Μεχμέτ Χαμπεράλ: Ενας Τούρκος στην Ακαδημία Αθηνών

Η Συνεδρία Υποδοχής, σήμερα,  για το νέο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών  είναι ξεχωριστή, ένα πραγματικό ορόσημο, εφόσον στους κόλπους του ανώτατου πνευματικού οργανισμού της Ελλάδας εντάσσεται, για πρώτη φορά στην ιστορία, ένας Τούρκος υπήκοος και γιατρός παγκόσμιας φήμης. Ο Μεχμέτ Χαμπεράλ, ομότιμος καθηγητής Γενετικής Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Hacettepe της Αγκυρας, ιδρυτής της Τουρκικής Εταιρείας Μεταμοσχεύσεων, καθώς και του ιδιωτικού πανεπιστημίου Başkent. Επισήμως και σύμφωνα με το τυπικό, ο Μεχμέτ Χαμπεράλ γίνεται δεκτός στα 80 του χρόνια ως «ξένος εταίρος» της Ακαδημίας Αθηνών στην επιστήμη της Ιατρικής.

Στην ουσία όμως και πέρα από τους τίτλους ή το CV του που βρίθει διακρίσεων και σημαντικών συμβολών στην επιστήμη του, η Ακαδημία υποδέχεται μια προσωπικότητα με πολύ μεγάλο ειδικό βάρος για τη σύγχρονη Τουρκία. Διότι, εκτός από διαπρεπής επιστήμονας, ο Χαμπεράλ είναι σύμβολο της αντίστασης στην αυθαιρεσία της εξουσίας, η οποία στην πατρίδα του κατά καιρούς δυσκολεύεται να συγκρατήσει τη ροπή κάθε αυταρχικού καθεστώτος να εξολοθρεύει όσους θεωρεί αντιφρονούντες, ανατρεπτικά και επικίνδυνα στοιχεία κ.λπ.

Επομένως, η περίπτωση του Μεχμέτ Χαμπεράλ είναι ασυνήθιστη και σύνθετη, τουλάχιστον δισυπόστατη, ως ιατρού και πολιτικού -αν και πρόκειται για μια πολυσχιδή προσωπικότητα, με ευρύτερα ενδιαφέροντα και πρωτοβουλίες τις οποίες αναπτύσσει σε διάφορους τομείς. Αντί του βιογραφικού σημειώματος, αντί της επιστημονικής διαδρομής και της εργογραφίας του, αν ήθελε κάποιος να γνωρίσει καλύτερα τον Χαμπεράλ, θα μπορούσε να ανατρέξει στα πρακτικά της δίκης και την απολογία του, ως κατηγορούμενου για σωρεία ενεργειών κατά της έννομης τάξης στην Τουρκία. Μεταξύ αυτών και η κατηγορία ότι ο ίδιος υπήρξε «ιδρυτής και εγκέφαλος τρομοκρατικής οργάνωσης».

Ελληνοπρεπής απολογία

Εχοντας συμπληρώσει 357 ημέρες προφυλάκισης, αλλά χωρίς να έχει ενημερωθεί ποτέ για τα αδικήματα που φερόταν να έχει διαπράξει και τα οποία επέβαλαν την κράτησή του σε φυλακές υψίστης ασφαλείας, στις 5 και 6 Απριλίου 2010 επετράπη στον Μεχμέτ Χαμπεράλ να κάνει χρήση του δικαιώματός του να απολογηθεί ενώπιον του 13ου Τμήματος του Ανώτατου Δικαστηρίου της Κωνσταντινούπολης. Μεταξύ άλλων, υπερασπιζόμενος επίμονα την πλήρη αθωότητά του, ο Χαμπεράλ παρέθεσε ρήσεις του Σωκράτη και του Μεγάλου Αλεξάνδρου: «“Πού βασίζεται ο κόσμος;” ρώτησαν κάποτε τον Σωκράτη. Κι εκείνος απάντησε: “Είναι η δικαιοσύνη η βάση του κόσμου. Οταν έρχεται η τυραννία, η ύπαρξη του κράτους είναι πια αδιανόητη”». Και από τον Μεγάλο Αλέξανδρο ο Χαμπεράλ επέλεξε έναν διάλογο με τον πνευματικό πατέρα του, τον Αριστοτέλη: «“Ποιο προτέρημα είναι πιο σημαντικό για έναν ηγέτη, η δικαιοσύνη ή το θάρρος;”. “Οπου υπάρχει δικαιοσύνη, το θάρρος δεν είναι απαραίτητο”».

