Τα μυστήρια της Yδρας: KGB, πετρέλαια και κροτίδες στην παραλία

«Χιουρέμ». Ετσι αποκαλούν οι εχθροί του τον Καζακστανό ολιγάρχη Ντανιγιάρ Αμπουλγκαζίν. Χρησιμοποιούν το όνομα της Οθωμανής σουλτάνας που από παλλακίδα του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς εξελίχθηκε σε νόμιμη σύζυγό του και απόλυτη κυρίαρχο του παλατιού, για να καταδείξουν ότι, όπως και αυτή, έτσι και ο Αμπουλγκαζίν είναι ικανός να μεταχειριστεί όλα τα μέσα προκειμένου να πετύχει τους σκοπούς του.

Ανεξάρτητα από το αν αυτό αληθεύει ή όχι, η αλήθεια είναι ότι στην υπόθεση της θαλαμηγού «Περσεφόνη» που… μπουρλότιασε την Υδρα, ο Αμπουλγκαζίν κατάφερε αυτό που ήθελε. Αφού το δάσος του νησιού τυλίχτηκε στις φλόγες από τα πυροτεχνήματα του σκάφους που είχαν νοικιάσει ο ίδιος και η παρέα του, το «Περσεφόνη» έπλευσε ολοταχώς προς τη μαρίνα της Βουλιαγμένης. Και από εκεί, ο Αμπουλγκαζίν και οι προσκεκλημένοι του κατευθύνθηκαν προς το «Ελευθέριος Βενιζέλος». Ενα ιδιωτικό αεροσκάφος που τους περίμενε αναχώρησε εντός περίπου δύο ωρών για το Καζακστάν.

Προγραμματισμένη πτήση δεν υπήρχε, αλλά, όπως σημειώνει στο «ΘΕΜΑ» πηγή με γνώση της υπόθεσης, «όταν νοικιάζεις ένα γιοτ με 250.000 δολάρια την εβδομάδα, δεν είναι δύσκολο να βρεις ένα learjet αμέσως μόλις το ζητήσεις, αν επείγεσαι». Κατά άλλες πηγές, το αεροσκάφος που τους μετέφερε εσπευσμένα στο Καζακστάν δεν ήταν ναυλωμένο, αλλά ανήκε σε εταιρεία του Αμπουλγκαζίν.

Οι 10 επιβάτες της 53μετρης θαλαμηγού από την οποία -όπως διαπίστωσαν οι Αρχές- ξεκίνησε η πυρκαγιά στην Υδρα μετά από ρίψη πυροτεχνημάτων στη διάρκεια πάρτυ πάνω σε αυτή δεν κατέθεσαν σε κανέναν. Το Λιμενικό δήλωσε αναρμόδιο και τα στελέχη της Πυροσβεστικής που ανέβηκαν στη θαλαμηγό προφανώς έπεσαν πάνω στην άρνηση της παρέας των ισχυρών Καζακστανών να καταθέσουν και στον ισχυρισμό τους ότι πρέπει να επιστρέψουν τάχιστα στην Αθήνα για να μη χάσουν την πτήση τους. Η λεπτομέρεια, βέβαια, είναι ότι την πτήση δεν θα την έχαναν, καθώς το ιδιωτικό αεροσκάφος που είχε ναυλωθεί λίγο πριν από αυτούς θα τους περίμενε όσο χρειαζόταν.

