Συναγερμός για το νερό: Μόνο η λίμνη των Κρεμαστών θα σώσει την Αττική από τη λειψυδρία

Οικονομία, διόρθωση στρεβλώσεων και παραλογισμών που διαιωνίζονται, αλλαγές στην τιμολόγηση, πρόγραμμα συνενώσεων στους παρόχους νερού και δρομολόγηση βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων έργων είναι οι πέντε βασικοί πυλώνες του κυβερνητικού σχεδίου για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, που ήδη δίνει απειλητικό «παρών». Σε αυτό το πλαίσιο, το πλέον εμβληματικό έργο που εξαγγέλθηκε είναι η μεταφορά νερού στην Αττική από τη λίμνη Κρεμαστών μέσω της ένωσής της με τους ταμιευτήρες του Ευήνου και του Μόρνου.

Τον Οκτώβριο του 2022, τα αποθέματα πόσιμου νερού για την Αττική ήταν 1.100 εκατομμμύρια κυβικά. Οπως εκτιμάται, φέτος τον Οκτώβριο, σε λιγότερο από έναν μήνα, τα αποθέματα θα βρίσκονται κάτω από τα 700 εκατομμύρια κυβικά και όσο κι αν αυτή η ποσότητα επαρκεί για τέσσερα χρόνια, ακόμη και αν συνεχιστούν οι τωρινές συνθήκες ανομβρίας, οι αριθμοί επιβάλλουν άμεση κινητοποίηση.

Ο συναγερμός που έχει σημάνει οδηγεί καταρχάς στην εκτίμηση της υφιστάμενης κατάστασης σε ό,τι αφορά τη χρήση του νερού στη χώρα και τον τρόπο που γίνεται η διαχείρισή του. Η πρώτη διαπίστωση είναι ότι το νερό εξακολουθεί να κατασπαταλάται, και μάλιστα με τρόπους που είχαν επισημανθεί ήδη από τη μεγάλη λειψυδρία στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Λύσεις όπως η αφαλάτωση, ιδιαίτερα για την εξασφάλιση νερού στα νησιά, που βρίσκονται στο τραπέζι από τότε και σε ελάχιστες περιπτώσεις έχουν γίνει πράξη, επανέρχονται και σήμερα, ενώ οι Κυκλάδες και όχι μόνο ένιωσαν ήδη φέτος το καλοκαίρι το πρόβλημα της ανεπάρκειας στο νερό και μάλιστα στην κορύφωση της τουριστικής περιόδου.

Η δεύτερη σημαντική διαπίστωση είναι ότι η χώρα μας εξακολουθεί να έχει υψηλή εξάρτηση από τα υπόγεια νερά, ενώ ο αγροτικός τομέας -άρδευση- παίρνει το 85% του όγκου του νερού που καταναλώνεται ετησίως. Ταυτόχρονα, το καλλιεργητικό μοντέλο παραμένει το ίδιο, με υδροβόρες καλλιέργειες να παραμένουν στην πρώτη γραμμή, παρά τις εκκλήσεις-συστάσεις για νέες, με λιγότερες ανάγκες για νερό.

Η υδροδότηση στην Αττική

Ηδη, για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας στην Αττική,το υπουργείο Περιβάλλοντος προχωρά άμεσα στην ενεργοποίηση γεωτρήσεων στη Μαυροσουβάλα, παράλληλα με προσθήκη εφεδρικών γεωτρήσεων μέσω του Βοιωτικού Κηφισού, έργο με κόστος 2 εκατ. ευρώ.

Το πλέον φιλόδοξο έργο όμως, που στόχο έχει να μην αντιμετωπίσει πρόβλημα ύδρευσης η Αττική για τουλάχιστον τριάντα χρόνια, εξαγγέλθηκε από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στη ΔΕΘ και προβλέπει τη μεταφορά νερού από τη λίμνη Κρεμαστών μέσω της ένωσής της με τους ταμιευτήρες του Ευήνου και του Μόρνου.

