την πλήρη ανυπαρξία συναισθηματικού δεσμού με τον πατέρα συνιστούν νόμιμο λόγο αλλαγής του επωνύμου, από αυτό του πατέρα σε αυτό της μητέρας, όπως έκρινε το Συμβούλιο της Επικρατείας με μια σειρά αποφάσεών του.

Καθημερινά αυξάνονται οι περιπτώσεις πολιτών νεαρής ηλικίας, οι οποίοι ζητούν την αλλαγή του επωνύμου τους. Οι περισσότερες περιπτώσεις αφορούν άτομα που εγκαταλείφθηκαν από τον φυσικό τους πατέρα και ζητούν να πάρουν το επώνυμο της μητέρας τους.

Το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο, με αρκετές αποφάσεις του (νομολογία), καθορίζει το πλαίσιο και τις προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες μπορεί να γίνει η αλλαγή του επωνύμου.

Καταρχάς, οι σύμβουλοι Επικρατείας επισημαίνουν ότι «το επώνυμο αποτελεί μεν στοιχείο της προσωπικότητας του ατόμου, πλην η πρόσκτηση ή αλλαγή του δεν απόκειται στην ιδιωτική βούληση, αλλά ενδιαφέρει τη δημόσια τάξη ως θέμα συναπτόμενο με την ασφάλεια των συναλλαγών και των εννόμων εν γένει σχέσεων δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου του ατόμου».

Νόμιμοι λόγοι

Πέρα από αυτά, όμως, πριν από λίγες ημέρες το ΣτΕ έκρινε ότι οι ψυχολογικοί λόγοι οι οποίοι συνδέονται με την πλήρη ανυπαρξία συναισθηματικού δεσμού με τον πατέρα συνιστούν νόμιμους λόγους αλλαγής του επωνύμου, Η τελευταία απόφαση που απασχόλησε το ΣτΕ αφορούσε αίτηση αλλαγής επωνύμου από το πατρικό στο επώνυμο της αποβιώσασας μητέρας του λόγω παντελούς έλλειψης συναισθηματικής σχέσης με τον πατέρα του.

Χαρακτηριστικά, ο αιτών ισχυρίστηκε ότι ο πατέρας του, με τον οποίο επικοινώνησε τελευταία φορά το έτος 1986, «δεν ενδιαφέρθηκε έκτοτε να ενημερωθεί για την πορεία της ζωής του ή να αποκαταστήσει στοιχειώδη έστω επικοινωνία μαζί του, ενώ ούτε πριν από το χρονικό αυτό σημείο υπήρξαν οι σχέσεις τους στοργικές, αλλά, αντιθέτως, τα χρόνια όπου αναγκαστικά συμβιώναν υπό την ίδια στέγη, τόσο ο ίδιος όσο και η μητέρα του υπέστησαν απ’ αυτόν λεκτική, ψυχική και σωματική κακοποίηση». Ανέφερε, επίσης, ότι επιθυμεί να φέρει το επώνυμο της μητέρας του, «η οποία απετέλεσε το μοναδικό του στήριγμα και το πρόσωπο εκείνο στο οποίο οφείλει ό,τι έχει επιτύχει έως σήμερα».

Ο Δήμος Αθηναίων απέρριψε το αίτημά του. Ομως, το Δ’ Τμήμα του ΣτΕ είχε αντίθετη άποψη (πρόεδρος η αντιπρόεδρος Σπυριδούλα Χρυσικοπούλου και εισηγήτρια η πάρεδρος Αντωνία Παπαϊωάννου), υπογραμμίζοντας ότι οι ψυχολογικοί λόγοι που επικαλέστηκε για τη μεταβολή του επωνύμου «συνιστούν καταρχήν λόγους ικανούς να δικαιολογήσουν τη ζητηθείσα μεταβολή».