Οι ισχυροί επιβαίνοντες

Στην 53μετρη θαλαμηγό επέβαιναν, εκτός του Αμπουλγκαζίν, της συζύγου του Αϊντάν Σουλεϊμένοβα και του ανήλικου γιου τους, το ζεύγος Μπεϊμπέτ και Ουμούτ Σαγιακμέτοβα (ο Μπεϊμπέτ Σαγιακμέτοφ ήταν κορυφαίο στέλεχος της εθνικής εταιρείας πετρελαίου KMG International NV και η σύζυγός του είναι διευθύνουσα σύμβουλος του μεγαλύτερου χρηματοπιστωτικού ιδρύματος του Καζακστάν, Halyk Bank) με την ανήλικη κόρη τους, η επικεφαλής fund της χώρας, Ντιάνα Μπαϊτάσοβα, personal assistant της Σουλεϊμένοβα, o Βρετανός ιδιοκτήτης της A.P. Gas and Heating, Ανταμ Τζέιμς Χογκ, το ζεύγος των Πολωνών επιχειρηματιών από τον χώρο του real estate, Oλεγκ και Ανζέλικα Αντρέγιεφ και άλλοι προσκεκλημένοι του Αμπουλγκαζίν και της συζύγου του.

Η πορεία προς την ολιγαρχία

Η λέξη «ολιγάρχης», όταν χρησιμοποιείται για τον μεγαλοεπιχειρηματία Αμπουλγκαζίν, δεν είναι υπερβολική. Για το 2024 αναδείχθηκε ο 21ος πλουσιότερος άνθρωπος του Καζακστάν, ενώ πέρυσι ήταν ο 18ος επιχειρηματίας με τη μεγαλύτερη επιρροή στη χώρα.

Οι επιχειρήσεις του εκτείνονται από την εκμετάλλευση πετρελαίων και πρατήρια καυσίμων μέχρι σιδηροδρόμους, εμπορικά κέντρα, φιλανθρωπικά ιδρύματα, εταιρείες real estate και μόδας, θέσεις σε κρατικούς οργανισμούς και αθλητικές ομοσπονδίες, ακόμη και σε μπίζνες στην πυρηνική ενέργεια. Το να πει, λοιπόν, κανείς ότι η περιουσία του αποτιμάται φέτος (βάσει στοιχείων του περασμένου Μαΐου) στα 380 εκατ. δολάρια μάλλον δεν λέει πολλά.

Ο ίδιος και η σύζυγός του είναι ο ορισμός των influential ανθρώπων. Δεν ήταν ωστόσο πάντα έτσι. Ο γεννημένος το 1969 στη μητρόπολη και μέχρι το 1997 πρωτεύουσα του Καζακστάν, Αλμάτι (πρώην Αλμα-Ατα), σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή της KGB στη Μόσχα, από την οποία αποφοίτησε το 1991 (ενώ ταυτόχρονα εργαζόταν σε αυτή).

Ηταν η ίδια χρονιά που η Σοβιετική Ενωση κατέρρεε, μαζί με τα όνειρα του Αμπουλγκαζίν, ο οποίος έμεινε άνεργος εν μια νυκτί. Οπως ακριβώς η Χιουρέμ, όμως, έτσι και ο νεαρός τότε Ντανιγιάρ ήταν πολύ έξυπνος, ικανός και ευέλικτος για να μείνει άνεργος. Πολύ γρήγορα, λοιπόν, χρησιμοποιώντας τις γνωριμίες της οικογένειάς του και τα πολλαπλά του ταλέντα, άρχισε να ανελίσσεται στον χώρο των οικονομικών και των επιχειρήσεων κατακτώντας ταχύτατα κορυφές. Με ποιον τρόπο;

Κλειδί θεωρείται η γνωριμία του (περίπου το 2002-2003) με τον Τιμούρ Κουλιμπάγεφ, γαμπρό του τότε προέδρου του Καζακστάν Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ. Ο Ντανιγιάρ πρόσφερε απλόχερα στον Κουλιμπάγεφ τις γνώσεις, την εξειδίκευση, αλλά και την πίστη του. Σε τέτοιον βαθμό μάλιστα που στο Καζακστάν κάποιοι τον αποκαλούν «τέλειο υπολοχαγό». Αλλωστε, τέτοιες ιδιότητες είναι σπάνιες και ως εκ τούτου περιζήτητες στην ολιγαρχία του Καζακστάν. Η ομάδα των δύο σύντομα έγινε τριμελής, όταν εντάχθηκε σε αυτήν και ο αδελφός της συζύγου του Αμπουλγκαζίν, Ντίας Σουλεϊμένοφ.

