Οικουμενικό Πατριαρχείο: Στην Αθήνα η Εαρινή Σύνοδος των Αρχόντων - Η ιστορία, τα πρόσωπα και ο ρόλος τους
Παράγοντες παγκοσμίου εμβέλειας και εξέχουσες προσωπικότητες της ελληνοαμερικανικής παροικίας συναντώνται στο 4ο Διεθνές Συνέδριο για τη Θρησκευτική Ελευθερία, με την πρόσφατη «άλωση» της Μονής της Χώρας να βρίσκεται στο επίκεντρο των εργασιών
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Με τόσες διαπρεπείς προσωπικότητες να συγκεντρώνονται στην Αθήνα κατά το τετραήμερο 26-29 Μαΐου, υπό άλλες συνθήκες θα γινόταν λόγος για το κοσμικό γεγονός της χρονιάς - ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την crème de la crème της ελληνοαμερικανικής παροικίας. Ωστόσο, λόγω της σεμνότητας και της ταπεινοφροσύνης που εξ ορισμού αρμόζει στο ηθικό προφίλ της οργάνωσης, περνά έως και απαρατήρητο το 4ο Διεθνές Συνέδριο των Αρχόντων του Οικουμενικού Πατριαρχείου για τη Θρησκευτική Ελευθερία.
Και αυτό ασφαλώς δεν μπορεί παρά να είναι εσκεμμένο, μολονότι ελάχιστες εκδηλώσεις θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν τόσους περίοπτους παράγοντες, και δη διεθνούς εμβέλειας, στην ίδια πόλη.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο, ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ελλάδα Τζορτζ Τσούνης, ο παναγιώτατος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίος, ο μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος, ο σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος, ο πατήρ Αλέξανδρος Καρλούτσος, ο Αρχων Μέγας Ακτουάριος δρ Αντονι Τζ. Λυμπεράκης, διοικητής των εν ΗΠΑ Αρχόντων του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο Αρχων Εξαρχος Αθανάσιος Μαρτίνος ως πρόεδρος της Αδελφότητος Αρχόντων Ευρώπης «Η Παμμακάριστος» (του ευρωπαϊκού κλάδου των Αρχόντων), ο Ελληνοαμερικανός δισεκατομμυριούχος Τζον Κατσιματίδης, ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ευάγγελος Βενιζέλος, ο δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας, μεταξύ πολλών άλλων διακεκριμένων προσώπων, οικουμενικώς και καθ’ ημάς, θα ανέβουν στο βήμα της τετραήμερης εκδήλωσης.
Ομολογουμένως, η σύνθεση του συνεδρίου θυμίζει άλμπουμ φωτογραφιών μιας πολυδιάστατης ελίτ με ανθρώπους από κάθε τομέα της επαγγελματικής και της πνευματικής δράσης, αλλά με κοινό κώδικα επικοινωνίας και ενδιαφερόντων την Ορθοδοξία, υπό το πρίσμα της ενεργού προάσπισής της από κάθε είδους απειλές.
Κλείσιμο
Μεταξύ των μελών του οργανισμού των Αρχόντων του Οικουμενικού Πατριαρχείου συγκαταλέγονται πασίγνωστα πρόσωπα μεγάλης ισχύος και κύρους όπως ο πρόεδρος της ΤΕΜΕΣ («Costa Navarino» κ.ά.) Αχιλλέας Κωνσταντακόπουλος, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος Ανδρέας Δρακόπουλος, ο λοιμωξιολόγος Σωτήρης Τσιόδρας, ο ποινικολόγος Σάκης Κεχαγιόγλου, εφοπλιστές, λομπίστες, κληρικοί, καθηγητές πανεπιστημίου κ.ά.
Επίσης, δύο από τους πιο σημαντικούς ομιλητές της τετραήμερης εκδήλωσης είναι ο Ρωμαιοκαθολικός Αρχιεπίσκοπος του Βίλνιους (Λιθουανία) και πρόεδρος του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Επισκοπικών Διασκέψεων Γκιντάρας Γκρούσας, καθώς και η δρ Δέσποινα Χατζηβασιλείου-Τσοβίλη, γενική γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης. Τον ρόλο της συντονίστριας σε ένα από τα πάνελ διαλόγου έχει αναλάβει η δρ Ελίζαμπεθ Προδρόμου, καθηγήτρια Διεθνών Σπουδών στο Κολέγιο της Βοστόνης.
