Διεθνής διαγωνισμός για την δημιουργία μουσείου στην Γυάρο

       Σε εξέλιξη βρίσκεται διεθνής διεπιστημονικός διαγωνισμός αρχιτεκτονικών ιδεών, με θέμα «Διατήρηση της ιστορικής μνήμης, ανάδειξης και προστασίας των ιδιαίτερων περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών της νήσου Γυάρου». Στόχος η διατήρηση και ανάδειξη της ιστορικής μνήμης και η προστασία του περιβάλλοντος, στο εμβληματικό νησί. Η Γυάρος εντάχθηκε το 2011 στο Ευρωπαϊκό δίκτυο «Natura 2000» και το 2019 θεσμοθετήθηκε ως θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή. Φιλοξενεί το 12% του παγκόσμιου πληθυσμού της μεσογειακής φώκιας Monachus monachus, ενώ άνω του 30% του θαλάσσιου πυθμένα της καλύπτεται από μοναδικούς κοραλλιογενείς υφάλους και θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας.

       Ο διαγωνισμός έχει δύο βασικά ζητούμενα. Το πρώτο είναι η δημιουργία ενός Μουσείου που θα αποτίει φόρο τιμής στους ανθρώπους που φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και υπέφεραν στο νησί, καθώς και σε εκείνους που βίωσαν όλες αυτές τις κακουχίες και βαναυσότητες και πέθαναν στη Γυάρο. Το δεύτερο αφορά στην ανάπτυξη ενός Ερευνητικού Κέντρου, μέσω του οποίου θα προωθούνται στρατηγικές για την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.  Για την παρουσίαση του διαγωνισμού έγινε ειδική εκδήλωση στην οποία μίλησαν εκπρόσωποι της κυβέρνησης, της επιστημονικής ακαδημαϊκής κοινότητας, των οργανωτών, οργανισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των αντιστασιακών που μαρτύρησαν στο νησί της Γυάρου, διεθνώς αναγνωρισμένοι επιστήμονες στους τομείς της αρχιτεκτονικής, της περιβαλλοντικής προστασίας και της διαχείρισης των φυσικών πόρων. Κεντρική ομιλία εκφώνησε ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, με θέμα: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπροστά στην Κλιματική Κρίση».

Ο Προκόπης Παυλόπουλος μεταξύ άλλων είπε: κεντρική ομιλία με θέμα: 
«Να αξιοποιηθεί η πρωτοβουλία του διεπιστημονικού διαγωνισμού ιδεών για τη Γυάρο, για την διατήρηση και ανάδειξη της ιστορικής μνήμης  και ταυτοχρόνως να αποτελέσει ένα εφαλτήριο για να δείξουμε όλοι μαζί, ότι εμείς οι Έλληνες, κόντρα στο ρεύμα, παραμένουνε εδώ, ευαίσθητοι στην ιστορία, ευαίσθητοι στην  ελευθερία,  ευαίσθητοι στη δημοκρατία, ευαίσθητοι στο περιβάλλον. Η Ευρώπη καλείται όχι ως περιθωριακή και περιφερειακή δύναμη αλλά ως κυρίαρχη δύναμη πολιτισμού και ιδεών, να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο για την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης, υπογραμμίζοντας ότι σε αυτή την πρόκληση η Ευρώπη καλείται να ανταποκριθεί στον ουσιαστικό λόγο ύπαρξής της. Οι άλλες πλανητικές δυνάμεις, όπως κυρίως οι ΗΠΑ, έχουν αποδείξει πως δεν είναι σε θέση να το πράξουν αφού, δέσμιες συγκρούσεων οικονομικών και άλλων συμφερόντων, παραβιάζουν πρώτες τις συμφωνίες που υπογράφουν, με αποτέλεσμα να καταρρέει το Διεθνές Δίκαιο για το περιβάλλον, όπως και το Διεθνές Δίκαιο εν γένει από την αδυναμία εφαρμογής του.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, το ισχύον Σύνταγμα του 1975 είναι το πρώτο, σε διεθνή κλίμακα, το οποίο συμπεριέλαβε -μέσω των διατάξεων του άρθρου 24, όπως αυτό συμπληρώθηκε κανονιστικώς ιδίως με την αναθεώρηση του 2001- πλήρες πλέγμα ρυθμίσεων για την προστασία του Περιβάλλοντος. Τούτο απέβη σημαντικό «κεκτημένο» για την Ελληνική Έννομη Τάξη γενικώς, επειδή όχι μόνο διευκόλυνε τη θέσπιση και εφαρμογή μιας εξαιρετικά εκτεταμένης και λεπτομερούς εκτελεστικής νομοθεσίας για την προστασία του Περιβάλλοντος, η οποία επιπλέον επέτρεψε στην Ελλάδα να προσαρμοσθεί πλήρως στις κατά το Διεθνές και το Ευρωπαϊκό Δίκαιο υποχρεώσεις της. Αλλά και, πρωτίστως, διευκόλυνε τη Δικαστική Εξουσία, με «πρωτεργάτη» το Συμβούλιο της Επικρατείας, να διαμορφώσει μια «πρωτοπόρα» ολοκληρωμένη νομολογία για τον έλεγχο της συνταγματικότητας όλων των σχετικών διατάξεων, από τον τυπικό νόμο έως τις κοινές διοικητικές πράξεις κανονιστικού περιεχομένου. Υπό τις προϋποθέσεις αυτές, η Ελλάδα διέθετε και διαθέτει ένα σημαντικό προβάδισμα και πλεονέκτημα ως προς τις δυνατότητες της θεσμικής, τουλάχιστον, αντιμετώπισης των δυσμενών επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής και της Κλιματικής Κρίσης» 