Οπως επισήμανε ο κ. Μητσοτάκης, το έργο θα γίνει με την ΕΥΔΑΠ, το χαρακτήρισε εμβληματικό και σημείωσε ότι η λίμνη Κρεμαστών από μόνη της έχει τετραπλάσιο δυναμικό σε σχέση με τους ταμιευτήρες που καλύπτουν τις ανάγκες της Αττικής.

Το έργο τώρα βρίσκεται στο στάδιο του αρχικού σχεδιασμού προκειμένου στο επόμενο διάστημα να προκηρυχθούν οι μελέτες και να ακολουθήσει η διαγωνιστική διαδικασία. Ο πρωθυπουργός, ωστόσο, ανέφερε ότι οι διαδικασίες θα τρέξουν γρήγορα και συνολικά θα χρειαστούν 3-4 χρόνια, καθώς βασικά απαιτούνται αγωγοί και δεν είναι ιδιαίτερα σύνθετο τεχνικά.

«Αν θέλουμε να είμαστε απολύτως σίγουροι ότι η Αττική ως προς την ύδρευσή της είναι θωρακισμένη για τις επόμενες δεκαετίες και πρέπει να αντιμετωπίσουμε και τα πιο ακραία σενάρια της κλιματικής κρίσης, είναι ένα έργο το οποίο οφείλουμε να υλοποιήσουμε. Οχι ευκαταφρόνητου κόστους αλλά όχι και τεράστιου κόστους, με ελάχιστη επιβάρυνση τελικά, αμελητέα στους λογαριασμούς του νερού», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μητσοτάκης.

Στον σχεδιασμό του υπουργείου Περιβάλλοντος περιλαμβάνονται και πρόσθετα έργα για την ενίσχυση του Ευήνου από τη λίμνη Κρεμαστών, αλλά και επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων υδάτων από την Ψυττάλεια για βιομηχανική χρήση και άρδευση, αλλά και για τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα.

Στα μέτρα που ανακοίνωσε την περασμένη Τετάρτη το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας περιλαμβάνεται και η ανασυγκρότηση των παρόχων νερού -δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης (ΔΕΥΑ), στην πλειονότητά τους- αφού έχουν διαπιστωθεί μια σειρά από προβλήματα στη διαχείριση, διάθεση ακόμη και στην είσπραξη του αντίτιμου για το νερό. Οι πάροχοι νερού στη χώρα μας αγγίζουν τους 300 και η σχεδιαζόμενη μεταρρύθμιση προβλέπει να μειωθούν αριθμητικά στο ένα τέταρτο. Στο πλαίσιο αυτό, σχεδιάζεται η επέκταση της ΕΥΔΑΠ σε ολόκληρη την Αττική, αλλά και στην Κορινθία, στη Βοιωτία και τη Φωκίδα και της ΕΥΑΘ τουλάχιστον και στην υπόλοιπη Θεσσαλονίκη και τη Χαλκιδική.

Στόχος του υπουργείου Περιβάλλοντος είναι οι υφιστάμενες ΔΕΥΑ να συνενωθούν σε μία ανά περιφερειακή ενότητα στην ηπειρωτική χώρα, ενώ θα δοθούν κίνητρα και για περαιτέρω συνενώσεις. Επιπλέον, προβλέπεται ευνοϊκός διακανονισμός του 75% των χρεών των ΔΕΥΑ για δαπάνες ηλεκτρικού ρεύματος.

Οπως έχει διαπιστωθεί, οι πολλοί και αδύναμοι πάροχοι νερού δεν έχουν τη δυνατότητα για μια σειρά κρίσιμων παρεμβάσεων, με αποτέλεσμα να καταγράφονται μεγάλες απώλειες νερού στα ίδια τα δίκτυα. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία (από το 2019), το συνολικό ποσοστό των απωλειών στα δίκτυα κυμαινόταν από 9,5% ως 62%, με τη μέση τιμή να ανέρχεται στο 35,6%.