Η σώρευση πλούτου των τριών, σύμφωνα με το Public Eye, δεν ήταν ιδιαίτερα δύσκολη στο Καζακστάν, το οποίο κατατάσσεται στην 122η θέση (από 180) στον Δείκτη Διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας. Εκεί, αναφέρει το ερευνητικό δίκτυο, η οικογένεια του πρώην πια προέδρου Ναζαρμπάγεφ και οι ολιγάρχες του χρησιμοποιούν τους φυσικούς πόρους για να συσσωρεύουν τεράστιο πλούτο.

Σε αυτό το περιβάλλον -στο οποίο τα όρια μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα είναι θολά- η Vitol χάραξε μια πορεία προς την κορυφή δανείζοντας από το 2015 έως το 2018 5,2 δισ. δολάρια στην KazMunayGas, την εθνική εταιρεία πετρελαίου, με αντάλλαγμα φορτία αργού πετρελαίου. Η έρευνα του Public Eye αναφέρει ότι καθοριστικό ρόλο σε αυτό έπαιξε μια διακριτική κοινοπραξία ολιγαρχών της χώρας. Εγγεγραμμένη στο Ρότερνταμ το 2003, η Ingma Holding BV διαχειρίστηκε συμβόλαια πετρελαίου αξίας τουλάχιστον 93 δισ. δολαρίων από το 2009 έως το 2016.

Η εταιρεία κατέβαλε πάνω από 1 δισ. δολάρια σε μερίσματα στους μετόχους της, τα οποία διανεμήθηκαν μεταξύ της Vitol και των εταίρων της. Μεταξύ αυτών «πολιτικά εκτεθειμένα πρόσωπα» (PEPs) -πρώτα ο Αρβιντ Τίκου, Ινδός επιχειρηματίας και μέτοχος της Ingma μέσω της εταιρείας του Oilex NV-, στη συνέχεια, από το 2010, ο ολιγάρχης του Καζακστάν Ντίας Σουλεϊμένοφ και «πιθανώς ο Ντανιγιάρ Αμπουλγκαζίν, αμφότεροι πρώην υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι του πετρελαϊκού τομέα. Η τριάδα διατηρούσε πάντα στενούς δεσμούς με τον Τιμούρ Κουλιμπάγεφ, γαμπρό του προέδρου. Από το 1997 έως το 2011 ο τελευταίος ήταν επικεφαλής πολλών ενεργειακών εταιρειών της χώρας».

Στο Καζακστάν η διαρροή των εγγράφων που ονομάστηκαν «Kazaworld Leaks» ρίχνει φως στις μπίζνες των πετρελαίων της χώρας και σκιαγραφεί αυτή τη μυστική κοινότητα μεταξύ των Αμπουλγκαζίν - Σουλεϊμένοφ - Κουλιμπάγεφ.

Πάντως, ο Αμπουλγκαζίν, σε αντίθεση με την πεπατημένη των περισσότερων ολιγαρχών, προτιμά να διατηρεί μια πιο μακρινή απόσταση με το κράτος. Η υψηλότερη θέση που έχει καταλάβει στην κρατική ιεραρχία ήταν αυτή του υφυπουργού Οικονομίας του Καζακστάν. Γρήγορα, λένε όσοι γνωρίζουν τα πράγματα, κατανόησε ότι έχει πολλά περισσότερα να κερδίσει -σε χρήμα και δύναμη- ασχολούμενος με τις ημικρατικές επιχειρήσεις.

Ετσι, όταν ο Κουλιμπάγεφ ορίστηκε επικεφαλής του κρατικού ταμείου διαχείρισης πλούτου του Καζακστάν, ο Αμπουλγκαζίν τον ακολούθησε τοποθετούμενος επικεφαλής της θυγατρικής του ταμείου για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Από εκεί διαχειριζόταν και τον κρατικό πετρελαϊκό γίγαντα KazMunayGas, ο οποίος θα ικανοποιούσε τη δίψα του κρατικού ταμείου για ρευστό παρέχοντας αφειδώς τον «μαύρο χρυσό» που κατείχε.