Επομένως, σημειώνει το ΣτΕ, μη νομίμως απορρίφθηκε το αίτημα αλλαγής του επωνύμου, «εκκινώντας από την αντίληψη ότι οι σοβαροί λόγοι που δικαιολογούν την αλλαγή του επωνύμου είναι μεν οι αναγόμενοι στη δυσχέρεια εκφοράς, το κακόηχο ή το δυσφημιστικό του ονόματος, όχι όμως ψυχολογικοί λόγοι, όπως εκείνοι που επικαλέστηκε ο αιτών».

Από το Δημοτικό είχε αλλάξει το επώνυμό του

Η αλλαγή του επωνύμου του φυσικού πατέρα με το οικογενειακό επώνυμο της μητέρας είναι εφικτή όταν προκαλεί ψυχολογικά προβλήματα, εφόσον δεν υπήρχε κανένας συναισθηματικό δέσιμο του πατέρα με το παιδί του, αφού οι γονείς του χώρισαν προτού ακόμη εκείνος γεννηθεί και ο πατέρας του είχε πλήρως αποξενωθεί.

Επιπρόσθετα, ο γιος επικαλέστηκε ότι επιθυμεί να φέρει το επώνυμο της μητέρας του «ως ένδειξη ευγνωμοσύνης προς αυτήν και τα άτομα της ευρύτερης οικογένειάς της, τα οποία φρόντισαν για την ανατροφή του». Μάλιστα, ανέφερε ότι από τα χρόνια που πήγαινε στο Δημοτικό, αλλά και στις μετέπειτα κοινωνικές του σχέσεις, με δική του πρωτοβουλία χρησιμοποιούσε το επώνυμο της μητέρας του και μόνο σε επίσημα έγγραφα και στις Αρχές εκείνο του πατέρα του.

Ανυπαρξία επαφής

Με άλλη πρόσφατη απόφασή του το ΣτΕ έκρινε ότι οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα δεν αποκλείουν τη μεταβολή του επωνύμου του τέκνου, «ακόμη και αν η μεταβολή αυτή συνίσταται στην αντικατάσταση του αρχικού επωνύμου με το επώνυμο του άλλου γονέα, εφόσον συντρέχουν σοβαροί λόγοι που δικαιολογούν τη μεταβολή».

Περαιτέρω, το ΣτΕ διευκρίνισε ότι «οι ψυχολογικοί λόγοι τους οποίους επικαλέστηκε η αιτούσα για τη μεταβολή του επωνύμου της, στηριζόμενοι, μεταξύ άλλων, στην πλήρη ανυπαρξία προσωπικής και συναισθηματικής επαφής με τον πατέρα της, η οποία οφειλόταν σε εγκατάλειψη της οικογενειακής στέγης και στη μη επίδειξη ενδιαφέροντος εκ μέρους του τελευταίου για την ανάπτυξη των σχέσεων με την κόρη του και για τα αισθήματα ευγνωμοσύνης προς τη μητέρα της που την ανέθρεψε συνιστούν, καταρχήν, λόγους ικανούς να δικαιολογήσουν τη ζητηθείσα μεταβολή».

Ελλειψη ουσιαστικού δεσμού

Εγινε δεκτό από το ΣτΕ ότι είναι επιτρεπτή η αλλαγή επωνύμου από του πατέρα σε αυτό της μητέρας, λόγω έλλειψη ουσιαστικού δεσμού με τον πατέρα, αλλά και λόγω της ψυχικής και έμπρακτης στήριξης που έλαβε ως την ενηλικίωσή της από τη μητέρα της και τους συγγενείς της.

Επικαλέστηκε ακόμη ότι μετά την εμφάνιση προβλημάτων στον γάμο των γονέων της η μητέρα της είχε την επιμέλειά της από την ηλικία των 2,5 ετών. Ο πατέρας της μετά τη λύση του γάμου του και έως την ηλικία των 10 ετών είχε επικοινωνία μαζί της, αλλά μετά την ενηλικίωσή τη διέκοψε, όπως διέκοψε και την καταβολή διατροφής, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να εγκαταλείψει τις σπουδές της και να αναγκαστεί να εργαστεί.