Ενα συμπληρωματικό αλλά ουδόλως δευτερεύον στοιχείο σε σχέση με τη φυλάκιση και τη στάση που τήρησε ο Χαμπεράλ καθ’ όλη τη διάρκεια της περιπέτειάς του με τον νόμο αφορά την κατάσταση της υγείας του. Κατέθεσε την απολογία του εξ αποστάσεως, από τον θάλαμο ενός νοσοκομείου όπου νοσηλευόταν φρουρούμενος ύστερα από καρδιακό επεισόδιο. Αρνήθηκε όμως κατηγορηματικά το να αφεθεί ελεύθερος για λόγους υγείας. Λέγοντας προς την έδρα ότι «ανέκαθεν υποστήριζα ότι, εάν είμαι ένοχος για κάποιο αδίκημα, είμαι έτοιμος να υποστώ τις συνέπειες και τη δέουσα τιμωρία. Ωστόσο, η απελευθέρωσή μου θα πρέπει να αποφασιστεί επί τη βάσει των αποδεικτικών στοιχείων και όχι για τα προβλήματα που αντιμετωπίζω με την υγεία μου. Αυτό για εμένα είναι απαράδεκτο».

Ο Μεχμέτ Χαμπεράλ είχε συλληφθεί τον Απρίλιο του 2009 ως ύποπτος για συμμετοχή στην παράνομη αντικαθεστωτική οργάνωση Ergenekon. Κατά την απαγγελία των κατηγοριών από τον πρόεδρο του δικαστηρίου, έναν ολόκληρο χρόνο αργότερα, ο Χαμπεράλ άκουσε ότι του καταλογίζεται, μεταξύ πολλών άλλων βαρύτατων αδικημάτων, κατάχρηση του ιατρικού λειτουργήματος, επιβαρύνοντας εσκεμμένα την υγεία του προέδρου της Τουρκίας, Μπουλέντ Ετζεβίτ, ο οποίος νοσηλευόταν στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο της Αγκυρας, με τον Χαμπεράλ να είναι ο επικεφαλής θεράπων ιατρός του.

Εντέλει, η ποινή που επέβαλε το δικαστήριο στον Μεχμέτ Χαμπεράλ για το σύνολο των κατηγοριών ήταν 12,5 έτη κάθειρξης. Ωστόσο, αποφυλακίστηκε νωρίτερα, στις 5 Αυγούστου του 2013 και, σχεδόν αμέσως μετά, τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, εξελέγη βουλευτής στο τουρκικό Κοινοβούλιο με το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα (CHP). Διατήρησε την έδρα του έως το 2015, όταν και αποφάσισε να μη διεκδικήσει την επανεκλογή του, τερματίζοντας έτσι την ανάμειξή του στην ενεργό πολιτική. Χωρίς αυτό, όμως, να σημαίνει ότι εγκατέλειψε τις προσπάθειές του να προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο με δυναμικές πρωτοβουλίες. Ο Χαμπεράλ πρωτοστάτησε στη σύνταξη της «Διακήρυξης της Κωνσταντινούπολης», η οποία, στο όνομα των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καταδικάζει και καταγγέλλει την αγοραπωλησία οργάνων ως τη χειρότερη μορφή σωματεμπορίας. Η Διακήρυξη θεωρείται σταθμός για τις μεταμοσχεύσεις ανά τον κόσμο και ανανεώνεται τακτικά με νέα συνέδρια.

Εχει γίνει αποδεκτή από όλες τις εταιρείες μεταμοσχεύσεων ανά την υφήλιο και αποτελεί βάση απονομής δικαιοσύνης, καθόσον έχει υιοθετηθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Και χρησιμοποιείται για την άσκηση πίεσης σε γιατρούς, κυβερνήσεις και κρατικούς φορείς, με στόχο την ολοκληρωτική εξάλειψη του θλιβερού φαινομένου της εμπορίας ανθρώπινων οργάνων. Παράλληλα, από το 1993 ο Χαμπεράλ είχε πραγματοποιήσει το όραμά του να ιδρύσει ένα ιδιωτικό ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα, στο οποίο όμως θα είχαν πρόσβαση όλοι οι συμπολίτες του. Σήμερα, το Πανεπιστήμιο Başkent περιλαμβάνει 11 σχολές, με παραρτήματα, εκτός από την Αγκυρα, σε διάφορες πόλεις της Τουρκίας, ενώ συν τω χρόνω προστέθηκαν ένα Ιατρικό Ερευνητικό Κέντρο, ένα πανεπιστημιακό νοσοκομείο.

