Ρετατρουτίδη: Νέο φάρμακο για το αδυνάτισμα - Μπλοκάρει και τις τρεις εστίες λίπους στον οργανισμό

Το έτος 2030 παραμένει ορίζοντας αναφοράς για τη μεγάλη επανάσταση στα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας. Εως τότε στην παγκόσμια αγορά, η οποία προβλέπεται να διογκωθεί έως τα 150 δισ. δολάρια, θα κυκλοφορούν τουλάχιστον 15 διαφορετικά σκευάσματα, ενέσιμα ή σε μορφή κάψουλας, με διάφορες δραστικές ουσίες κ.λπ. Ωστόσο, ο ανταγωνισμός στη συγκεκριμένη κατηγορία φαρμάκων είναι αδυσώπητος, πιο σκληρός ίσως από κάθε άλλον τομέα της Βιοτεχνολογιάς στην τρέχουσα φάση, και ακριβώς λόγω της κόντρας ανάμεσα σε κάποιες από τις πιο ισχυρές βιομηχανίες του κλάδου οι εξελίξεις επιταχύνονται με ξέφρενο ρυθμό. Με τα σημερινά δεδομένα, κατά πάσα βεβαιότητα έως το 2027, απέναντι στο μέχρι στιγμής κυρίαρχο και πλέον διάσημο Ozempic της δανέζικης Novo Nordisk θα υπάρχουν προϊόντα σχεδόν εξίσου καινοτόμα και αποτελεσματικά - αν όχι ακόμη πιο προηγμένα.

Εξ αυτών, ως επικρατέστερο φαβορί για να απειλήσει με εκθρόνιση το Ozempic (μαζί με τον σωσία του, το Wegovy) φαντάζει το νέο σκεύασμα που ετοιμάζει η αμερικανική πολυεθνική Eli Lilly, η κορυφαία φαρμακοβιομηχανία του κόσμου - τουλάχιστον με αμιγώς οικονομικά κριτήρια και βάσει του δείκτη κεφαλαιοποίησης αγοράς.

Τρεις ορμόνες

Καθώς το Mounjaro είναι διαθέσιμο από τις 15 Νοεμβρίου στην ελληνική αγορά από την καθ’ ημάς αντιπρόσωπο, τη Φαρμασέρβ-Lilly, στα εργαστήρια της μητρικής εταιρείας οι ερευνητές εργάζονται πυρετωδώς για την εξέλιξη ενός καινοτόμου φαρμάκου κατά της παχυσαρκίας. Η δραστική ουσία του εισέτι αβάπτιστου σκευάσματος ονομάζεται ρετατρουτίδη και μπλοκάρει τρεις διαφορετικούς υποδοχής πεπτιδίων (κέντρα παραγωγής ορμονών) που συντείνουν στην τάση του ανθρώπινου οργανισμού να συσσωρεύει λίπος.

Αυτό σημαίνει ότι με την εν λόγω ουσία η αγωγή είναι σημαντικά πιο ισχυρή και ταχεία, εφόσον τα φάρμακα που έχουν κυκλοφορήσει μέχρι στιγμής και κυριαρχούν στην κατηγορία των αντιπαχυσαρκικών, στοχεύουν σε ένα ή, το πολύ, σε δύο κέντρα παραγωγής ορμονών. Η αναμέτρηση όμως, το ματς αν προτιμά κανείς την αθλητική ορολογία, έχει μόλις αρχίσει.

Ενώ τα ανά την υφήλιο εκατομμύρια άτομα με παχυσαρκία ή υπερβαρότητα αναθαρρούν ή και πανηγυρίζουν προσδοκώντας τη λύτρωση από το υπερβάλλον λίπος και ό,τι αυτό συνεπάγεται για την υγεία, την ψυχολογία, τον τρόπο ζωής τους κ.ο.κ., στη χρηματιστηριακή αρένα η κατάσταση είναι πολύ πιο περίπλοκη. Λόγω του άγριου ανταγωνισμού που επικρατεί οι κύριοι παίκτες στο πεδίο των φαρμάκων για την παχυσαρκία τρώνε τις σάρκες τους, σχεδόν κυριολεκτικά. Παράδειγμα αυτού του ανελέητου κανιβαλισμού, η μετοχή της Eli Lilly, λογικά, θα έπρεπε να έχει εκτοξευτεί στη Wall Street, με κριτήριο την προοπτική κυκλοφορίας του πρωτοποριακού σκευάσματος με ρετατρουτίδη - έστω κι αν αυτή δεν προβλέπεται να γίνει πριν από το 2027.