Η υφυπουργός υποδομών και μεταφορών Νίκος Ταχιάος μεταξύ άλλων είπε:   
«Είναι μία φιλόδοξη πρόκληση που ξεπερνά τους υψηλούς στόχους των προηγούμενων διοργανώσεων του θεσμού των 𝗔𝗿𝘅𝗲𝗹𝗹𝗲𝗻𝗰𝗲.Εξαιρετικά σημαντική τη διεπιστημονική διάσταση του διαγωνισμού ιδεών, προκειμένου να αναδειχθεί η ιστορική μνήμη και να φτάσει στις επόμενες γενιές και ταυτοχρόνως να τεθεί στο επίκεντρο των προτάσεων ιδεών η περιβαλλοντική προστασία του νησιού. Η μαρτυρική ιστορία της Γυάρου είναι ιστορία της Ελλάδας, αφορά όλους τους Έλληνες και όλες τις Ελληνίδες, αφορά μία συμφιλίωση, την οποία πρέπει αυτό το μνημείο να προβάλει και αυτό είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό», ενώ εξέφρασε τη βεβαιότητα του για την επιτυχία του διαγωνισμού, συνεχάρη τους Μυλωνά και Μαρτίνο και όλους όσοι εργάστηκαν για τη διοργάνωση του 𝗔𝗿𝘅𝗲𝗹𝗹𝗲𝗻𝗰𝗲𝟯.

Ο πρόεδρος του ΤΕΕ Γιώργος Στασινός είπε: 
«Όλοι μαζί προχωράμε, όλοι μαζί θα συνεχίσουμε, κρατώντας πάντα τις ευαισθησίες, που αφορούν σε όλους τους πολίτες, όλους τους φορείς και όλα τα κόμματα», τόνισε ο κος Γιώργος Στασινός, Πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, απευθύνοντας χαιρετισμό στην εναρκτήρια εκδήλωση του 𝗔𝗿𝘅𝗲𝗹𝗹𝗲𝗻𝗰𝗲𝟯 για τη Γυάρο, ο οποίος υλοποιείται με εποπτεία και συνδιοργάνωση από το ΤΕΕ, τονίζοντας ότι: «είναι σημαντική η επιλογή των διοργανωτών και η προσπάθεια που γίνεται. Το ΤΕΕ στηρίζει αυτή την προσπάθεια όλα αυτά τα χρόνια  που γίνεται», είπε ο κος Στασινός αναφερόμενος στο θεσμό των αρχιτεκτονικών ιδεών του 𝗔𝗿𝘅𝗲𝗹𝗹𝗲𝗻𝗰𝗲 και σημείωσε ότι: «τώρα χρειάζεται προσοχή, διότι πρόκειται για μία ιδιαίτερη περίπτωση, έναν τόπο, ο οποίος είναι ευαίσθητος για πολλούς στη χώρα και θα πρέπει έτσι να αντιμετωπιστεί», υπογραμμίζοντας ότι: «το θέμα του διαγωνισμού για τη Γυάρο, το αντιμετωπίζουμε με ευαισθησία και προσοχή και ως Τεχνικό Επιμελητήριο και οι διοργανωτές».