Επίσης, το 2004 ο Μεχμέτ Χαμπεράλ δημιούργησε τον δικό του όμιλο ΜΜΕ, με το τηλεοπτικό δίκτυο και τον ραδιοσταθμό Başkent.

Πρωτοπόρος και ανήσυχος

Την Τρίτη, στην τελετή υποδοχής, ο πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Σταμάτης Κριμιζής θα προσφωνήσει τον καθηγητή Χαμπεράλ, ενώ στη συνέχεια τον λόγο θα πάρει ο ακαδημαϊκός Ανδρέας Τζάκης, συνάδελφος του τιμώμενου, μια και τυγχάνει ο ίδιος διακεκριμένος γιατρός μεταμοσχεύσεων. Θα ακολουθήσει ομιλία του Χαμπεράλ με θέμα «Η ιστορία των μεταμοσχεύσεων στην Τουρκία», η οποία, κατ’ ουσίαν και σε καθοριστικό βαθμό, είναι η δική του ιστορία. Εξάλλου, υπήρξε ο ιδρυτής της Τουρκικής Εταιρείας Μεταμοσχεύσεων, το 1990, ως επιστέγασμα της εμπειρίας του στον συγκεκριμένο τομέα της χειρουργικής. Οπως ανέφερε στην εισηγητική ομιλία του, τον Μάιο του 2023, ο ακαδημαϊκός Ανδρέας Τζάκης, «ο Μεχμέτ Χαμπεράλ γεννήθηκε το 1944 στο χωριό Σουμπασί της επαρχίας Παζάρ, στα ανατολικά παράλια της Τουρκίας, στη Μαύρη Θάλασσα, μόλις 20 χρόνια μετά τις μεταρρυθμίσεις του Κεμάλ Ατατούρκ.

Μαθήτευσε στο μοναδικό δημοτικό σχολείο της περιοχής και, μάλιστα, χρειάστηκε να μεταφέρει πέτρες για να χτιστεί το γυμνάσιο στο οποίο στη συνέχεια φοίτησε. Το 1961 εισήχθη με εξετάσεις στην Ιατρική Σχολή της Αγκυρας, από όπου αποφοίτησε το 1967. Ειδικεύτηκε στη Γενική Χειρουργική στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Hacettepe της Αγκυρας και κατόπιν συνέχισε την εξειδίκευσή του στις ΗΠΑ. Υπηρέτησε ως ειδικευόμενος στο Shriners Burn Hospital του Γκάλβεστν, στο Τέξας και ακολούθως στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, ως ειδικευόμενος στις μεταμοσχεύσεις υπό τη διεύθυνση του Τόμας Σταρτζλ. Ο Χαμπεράλ ήταν ειδικευόμενος την ίδια εποχή με τον αείμνηστο Γιάννη Χωματά, ενώ ο Σταρτζλ υπήρξε και δικός μου δάσκαλος, δέκα χρόνια αργότερα».

Το 1975 επέστρεψε στην Τουρκία και εργάστηκε στο Νοσοκομείο Hacettepe της Αγκυρας, όπου και ίδρυσε τη μονάδα εγκαυμάτων και μεταμοσχεύσεων. Την ίδια χρονιά, ο Χαμπεράλ πραγματοποίησε την πρώτη μεταμόσχευση νεφρού στην Τουρκία από ζώντα δότη, το 1978 την πρώτη από πτωματικό δότη, με όργανο το οποίο δωρίστηκε από τη Eurotransplant, διότι εκείνη την εποχή δεν είχε θεσπιστεί ακόμη στην Τουρκία νόμος για δωρεά από πτωματικούς δότες, κάτι που έγινε το επόμενο έτος. Το 1980 ο Χαμπεράλ δημιούργησε το Ιδρυμα Εγκαυμάτων και Μεταμοσχεύσεων της Τουρκίας και το 1982 εγκαινίασε την πρώτη μονάδα αιμοκάθαρσης στην Αγκυρα, αργότερα και σε πολλές άλλες πόλεις της Τουρκίας. Ταυτόχρονα, ανακηρύχθηκε τακτικός καθηγητής Γενικής Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο του Hacettepe.