Πρακτικά, όμως, συμβαίνει το αντίθετο και από πολλές απόψεις παράδοξο: η τιμή ανά μετοχή της Eli Lilly κινείται πτωτικά εσχάτως, όπως και σχεδόν όλων των εισηγμένων φαρμακοβιομηχανιών. Η εξήγηση για την κάθοδο αφενός σχετίζεται με τις υψηλές προσδοκίες κερδοφορίας, οι οποίες, για διάφορους λόγους, δεν επαληθεύονται, με βάση τα τελευταία οικονομικά αποτελέσματα που παρουσιάζει η Eli Lilly.

Αφετέρου η ρετατρουτίδη με την τριπλή δράση της, όλως αιφνιδίως και πριν καν φτάσει στα φαρμακεία, μοιάζει να υστερεί έναντι ενός άλλου, ακόμη πιο επαναστατικού προϊόντος: μια άλλη φαρμακοβιομηχανία, η επίσης αμερικανική Viking Therapeutics, βρίσκεται στη διαδικασία εξέλιξης ενός σκευάσματος κατά της παχυσαρκίας με κωδικό VK2735, το οποίο είναι σχεδιασμένο να παρεμβαίνει σε τέσσερα κέντρα του οργανισμού, προχωρώντας ένα βήμα πιο πέρα ακόμη και από τη ρετατρουτίδη της Eli Lilly. Εντούτοις, η Viking Therapeutics δεν περιορίζεται στο περιεχόμενο, αλλά στοχεύει στην υπεροχή και ως προς τη μέθοδο χορήγησης του φαρμάκου της.

Ενώ ο ανταγωνισμός φέρεται να ετοιμάζει, αλλά χωρίς να έχει κατορθώσει ακόμη, να μετατρέψει τα φάρμακα σε χάπια ή κάψουλες παρέχοντας έως τώρα μόνο την επιλογή της ένεσης (τύπου στιλό, το οποίο ο ασθενής χρησιμοποιεί απευθείας, χωρίς βοήθεια τρίτου), η Viking Therapeutics φέρεται να έχει προχωρήσει επίσης στην παρασκευή σκευάσματος για από του στόματος λήψη.

Επίθεση και αντεπίθεση

Τα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας είναι οι απόλυτοι και αδιαφιλονίκητοι πρωταγωνιστές στην ιατροφαρμακευτική επικαιρότητα των τελευταίων μηνών. Ταυτόχρονα, λειτουργούν και ως κριτήριο για το κατά πόσο η εκάστοτε φαρμακοβιομηχανία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων ή υστερεί - κάτι που ισχύει στην περίπτωση της Pfizer. Οι πιέσεις που υφίσταται ο Αλβέρτος Μπουρλά, ο Ελληνοεβραίος πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, η δριμύτατη κριτική που ασκούν εις βάρος του, ως μεγαλομέτοχοι, οι εκπρόσωποι του επενδυτικού κεφαλαίου Starboard Value, ηχούν όλο και πιο καθαρά ως προανάκρουσμα της καρατόμησής του. Η Starboard Value καταλογίζει στον Μπουρλά την αυτοκαταστροφική έλλειψη διορατικότητας εκ μέρους της Pfizer για τα φάρμακα απώλειας βάρους. Παρ’ όλα αυτά, η Pfizer ετοιμάζει το δικό της σκεύασμα κατά της παχυσαρκίας, ένα χάπι που προορίζεται για καθημερινήλήψη, με δραστική ουσία που ονομάζεται δανουγλιπρόνη (danuglipron).

