Η κατάρα της Θεσσαλονίκης: Οι προσφυγές εκτροχίασαν όλα τα έργα

Μια... αόρατη κατάρα φαίνεται ότι κυνηγάει σχεδόν όλα τα μεγάλα έργα της Θεσσαλονίκης, που πέρασαν από χίλια εμπόδια για να προχωρήσουν και ταλαιπώρησαν αφάνταστα -για πολλά χρόνια- τους κατοίκους της πόλης, όπως το μετρό, ορισμένα μάλιστα «βούλιαξαν» στον βυθό του Θερμαϊκού, όπως η υποθαλάσσια αρτηρία. Κοινός παρονομαστής σε όλα, η πλημμυρίδα δικαστικών προσφυγών από οργανωμένες ομάδες πολιτών, διάφορους φορείς της πόλης, τις πάσης φύσεως λεγόμενες συλλογικότητες, που ήρθαν να προστεθούν στις εμπλοκές μεταξύ των εκάστοτε μνηστήρων του κάθε έργου.

Μια κατάσταση άρρωστη, καθόλου άγνωστη και στην υπόλοιπη χώρα, αλλά στη Θεσσαλονίκη οι διαστάσεις αυτού του φαινομένου δεν έχουν προηγούμενο. Σαν να υπακούει πλέον σε μια παράδοση της πόλης, έχει διαμορφωθεί μια κουλτούρα προσφυγών ώστε κάθε φορά που ένα νέο έργο μπαίνει στις ράγες έρχονται αυτές να το καθυστερήσουν, να το «ψαλιδίσουν», να το εκτροχιάσουν, ακόμα και να το ακυρώσουν. Με τα σύνορα της γνήσιας ευαισθησίας, ανησυχίας και αντίδρασης από τη μια και της σκοπιμότητας, των ιδεοληπτικών εμμονών και πεισματικών αρνήσεων σε ό,τι καινούριο και σύγχρονο έρχεται να αλλάξει τη ζωή της Θεσσαλονίκης προς το καλύτερο από την άλλη, συχνά καθόλου ευδιάκριτα, η πόλη «ματώνει» εδώ και δεκαετίες μαχόμενη και με τον εαυτό της.

Ασκήσεις καθυστερήσεων

Κάπως έτσι, η διακοπή των εργασιών στον Flyover, λόγω της προσωρινής απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας, προκάλεσε αίσθηση σε όλη την Ελλάδα, αλλά όχι στη Θεσσαλονίκη. Γιατί στην πόλη αυτή οι προσφυγές έχουν γίνει πλέον η κανονικότητα. Αναμετριέται με τις παθογένειες του ελληνικού κράτους -αλλά και τις δικές της- επί δεκαετίες και χάνει. Με αυτή τη φάμπρικα, οι κάθε λογής συλλογικότητες, αυτοσχέδιες επιτροπές κατοίκων ή μεμονωμένα άτομα που θεωρούν ότι θίγονται τα δικαιώματα ή τα συμφέροντά τους επιδίδονται σε ασκήσεις καθυστερήσεων κάθε έργου που οδηγεί τον τόπο όπου κατοικούν προς τα εμπρός, καταδικάζοντάς τον σε ταλαιπωρία, υστέρηση, αδικώντας τις προοπτικές του.

Δεν υπάρχει ανάλογο προηγούμενο σε προηγμένη χώρα με αυτό της Θεσσαλονίκης όσον αφορά τις καθυστερήσεις τέτοιας σημασίας έργων, για τις οποίες ευθύνονται ομάδες πολιτών, αρχαιολόγοι, τοπικοί σύλλογοι, οικολόγοι, η Ορνιθολογική Εταιρεία, ακόμη κι ένας μητροπολίτης! Καμιά η σημασία των επιστημονικών γνωματεύσεων πανεπιστημίων, ινστιτούτων, ερευνητικών φορέων, όλων των σχετιζόμενων ειδικών για τους περιβαλλοντικούς, κατά κανόνα αλλά όχι μόνο, όρους εκτέλεσης ενός έργου. Υπάρχει η «βιομηχανία των προσφυγών» που μπορεί να ακυρώσει τα πάντα.