Ωστόσο, πέραν όλων των προαναφερθέντων, ειδικά για την 4η Διεθνή Συνδιάσκεψη για τη Θρησκευτική Ελευθερία θα συρρεύσουν στην Αθήνα εκπρόσωποι από 22 χώρες του κόσμου, στοιχείο που υπογραμμίζει το παγκόσμιο βεληνεκές και την αίγλη που έχει κατακτήσει συν τω χρόνω ο θεσμός των Αρχόντων του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος με τον δρα Αντονι Λυμπεράκη, πρόεδρο των εν ΗΠΑ Αρχόντων
Ο Αθανάσιος Μαρτίνος, πρόεδρος της Αδελφότητος Αρχόντων Ευρώπης «Η Παμμακάριστος»
Η Μονή της Χώρας
Το τελευταίο οδυνηρό πλήγμα, σε συμβολικό επίπεδο, που κατάφερε στον κόσμο της Ορθοδοξίας η απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης να μετατρέψει σε τζαμί την ιστορική Μονή της Χώρας Κωνσταντινουπόλεως, μολονότι δεν περιλαμβάνεται ως ξεχωριστό θέμα συζήτησης στην ατζέντα του συνεδρίου, είναι βέβαιο ότι θα απασχολήσει σοβαρά τη σύναξη των Αρχόντων του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Εξάλλου, με πρόσφατη ανακοίνωσή του ο διοικητής του αμερικανικού κλάδου της οργάνωσης, δρ Αντονι Λυμπεράκης, κατήγγειλε την προκλητική κίνηση των Τούρκων: «Η Μονή της Χώρας ήταν η πρώτη που λεηλατήθηκε από τους Οθωμανούς όταν άλωσαν την Κωνσταντινούπολη. Αυτό δεν πρέπει να συμβεί ξανά», έγραψε ο δρ Λυμπεράκης.
Σε ακόμη πιο δραματικό τόνο απηύθυνε «επείγουσα έκκληση προς τις διεθνείς οργανώσεις και τις κυβερνήσεις όλου του κόσμου που είναι αφοσιωμένες στην προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας προκειμένου να ασκηθεί πίεση στην τουρκική κυβέρνηση με στόχο να ανακαλέσει την απόφασή της, όπως και τη μετατροπή της Αγίας Σοφιάς σε τζαμί. Δύο ναοί που υπήρξαν επί αιώνες κέντρα χριστιανικής προσευχής και λατρείας».
Σε ό,τι αφορά το πρόγραμμα του εν Αθήναις Συνεδρίου των Αρχόντων, προβλέπονται τρεις ξεχωριστές θεματικές ενότητες συζητήσεων. Η πρώτη τιτλοφορείται ως «Δημοκρατία, αυταρχισμός και επιπτώσεις για τις κοινότητες πιστών σε όλο τον κόσμο». Στη δεύτερη οι σύνεδροι θα περιεργαστούν το πώς η ελευθερία ως προς τη θρησκευτική πίστη ή τις πεποιθήσεις συσχετίζονται με τις τρέχουσες τάσεις παγκοσμίως και τις ανθρωπιστικές κρίσεις.
Ο τρίτος θεματικός άξονας εστιάζει στα ανθρώπινα δικαιώματα σε συνάρτηση με τη θρησκευτική ελευθερία και τις συνέπειες των δύο αυτών παραγόντων στη γεωπολιτική ισορροπία. Οι εργασίες του Συνεδρίου των Αρχόντων θα φιλοξενηθούν σε διάφορα κτίρια-τοπόσημα της Αθήνας, όπως η Στοά Αττάλου, η Παλαιά Βουλή, το Μουσείο της Ακρόπολης, το Ζάππειο, η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, το υπουργείο Εξωτερικών κ.α.
Η συνάντηση δεκάδων Αρχόντων από κάθε γωνιά του πλανήτη στην Αθήνα θεωρήθηκε η ιδανική ευκαιρία για την παράλληλη διοργάνωση, για πρώτη φορά στην ιστορία τους, μιας Διεθνούς Συνόδου Αρχόντων του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Σε αυτή μετέχουν οι τέσσερις μεγαλύτεροι βραχίονες της εν Χριστώ κοινότητας, δηλαδή το Τάγμα του Αγίου Ανδρέα του Αποστόλου από τις ΗΠΑ, το Τάγμα του Αγίου Παύλου του Αποστόλου από τον Καναδά, οι Αρχοντες της Αυστραλίας και το ευρωπαϊκό Τάγμα της Αδελφότητας Παμμακαρίστου.