Ο Γεώργιος Μυλωνάς, πρόεδρος της Alumil μεταξύ άλλων είπε :
-«Οι αρχιτέκτονες, οι μηχανικοί, ο κόσμος του περιβάλλοντος είναι ο κόσμος της ALUMIL. Είναι αυτοί με τους οποίους  συνεργαζόμαστε για να δημιουργηθεί ένα υπόδειγμα αειφορίας, με σεβασμό στην ιστορική μνήμη, για τη δημιουργία ολοκληρωμένης πρότασης, εμπνευσμένης από ανθρώπους που ξέρουν. Τι  πιο ωραίο λοιπόν στα πλαίσια της εταιρικής αλλά και προσωπικής κοινωνικής ευθύνης μας, να βοηθήσουμε να δημιουργηθούν υποδείγματα αστικής, νησιωτικής και όχι μόνο ανάπτυξης,  - όχι ως real estate ανάπτυξη, γιατί δεν είναι αυτή η δουλειά μας-, αλλά ως υλοποιήσιμες και επεξεργασμένες παρεμβάσεις μικρής κλίμακας, με ηθικές λύσεις, όχι μόνον σε κτίρια αλλά σε ολόκληρο το οικοσύστημα, ως  παραδείγματα, που να μπορούν να επαναληφθούν και σε άλλα μέρη της πατρίδα μας»

Ο εφοπλιστής Αθανάσιος Μαρτίνος, ιδρυτής της διοργανώτριας του διαγωνισμού  Εταιρίας Πολιτιστικού και Κοινωφελούς Έργου ΑΙΓΕΑΣ είπε
«Αντικείμενο και στόχος του διαγωνισμού είναι να ξυπνήσει το ενδιαφέρον του ελληνικού κράτους, της ελληνικής κοινωνίας αλλά και της Ευρώπης για τη Γυάρο. Η μη κερδοσκοπική εταιρεία  ΑΙΓΕΑΣ, κοινωφελούς και πολιτιστικού έργου, που εκπροσωπώ, θα συμβάλλει στο κόστος της διοργάνωσης του διαγωνισμού ιδεών, με σκοπό την ανάδειξη αυτού του ξεχασμένου, έρημου σήμερα ιστορικού νησιού στο κέντρο του Αιγαίου,  την ανάδειξη της δραματικής ιστορίας της Γυάρου, που υπήρξε τόπος εξορίας από την εποχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Στην πρόσφατη ιστορία της Ελλάδας, συμπολίτες μας εξορίστηκαν για τα πολιτικά  τους φρονήματα, επιβίωσαν σε εξαιρετικά απάνθρωπες συνθήκες,  όχι όλοι, κάποιοι έχασαν τη ζωή τους και ετάφησαν στο μικρό χορταριασμένο κοιμητήριο του νησιού».

Ο Νίκος Σηφουνάκης, αρχιτέκτονας, πρώην υπουργός, μιλώντας στις εργασίες της εκδήλωσης παρουσίασε αναλυτικά τις πρωτοβουλίες που είχε προωθήσει ο ίδιος την περίοδο 2000-2004, ως υπουργός Αιγαίου επί κυβέρνησης του κου Κώστα Σημίτη για την καταγραφή και συντήρηση των μνημείων και την προστασία του τοπίου της Γυάρου και ζήτησε, παραπέμποντας στις επίσημες αρχές του υπουργείου Πολιτισμού, του σημερινού Υπουργείου Ναυτιλίας, του Δήμου Σύρου και του ΕΜΠ, το πλούσιο υλικό των εγκριτικών αποφάσεων προστασίας και των μελετών, που παρά το γεγονός ότι είχε εγκριθεί χρηματοδότηση των έργων, έκτοτε δεν υλοποιήθηκε, να αξιοποιηθεί στο πλαίσιο του διαγωνισμού Arxellence 3 από τους μελετητές στις προτάσεις που θα κατατεθούν.

Η παρουσίαση έγινε από τη δημοσιογράφο και ιδρύτρια του Istorima.org, κα Σοφία Παπαϊωάννου, η οποία μίλησε για την εμπειρία της,  από το επιτόπιο ρεπορτάζ  και έδειξε σε βίντεο συνεντεύξεις εξόριστων από τη σκοτεινή περίοδο της επταετούς δικτατορίας, τα υπό κατάρρευση κτίρια και το άγριο τοπίο του νησιού. Οι συμμετέχοντες στην εκδήλωση ενημερώθηκαν εκτενώς για το πεδίο του διαγωνισμού, από παρουσιάσεις αρχειακού υλικού αποτυπώσεων, μελετών και εγκριτικών αποφάσεων για το ισχυρό καθεστώς πολεοδομικής χωροταξικής και περιβαλλοντικής προστασίας, που ισχύει στη νήσο Γυάρο. Τον συντονισμό της εκδήλωσης  είχε η Αναστασία Φιλιππαίου.