Δαιδαλώδες δίκτυο

«It’s complicated», δηλαδή «είναι περίπλοκο». Η φράση που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την μπερδεμένη συναισθηματική κατάσταση ανθρώπων στα κοινωνικά δίκτυα ταιριάζει γάντι στην περιγραφή της κολοσσιαίας περιουσίας του Αμπουλγκαζίν. Και αυτό γιατί κατέχει μαζί με τη σύζυγό του μετοχές σε τόσο μεγάλο εύρος επιχειρήσεων στο Καζακστάν, που για να τις αναφέρουμε όλες ίσως θα χρειαζόταν μια εγκυκλοπαίδεια!

Συνοπτικά, λοιπόν, σήμερα, ο Ντανιγιάρ Αμπουλγκαζίν κατέχει μετοχές στα δίκτυα πρατηρίων βενζίνης Qazaq Oil, Sino Oil and Gas Energy, PTC Operator LLP, Petroleum LLP (την τέταρτη εταιρεία στη χώρα όσον αφορά τα περιουσιακά στοιχεία και τον όγκο των μεταφορών), RTI-ANPZ LLP, τη μοναδική ιδιωτική σιδηροδρομική εταιρεία του Καζακστάν SilkwayTransit LLP.

Επίσης, η οικογένειά του κατέχει μετοχές στην Petrosun LLP, η οποία εισάγει πετρελαιοειδή από τη Ρωσία, στην Avtogaz Trade LLP (δίκτυο πρατηρίων καυσίμων), στη Sinooil LLP, στην Prime Case LLP (δίκτυο πρατηρίων KazMunayGas), στην LLP Mercury Service Company, που διαχειρίζεται τις Petroleum LLP, Premium Oil Trans LLP, Ertys Service LLP και Batys Petroleum LLP, καθώς και στην Dostyk Gas Terminal LLP (συγκρότημα μεταφόρτωσης υγραερίου στα σύνορα με την Κίνα με χωρητικότητα 1 εκατομμύριο τόνους ετησίως και κόστος 60 εκατ. δολαρίων).

Ο Αμπουλγκαζίν είναι ακόμη πρόεδρος της Επιτροπής Βιομηχανίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου της χώρας, γενικός γραμματέας της Εθνικής Ολυμπιακής Επιτροπής της Δημοκρατίας του Καζακστάν, αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Πυγμαχίας καθώς και της Ελληνορωμαϊκής, Ελεύθερης και Γυναικείας Ομοσπονδίας Πάλης, ιδιοκτήτης του συλλόγου τζούντο TAK Astana Club, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αντισφαίρισης της Δημοκρατίας του Καζακστάν, μέλος της Ομοσπονδίας Πυγμαχίας της πρωτεύουσας, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ιατρικής Αθλητικής Σχολής της Ρωσικής Ομοσπονδίας και της Ομοσπονδίας Τριάθλου του Αλμάτι.

Η σύζυγός του, Αϊντάν Σουλεϊμένοβα, είναι ιδιοκτήτρια του Arion Group LLP (δραστηριοποιείται στον τομέα των εγκαταστάσεων πυρηνικής ενέργειας) και μέτοχος της κατασκευαστικής ADD Invest Properties LLP. Μέσω της τελευταίας, μαζί με τους Τιμούρ και την Ντινάρα Κουλιμπάγεβα, διαχειρίζεται στην πρωτεύουσα Αστάνα το εμπορικό κέντρο Keruen (με έκταση 60.000 τ.μ. και ημερήσια ροή 30.000 επισκεπτών), που είναι διάσημο για την τεράστια γυάλινη οροφή του, το εμπορικό κέντρο Talan Towers και το επιχειρηματικό κέντρο Turan-18. Ακόμη, στην πόλη Ατιράου το εμπορικό κέντρο Baizaar Mall και στην πόλη Ακτομπε το εμπορικό κέντρο Keruen.