Αρκεί μια προσφυγή όσων θεωρούν ότι έχουν έννομο συμφέρον, ακόμη και όταν δεν είναι ειδικοί, αλλά απλώς εκπροσωπούν τοπικά μικροσυμφέροντα ή ακόμα μόνο τον εαυτό τους, την παρέα τους και τις προκαταλήψεις τους, για να μπλοκάρει το έργο. Για μήνες, στην καλύτερη περίπτωση, για χρόνια, στην πιο συνηθισμένη, ακόμη και για πάντα, στη χειρότερη.

Με τις εκάστοτε κυβερνήσεις να έχουν επίσης τις δικές τους διαχρονικές ευθύνες στην πλημμελή προετοιμασία των διαγωνισμών κάποιων έργων, κάτι που δίνει αφορμή (ή και άλλοθι) για τις ενέργειες των άλλων.

Το νέο ραντεβού με το ΣτΕ

Και πάνω που πήγε να «αναπνεύσει», το καθιερωμένο ραντεβού των ομάδων των πολιτών και κάποιων φορέων με το ΣτΕ έδωσε πάλι αποτέλεσμα. Στοπ στα έργα για το Flyover. Ξανά από την αρχή, η ίδια γνωστή ιστορία. Μιλάμε μάλιστα για ένα έργο που από τους ειδικούς θεωρείται καταλύτης για την κυκλοφοριακή αποφόρτιση της πόλης, επομένως και για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών, συνακόλουθα της ποιότητας ζωής κατοίκων και επισκεπτών. Eργο δύσκολο και απαιτητικό τεχνικά, που θα εκσυγχρονίσει τη σημερινή ανατολική εσωτερική περιφερειακή οδό σε μήκος 12 χλμ., με την κατασκευή μιας υπερυψωμένης λεωφόρου ταχείας κυκλοφορίας 7,6 χλμ. πάνω από τη σημερινή ανατολική περιφερειακή οδό, που θα περιλαμβάνει και μια γέφυρα 4 χλμ.

Για την ιστορία, στο Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έχουν προσφύγει ο Σύνδεσμος Κατοίκων Κωνσταντινοπουλιτών, ο Σύλλογος Προστασίας Σέιχ Σου και ο Σύλλογος Δρομέων Υγείας Θεσσαλονίκης, που υποστηρίζουν ότι τα έργα θα προκαλέσουν ανεπανόρθωτη βλάβη στο δάσος λόγω των γεωτρήσεων στις όχθες του ρέματος Μαλακοπής, με επακόλουθο την καταστροφή του οικοσυστήματος και τον κίνδυνο πλημμυρών σε περίπτωση έντονων καιρικών φαινομένων.

Το «ένδοξο» παρελθόν

Το παρελθόν της Θεσσαλονίκης στην ασθένεια των προσφυγών είναι δυστυχώς ένδοξο. Πρώτο στον βωμό των προσφυγών των κατοίκων και των φορέων βυθίστηκε σχεδόν αύτανδρο το έργο της υποθαλάσσιας αρτηρίας. Ακολούθησε το μετρό, όπου οι προσφυγές ξεκίνησαν το 2006 και ήταν χωρίς μέτρο.

Ειδική περίπτωση εδώ αποτελεί η στάση της Μητρόπολης σε σχέση με τον σταθμό Παπάφη. Η διοίκηση του ιδρύματος τον Δεκέμβριο του 2004 ενέκρινε τη «δωρεάν διάθεση της αιτούμενης έκτασης εκτιμώντας το μέγεθος της ωφέλειας για το κοινωνικό σύνολο της πόλης». Ωστόσο τον Φεβρουάριο του 2008 επανήλθε και έθεσε ζήτημα αντισταθμιστικών ωφελημάτων. Ξεκίνησε μια διαπραγμάτευση για το ύψος της αποζημίωσης που φάνηκε να καταλήγει σε ένα ποσό γύρω στα 10 εκατ. ευρώ, όχι σε χρήμα αλλά υπό μορφή έργου. Η Αττικό Μετρό Α.Ε. θα αναλάμβανε τη δαπάνη για την ανακαίνιση του Παπάφειου. Η συμφωνία αυτή όμως δεν προχώρησε. Η κυβέρνηση Καραμανλή την κληροδότησε στην επόμενη, του Γιώργου Παπανδρέου, και η διοίκηση του Παπάφειου, υπό τον τότε μητροπολίτη Ανθιμο, προσέφυγε στο ΣτΕ στις 31 Μαρτίου 2010 επιχειρώντας να μπλοκάρει την απαλλοτρίωση της έκτασης 900 τ.μ.