Στην ίδια κατεύθυνση, το υπουργείο Ανάπτυξης προχωρά και στην ενεργοποίηση ΕΥΔΑΠ Νήσων προκειμένου να υποστηριχθούν μικρότερα νησιά, αλλά και η Κρήτη ώστε να γίνουν μεγαλύτερα έργα, ειδικά σε περιοχές όπου ο φορέας υδροδότησης είναι αδύναμος, αλλά και η εισπραξιμότητα ανεπαρκής. Σε πρώτο πλάνο μπαίνουν οι Κυκλάδες, που ήδη η λειψυδρία είναι μεγάλη. Μάλιστα, όπως ανακοινώθηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος, θα χρηματοδοτηθούν κατά προτεραιότητα έργα σε περιοχές που αντιμετωπίζουν ήδη άμεσο πρόβλημα, όπως είναι:

■ Ανυδρα νησιά του Νοτίου Αιγαίου.
■ Περιοχές στην Πελοπόννησο, όπως η Κόρινθος, ο Δήμος Βέλου-Βόχας, η Ερμιονίδα, η Μονεμβάσια.
■ Η Κύμη και το Αλιβέρι στην Εύβοια.
■ Οι Παξοί, η Σκόπελος και μικρά νησιά στο Ανατολικό Αιγαίο.
■ Δήμοι στην Ανατολική Κρήτη.
■ Ο Δήμος Μαρμαρά Προποντίδος στη Χαλκιδική.

Τα έργα, προϋπολογισμού 80 εκατ. ευρώ, περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, επιδιόρθωση δικτύων, νέες γεωτρήσεις, αφαλατώσεις, φράγματα, ακόμη και επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων λυμάτων για άρδευση, αλλά και ολοκλήρωση έργων που έμειναν ημιτελή.

Τα τιμολόγια

Σφοδρές αντιδράσεις, όμως, πυροδότησε η ανακοίνωση από τον υπουργό Περιβάλλοντος Θεόδωρο Σκυλακάκη, ότι θα αλλάξει η κοστολόγηση και τιμολόγηση του νερού, μέσω Κοινής Υπουργικής Απόφασης που είναι υπό έκδοση.

Στις αντιδράσεις για επικείμενες αυξήσεις στο νερό απάντησε και ο ίδιος ο πρωθυπουργός λέγοντας: «Δεν πάμε για αυξήσεις στο νερό. Το νερό είναι και θα παραμείνει φθηνό για τις χαμηλές καταναλώσεις. Είναι λογικό αν καταναλώνεις περισσότερο να πληρώνεις περισσότερο. Το μάξιμουμ το οποίο συζητάμε είναι αύξηση στα όρια του πληθωρισμού».

Σύμφωνα με τον κ. Σκυλακάκη, η ΚΥΑ θα προβλέπει ότι τα τιμολόγια καθορίζονται από τον πάροχο και ελέγχονται από τη ΡΑΑΕΥ και δεν μπορούν (γενικός κανόνας) να αυξηθούν περισσότερο από τον πληθωρισμό.

Στο πλαίσιο της ΚΥΑ θα παρέχεται, επίσης, η δυνατότητα καθορισμού διαφορετικών τιμών ανά περιοχή, η κλιμακωτή χρέωση ανάλογα με τα επίπεδα κατανάλωσης, με υποχρέωση η πρώτη κλίμακα κατανάλωσης να είναι οικονομικά προσιτή και να καλύπτει τις ανάγκες διαβίωσης του πληθυσμού. Υπάρχει μέριμνα για ειδικό τιμολόγιο για συγκεκριμένους χρήστες, όπως είναι οι δημόσιες κοινωνικές υποδομές, τα ευάλωτα νοικοκυριά και οι πολύτεκνες ή τρίτεκνες οικογένειες, για υποχρέωση καταμέτρησης της κατανάλωσης τρεις φορές ετησίως κ.ά.