Κατέχει επίσης μερίδιο στον όμιλο Viled Group, ο οποίος το 2012 άνοιξε την πόρτα του Καζακστάν στον αμερικανικό premium λιανοπωλητή Saks Fifth Avenue. Η Viled αντιπροσωπεύει μάρκες όπως η Cartier, η Tiffany & Co., η Van Cleef & Arpels στη χώρα, κατέχοντας, σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 60% της αγοράς στον τομέα των κοσμημάτων και το 25%-30% στη μόδα. Η Αϊντάν έχει επίσης μετοχές στις Viled International LLP, Viled Fashion LLP, Group Lux LLP, Premium Beauty LLP και την αλυσίδα καταστημάτων αρωμάτων και καλλυντικών Code de Vie. Κατέχει επίσης μετοχές σε εταιρείες βιολογικών προϊόντων, πετρελαϊκές, επενδυτικές, κατασκευαστικές και άλλες εταιρείες.

To «Fund για τον λαό»

Το 2022 στο Καζακστάν, όπου το 0,001% του πληθυσμού ελέγχει το 50% του εθνικού πλούτου, ξέσπασαν βίαιες διαδηλώσεις για τις κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές ανισότητες. Ο τότε πρόεδρος της χώρας, Κασίμ-Τζομάρτ Τοκάγεφ, απάντησε με μια νέα πολιτική που αποκάλεσε «απο-ολιγαρχοποίηση της οικονομίας» του Καζακστάν.

Δημιούργησε λοιπόν ένα fund το οποίο ονόμασε «Fund για τον λαό» και θα χρηματοδοτούσε τις ανάγκες του λαού στην υγεία, στην παιδεία και την κοινωνική στήριξη. Η στόχευσή του ήταν οι πανίσχυροι επιχειρηματίες που έκαναν τις περιουσίες τους υπό την προεδρία του Ναζαρμπάγεφ. Εν μέσω αμφισβήτησης για τη διαφάνεια του fund και οργής για την πίεση στους δημοσίους υπαλλήλους της χώρας να προσφέρουν σε αυτό τουλάχιστον ένα ημερομίσθιό τους, ο Αμπουλγκαζίν επέδειξε εξαιρετικά αντανακλαστικά. Ηταν ένας από τους δύο πρώτους ισχυρούς επιχειρηματίες της χώρας που πρόσφεραν χρήματα σε αυτό. Και έκανε την αρχή, με τις big business να προσφέρουν τα 3/4 από τα 44 εκατ. δολάρια που συνέλεξε το fund.

Το κομμάτι της φιλανθρωπίας, πάντως, το έχει αναλάβει για την οικογένεια η γεννημένη το 1968 σύζυγός του, Αϊντάν (ή Αϊντάνα) Σουλεϊμένοβα, η οποία ξεκίνησε την καριέρα της ως γιατρός και τώρα είναι επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος. Η Αϊντάν αποφοίτησε από το δεύτερο ιατρικό ινστιτούτο της Μόσχας με το όνομα Pirogov, εργαζόμενη αρκετά χρόνια ως γιατρός, μέχρι να αφήσει τη δουλειά και να ιδρύσει το φιλανθρωπικό ίδρυμα Ayala, του οποίου είναι επικεφαλής έως σήμερα. Οπως λέει, το έκανε, καθώς έχει ως αρχή και στάση ζωής τη φράση της διάσημης Αμερικανίδας ηθοποιού Οντρεϊ Χέπμπορν, «το καθήκον κάθε ανθρώπου είναι να βοηθήσει τα παιδιά που υποφέρουν. Ολα τα υπόλοιπα είναι απλώς ένα καπρίτσιο και μια αυταρέσκεια».