Ακολούθησαν κι άλλες τολμηρές, πρωτοποριακές για τη χώρα του ενέργειες. Οπως η ίδρυση, το 1985, του Middle East Dialysis and Organ Transplantation Foundation, με στόχο τη διευκόλυνση της διανοσοκομειακής ανταλλαγής οργάνων στη Μέση Ανατολή. Το 1988 ο Χαμπεράλ πραγματοποίησε την πρώτη επιτυχή μεταμόσχευση ήπατος στην Τουρκία.

Οπως ήταν φυσικό, για το επιστημονικό έργο και την προσφορά του ο Μεχμέτ Χαμπεράλ έχει τιμηθεί με πολλαπλές και σημαντικές διακρίσεις, όπως το μετάλλιο Millenium από τη Διεθνή Εταιρεία Μεταμοσχεύσεων, την εκλογή του στην Αμερικανική Εταιρεία Χειρουργικής κ.ά. Το 2009 έγινε, τιμητικά, μέλος του Αμερικανικού Κολεγίου Χειρουργών - και, μάλιστα, ενόσω βρισκόταν στη φυλακή. Το 2020 ο βασιλιάς Φίλιππος της Ισπανίας απένειμε στον Χαμπεράλ το ανώτατο μετάλλιο Cruz de Official. Εχει συγγράψει ή συμπράξει σε περισσότερες από 2.000 επιστημονικές εργασίες, ενώ εκδίδει και είναι αρχισυντάκτης του μηνιαίου «Experimental and Clinical Transplantation», το επίσημο περιοδικό της Μεσανατολικής Εταιρείας Μεταμοσχεύσεων.

Συνοψίζοντας σε μερικές φράσεις την ομολογουμένως εντυπωσιακή διαδρομή του νέου ξένου εταίρου -ενός από τους ελάχιστους- για την Ακαδημία Αθηνών, ο διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής του Ομίλου Υγεία, καθηγητής Δημήτρης Λινός δηλώνει στο «Πρώτο Θέμα» ότι «είχα κι εγώ την τιμή, όπως και πολλοί άλλοι καθηγητές από Ευρώπη και Αμερική, να συνδεθώ με μια βαθιά φιλία και αλληλοσεβασμό με τον καθηγητή Χαμπεράλ, συμμετέχοντας συχνά στις πολλές επιστημονικές του δραστηριότητες στο Πανεπιστήμιο Başkent στην Αγκυρα, το οποίο έχει ιδρύσει ο ίδιος και το φροντίζει σαν παιδί του. Αυτό όμως που περισσότερο αναγνωρίζουμε στον Μεχμέτ είναι η απλότητα και η δοτικότητά του. Ως πρόεδρος της Διεθνούς, αλλά και της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργών Ενδοκρινών Αδένων, είχα την ευκαιρία να τον τιμήσουμε και στην Ελλάδα, αν και η μεθαυριανή τιμή της Ακαδημίας Αθηνών είναι πολύ σημαντική.

Πρώτη φορά βραβεύεται Τούρκος καθηγητής Ιατρικής, και αυτό οφείλεται στον επίσης διεθνώς αναγνωρισμένο καθηγητή και ακαδημαϊκό Ανδρέα Τζάκη (και δεν ήταν μια εύκολη απόφαση για την Ακαδημία Αθηνών). Ο καθηγητής Χαμπεράλ γνώρισε με τον πιο σκληρό τρόπο την τουρκική πολιτική και δεν πιστεύει πια σε αυτήν. Πιστεύει, όμως, και συνεχίζει να καλλιεργεί τη φιλία μεταξύ των επιστημόνων όλων των κρατών, για το καλό του κάθε φοιτητή, αλλά και του κάθε δοκιμαζόμενου ασθενή στην Τουρκία και σε οποιαδήποτε άλλη χώρα».


Ειδήσεις σήμερα:

Τραγωδία στο Πασαλιμάνι: Ένας νεκρός αστυνομικός από την κατάρρευση κτηρίου - 7 προσαγωγές

Θάνος Ασκητής στον Δανίκα: Με το πρώτο χαστούκι από άντρα, σήκω και φύγε αμέσως

Ασφυκτική πίεση στο Ισραήλ να μην χτυπήσει το Ιράν - Η σύγκριση των δύο στρατών, τα drone και τα πυρηνικά