«Εξαρχος», «Μαΐστωρ», «Σκευοφύλαξ»
Παρότι η ορολογία, η δομή, η ιεραρχία, ακόμη και οι τίτλοι των αξιωμάτων ανά βαθμίδα θυμίζουν τα μυστικά τάγματα ιπποτών, οι Αρχοντες του Οικουμενικού Πατριαρχείου δεν είναι ούτε μυστικό ούτε τάγμα. Και δεν ακολουθούν το πρότυπο, π.χ., των Ναϊτών ή και των Τεκτόνων. Αρχων, σύμφωνα με τον καταστατικό χάρτη της αδελφότητας, είναι όποιος λαϊκός (ήτοι μη κληρικός) έχει λάβει το σχετικό χρίσμα από τον Οικουμενικό Πατριάρχη ως επιβράβευση για τις αποδεδειγμένα εξέχουσες υπηρεσίες του στην Ελληνορθόδοξη Εκκλησία.
«Ενας Αρχων», όπως υπογραμμίζεται χαρακτηριστικά σε επεξηγηματικό κείμενο της οργάνωσης, «θα πρέπει πραγματικά να αξίζει την αναφώνηση “Αξιος! Αξιος! Αξιος!”». Δηλαδή να έχει επιδείξει εμπράκτως ότι η πίστη και η αφοσίωσή του στην Εκκλησία είναι ανώτερες, πιο δυνατές από το σύνηθες.
Σημειώνεται, δε, συναφώς ότι όσοι γίνονται δεκτοί στην Αδελφότητα των Αρχόντων, πέρα από την άμεμπτη ηθική, την άριστη κοινωνική υπόληψη και, φυσικά, την ένθερμη χριστιανική πίστη, οφείλουν να αφιερώνουν «χρόνο, ταλέντο και αγαθά προκειμένου να συμβάλλουν στην καλυτέρευση της Εκκλησίας, της ενορίας, της μητροπόλεως, της αρχιεπισκοπής, αλλά κυρίως της ανθρώπινης κοινότητάς τους εν όλω». Γι’ αυτό και ο τίτλος «Αρχων» συνεπάγεται σοβαρές ευθύνες και δεσμεύσεις.
Ο θεσμός των Αρχόντων του Οικουμενικού Πατριαρχείου δημιουργήθηκε το 1966 στις ΗΠΑ με πρωτοβουλία του τότε Αρχιεπισκόπου Ιακώβου, ο οποίος, εκπληρώνοντας την επιθυμία του τότε Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα, απέδωσε την τιμή του Αρχοντος σε 30 διαπρεπή μέλη της Ελληνορθόδοξης Αρχιεπισκοπής Αμερικής, ιδρύοντας κατ’ ουσία το Τάγμα του Αγίου Ανδρέα ή αλλιώς τον κεντρικό κορμό του οργανισμού. Περίπου μισό αιώνα μετά, το Τάγμα αριθμεί εκατοντάδες Αρχοντες.
Ο γιατρός και καθηγητής Ραδιολογίας δρ Αντονι Λυμπεράκης προΐσταται των εν ΗΠΑ Αρχόντων του Οικουμενικού Πατριαρχείου από το 1998. Ο τίτλος ή, ορθότερα, το οφίκιο που κατέχει ο επικεφαλής του Τάγματος του Αγίου Ανδρέα είναι «Μέγας Ακτουάριος», ενώ άλλοι υψηλόβαθμοι Αρχοντες χρίζονται «Εκδικος», «Εξαρχος», «Μαΐστωρ», «Σκευοφύλαξ», «Πρωτονοτάριος», «Δεπουτάτος», «Προστάτης των Γραμμάτων», «Χαρτουλάριος», «Ιερομνήμων», «Νομοφύλαξ», «Καστρίνσιος» κ.ά.
Η καταγωγή των οφικίων έλκεται από το Βυζάντιο, αλλά οι Αρχοντες πιστεύουν ότι το γενεαλογικό δέντρο τους, ως σώματος εκλεκτών υπερασπιστών της κοινότητας (θρησκευτικής αλλά και πολιτικής ενδεχομένως), έχει ρίζες στην αρχαία Ελλάδα. Μάλιστα, η αδελφότητα θεωρεί ότι οι Αρχοντες είναι η αρχαιότερη και πλέον σημαντική τιμή που μπορεί να απονεμηθεί σε έναν λαϊκό σε ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο.
Ωστόσο, πρόκειται για έναν τίτλο τιμής που ο Χριστιανισμός παρέλαβε από προηγούμενη παράδοση, εφόσον χρονολογείται από τον 11ο αιώνα π.Χ. Υπό αυτή την έννοια, «άρχοντες» στην πόλη-κράτος τους διετέλεσαν ο Σόλων, ο Θεμιστοκλής, ο Αριστείδης, οπωσδήποτε ο Περικλής, αλλά και αργότερα ο Μέγας Κωνσταντίνος, αυτοδικαίως ως ο πρώτος Ρωμαίος χριστιανός αυτοκράτορας.