Η εκκρεμότητα αυτή καθυστέρησε μια σειρά εργασιών, με τους μετροπόντικες να παραμένουν ακίνητοι στη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου επί 18 μήνες. Τελικά, προ του ενδεχομένου ο σταθμός Παπάφη να καταργηθεί, ο Ανθιμος υποχώρησε. Επήλθε τριμερής συμφωνία (δήμος - ίδρυμα - Αττικό Μετρό) για άμεση κατασκευή του σταθμού, που όμως καθυστέρησε πάλι λόγω προσφυγών με αντιρρήσεις για την παραχώρηση γης. Το εργοτάξιο του μετρό Θεσσαλονίκης στον σταθμό Παπάφη άνοιξε στις 22 Οκτωβρίου 2012.

Την ίδια ώρα άρχιζε η περιπέτεια του σταθμού Βενιζέλου με τα αρχαία. Αλλεπάλληλες προσφυγές στο ΣτΕ, ξεκινώντας από τον δήμο, επί διοίκησης Μπουτάρη το 2014, και πλαισιωμένες στην πορεία από φορείς, επιτροπές πρωτοβουλίας κατοίκων με... επίδικο την τύχη των αρχαιοτήτων στον σταθμό. Αντιφατικές επιλογές και από πλευράς Πολιτείας επί υπουργών Πολιτισμού Κώστα Τζαβάρα (επί Σαμαρά) και Αριστείδη Μπαλτά (ΣΥΡΙΖΑ) για τη διαχείριση του θέματος, πρώτα για απόσπαση και μεταφορά, μετά για τη διατήρηση των αρχαιοτήτων in situ (επί τόπου) με παράλληλη δημιουργία του σταθμού και στη συνέχεια επιστροφή στην πρώτη επιλογή, αποδιάρθρωσαν παντελώς το έργο. Το ΣτΕ το 2016 απέρριψε τις προσφυγές.

Η όλη υπόθεση εξελίχθηκε σε μια αέναη δικαστική διένεξη με πρωταγωνιστές τον δήμο και φορείς όπως η Κίνηση Πολιτών για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ο Σύλλογος Αρχαιολόγων, η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, η Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία, με τους κατοίκους ομήρους επί χρόνια.

Νέα αίτηση ακύρωσης στο ΣτΕ και επί υπουργίας Λίνας Μενδώνη από τους εν λόγω φορείς και κινήσεις στις 20 Ιουλίου 2020, νέα απόρριψη από το Ανώτατο Δικαστήριο στις 29 Απριλίου 2021, ξανά προσφυγή στις 9 Σεπτεμβρίου 2021 με ασφαλιστικά μέτρα 304 πολιτών, ζητώντας να σταματήσουν οι εργασίες απόσπασης των αρχαιοτήτων, κάνοντας λόγο για «προσβολή της προσωπικότητάς τους». Φυσικό επακόλουθο νέα καθυστέρηση στην παράδοση του έργου. Τον Ιανουάριο του 2022 το ΣτΕ έδωσε το πράσινο φως για τη συνέχιση και ολοκλήρωση της απόσπασης των αρχαιοτήτων από τον σταθμό Βενιζέλου, απορρίπτοντας το αίτημα των πολιτών και των φορέων της πόλης για πάγωμα των εργασιών, εκτιμώντας ότι η διαδικασία αυτή δεν θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στις αρχαιότητες, όπως υποστήριζαν οι προσφεύγοντες.