Πίστη εν κινδύνω
Το γενεσιουργό αίτιο του θεσμού των Αρχόντων στη σύγχρονη εποχή δεν ήταν η ίδρυση ενός διακοσμητικού τάγματος για την όποια ιντελιγκέντσια, κάτι σαν μια λέσχη επιφανών Ελληνοαμερικανών με πρόσχημα το ενδιαφέρον για τη θρησκεία. Η έγνοια του Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα το 1966 ήταν η συγκρότηση μιας φρουράς, ενός αμυντικού σώματος συγκροτούμενο εξ επιφανών προσωπικοτήτων, καθώς θεωρούσε ότι ο κόσμος της Ορθοδοξίας αντιμετωπίζει σοβαρούς κινδύνους.
Ο Αθηναγόρας διέβλεπε προοπτικά ακόμη και απειλή για την ίδια την ύπαρξη της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας. Ετσι, μετά τη συγκρότηση των Αρχόντων του Οικουμενικού Πατριαρχείου ανελήφθησαν κατά καιρούς προσπάθειες εστιασμένες κυρίως στη διαφύλαξη της χριστιανικής κληρονομιάς στην έδρα του Πατριαρχείου, την Κωνσταντινούπολη, για την επαναλειτουργία της Σχολής της Χάλκης κ.ά.
Σε χρόνο ενεστώτα, τους Αρχοντες απασχολούν οι επεκτατικές βλέψεις του Ρωσικού Πατριαρχείου, εις βάρος του ουκρανικού. Γενικότερα, όμως, οι Αρχοντες διαπρέπουν ιδιαίτερα στο lobbying, δηλαδή στην ενορχήστρωση -φυσικά, με νόμιμα και θεμιτά μέσα- της πολιτικής επιρροής υπέρ των συμφερόντων της Ορθοδοξίας. Στο πλαίσιο αυτό, έχουν κατορθώσει να αποσπάσουν στήριξη από την αμερικανική κυβέρνηση, καθώς και των ανά Πολιτεία νομοθετικών οργάνων απ’ άκρου εις άκρον στις ΗΠΑ.
Αντίστοιχες πρωτοβουλίες αναλαμβάνουν οι Αρχοντες στους κύκλους της Ευρωπαϊκής Ενωσης, του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ο κοινός παρονομαστής στις soft power σταυροφορίες τους είναι η περιφρούρηση των αυθαιρεσιών εις βάρος των θρησκευτικών μειονοτήτων ανά τον κόσμο, αλλά με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις συνεχείς επιθέσεις του τουρκικού κράτους στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Σε πρόσφατο άρθρο του ο Ελληνοαμερικανός ανώτατος δικαστικός Θεόδωρος Μποζονέλης, υψηλόβαθμος Αρχων με το αξίωμα του Εκδίκου και υποδιοικητής του αμερικανικού κλάδου της αδελφότητας, επισημαίνει ότι «οι προσπάθειες των Αρχόντων συντελούνται σε μια περίοδο παγκόσμιας κρίσης της θρησκευτικής ελευθερίας, ιδιαίτερα για τους χριστιανούς, αλλά και για τους ανθρώπους όλων των θρησκειών.
Σύμφωνα με έγκυρα στοιχεία, 360 εκατομμύρια χριστιανοί διώκονται παγκοσμίως, αριθμός μεγαλύτερος από τον σημερινό πληθυσμό των ΗΠΑ. Οι χριστιανοί, και ιδιαίτερα οι χριστιανές γυναίκες, αντιμετωπίζουν ακραία ή υψηλά επίπεδα διώξεων σε 73 χώρες. Κατά μέσον όρο έως και 25 εκκλησίες και άλλες χριστιανικές δομές δέχονται επιθέσεις σε όλο τον κόσμο κάθε ημέρα. Στη Μέση Ανατολή το ποσοστό του πληθυσμού που είναι χριστιανοί έχει μειωθεί σε λιγότερο από 5%, από περισσότερο από 20% που ήταν στις αρχές του περασμένου αιώνα.
Αυτή η μείωση μαρτυρεί έναν αιώνα ανελέητων διωγμών, που ξεκίνησαν με τις Γενοκτονίες των Ελλήνων, των Αρμενίων και των Ασσυρίων πριν από 100 χρόνια». Αν η κατάσταση για τους ορθόδοξους είναι τόσο ζοφερή, όσο την παρουσιάζει ο κ. Μποζονέλης, τότε οι Αρχοντες θα έχουν πολλά, σοβαρά, αλλά και επείγοντα να συζητήσουν στην Αθήνα.