Οι αναπλάσεις

Ανάλογη τύχη είχαν και άλλα έργα στη Θεσσαλονίκη. Ακόμα και για το εξαιρετικό έργο της ανάπλασης της Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης των αρχιτεκτόνων Πρόδρομου Νικηφορίδη και Μπερνάρ Κουόμο, που τους απονεμήθηκε ομόφωνα από το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής το Βραβείο Αρχιτεκτονικής για την περίοδο 2004-2008, ενώ συμπεριελήφθη στα υποψήφια έργα για το βραβείο Mies Van der Rohe, και για το οποίο οι ντόπιοι καμαρώνουν και απολαμβάνουν μαζί με τους τουρίστες, υπήρξε η... απαραίτητη προσφυγή 200 κατοίκων της περιοχής, οι οποίοι υποστήριζαν ότι ο τεχνητός λόφος που προβλεπόταν στην αρχιτεκτονική μελέτη του έργου, και θα δημιουργούνταν στον Κήπο του Απογευματινού Ηλιου, παρεμποδίζει τη... θέα τους προς τη θάλασσα, έχει περιβαλλοντικές επιπτώσεις και μειώνει την εμπορική αξία των διαμερισμάτων τους. Ανάλογη προσφυγή στο ΣτΕ υπήρξε από την Κίνηση Πολιτών ΔΕΘ Μητροπολιτικό Πάρκο για μια Βιώσιμη Θεσσαλονίκη κατά του σχεδιαζόμενου project της ανάπλασης του εκθεσιακού χώρου.

Απίστευτα σκηνικά

Απίστευτα σκηνικά καθυστερήσεων ένεκα προσφυγών έχουν εξελιχθεί και με τις περιπτώσεις των έργων διαχείρισης απορριμμάτων. Και μάλιστα των δύο μεγαλύτερων, που θα ανακούφιζαν 1 εκατομμύριο ανθρώπους. Για τον ΧΥΤΑ Μαυροράχης χρειάστηκαν 19 χρόνια δικαστικών συγκρούσεων στο τερέν του ΣτΕ. Επειτα από εννέα δίκες, οι εργασίες ξεκίνησαν τελικά τον Ιούνιο του 2008. Το ίδιο συνέβη και με τον Σταθμό Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων Νέας Ευκαρπίας.

Εξαίρεση στον κανόνα της εμφάνισης προσφυγών σε κάθε νέο project στη Θεσσαλονίκη δεν αποτέλεσε ούτε η σχεδιαζόμενη μεγάλη επένδυση για τη δημιουργία του πρώτου πράσινου και έξυπνου πάρκου καινοτομίας της χώρας, του Thess INTEC. Η πρώτη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) απερρίφθη από το ΣτΕ τον Οκτώβριο του 2022. Ακολούθησε η αναθεωρημένη, κατά της οποίας στράφηκε η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, υποστηρίζοντας ότι δεν προστατεύεται επαρκώς ο υγρότοπος του Ελους της Περαίας. Η προσφυγή απορρίφθηκε και ενάμιση χρόνο μετά, δηλαδή φέτος τον Φεβρουάριο, εκδόθηκε το Προεδρικό Διάταγμα για τις χρήσεις γης και τους όρους δόμησης. Θα αναπτυχθεί όμως το έργο ή θα υπάρξει νέα προσφυγή;

Πάλι καλά πάντως που στη γύρω περιοχή δεν εμφανίζονται κορμοράνοι, όπως εκείνοι που εφευρέθηκαν για να καθυστερήσουν το νέο γήπεδο το Παναθηναϊκού στον Ελαιώνα, ούτε βοσκοί, αυτόκλητοι προστάτες του... μπούφου, όπως οι τρεις που μπλόκαραν επί χρόνια το μεγάλο αιολικό έργο στον Καφηρέα.


Ειδήσεις σήμερα:

Εκτός ευρωψηφοδελτίου ΣΥΡΙΖΑ ο Παπανώτας με απόφαση Κασσελάκη

Θεσσαλονίκη: Συνελήφθη αντρόγυνο αστυνομικών - Η 37χρονη κατήγγειλε ότι την παρακολουθούσε μετά τον χωρισμό τους

Ανάλυση Politico: Γιατί ο Τραμπ μισεί την Ουκρανία;