Περισσότερα για τα φάρμακα τύπου GLP-1 της Pfizer θα ανακοινωθούν εντός του 2025, αλλά ο Μπουρλά δηλώνει αισιόδοξος ότι το χάπι για την απώλεια βάρους θα επαναφέρει την εταιρεία του στο προσκήνιο της παγκόσμιας φαρμακοβιομηχανίας. Και ιδανικά, θα διασώσουν τον ίδιο ως επικεφαλής της.

Στην επιχειρηματική σύρραξη γύρω από τα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας μοιραία λαμβάνει μέρος και η Novo Nordisk, μια εταιρεία σχετικά άγνωστη μέχρι να ταυτιστεί με το Ozempic, η οποία όμως είναι μια κραταιά πολυεθνική και με υπεραιωνόβια ιστορία, η «Nokia της Δανίας», όπως συνήθως αποκαλείται λόγω της καίριας συμβολής της στη δανέζικη εθνική οικονομία, εσχάτως δυσκολεύεται να καλύψει τη ζήτηση για το best seller φάρμακό της. Η παραγωγή σεμαγλουτίδης δεν επαρκεί για τις διαστάσεις που προσλαμβάνει, σχεδόν σε καθημερινή βάση, το παγκόσμιο ενδιαφέρον για τα σκευάσματα κατά της παχυσαρκίας, ασχέτως του αν καταρχήν αφορούν τη θεραπεία του διαβήτη.

Βεβαίως, η Novo Nordisk έχει εξαργυρώσει ήδη με θεαματικά κέρδη την πρωτοπορία της με τα Ozempic και Wegovy. Η κεφαλαιοποίηση αγοράς της κυμαίνεται στα 450 δισ. δολάρια και τις τελευταίες ημέρες η διοίκησή της προσπαθεί να αναστρέψει την τάση υποχώρησης της μετοχής της προβάλλοντας επιτυχίες όπως η έναρξη κυκλοφορίας του Wegovy στην αχανή αγορά της Κίνας, όπου οι ενδεχόμενοι χρήστες υπολογίζονται σε περισσότερους από 150 εκατομμύρια, ή κάποια νέα δεδομένα για την πορεία εξέλιξης του καινούριου, βελτιωμένου και ενισχυμένου σκευάσματος για την απώλεια βάρους, του CagriSema. Παρ’ όλα αυτά, η Novo Nordisk έχει απολέσει ένα -ουδόλως ευκαταφρόνητο- μερίδιο της κεφαλαιοποίησής της, ίσο με 210 δισ. τους τελευταίους πέντε μήνες.

Ο... Mr Χάμπουργκερ

Ο παράγοντας Τραμπ, δηλαδή το πώς η επικείμενη ανάληψη της διακυβέρνησης των ΗΠΑ από τον νεο-επανεκλεγέντα πρόεδρο θα επηρεάσει την αγορά για τα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας, είναι ένα αίνιγμα. Ο εκλεκτός του Ντόναλντ Τραμπ για το αμερικανικό υπουργείο Υγείας, ο Ρόμπερτ Φράνσις Κένεντι τζούνιορ, έχει εκδηλώσει ήδη εναντίωση -αν όχι απέχθεια- στα σκευάσματα τύπου Ozempic. Ο Κένεντι αποκλείει εκ προοιμίου το ενδεχόμενο της θετικής συμβολής του Ozempic και των υπόλοιπων παρομοίων σκευασμάτων στο «να κάνουμε ξανά υγιή την Αμερική», σύμφωνα με το παραλλαγμένο σύνθημα «Make America Great Again», που έφερε τον Τραμπ στην εξουσία για δεύτερη φορά. Ενας άνθρωπος που φωτογραφίζεται μαζί με τον Τραμπ ενώ καταναλώνουν πασιχαρείς χάμπουργκερ και junk food είναι λογικό να αντιμετωπίζει με καχυποψία ή και έκδηλη εχθρότητα τα φάρμακα νέας γενιάς.

Ωστόσο, ο μέλλων υπουργός Υγείας των ΗΠΑ δεν μιμείται τον Τραμπ μόνο στις διατροφικές προτιμήσεις, αλλά και στο δημόσιο αναμάσημα αμφιβόλου αξιοπιστίας πληροφοριών. Ετσι, σύμφωνα με τον RFK Jr., «η Novo Nordisk δεν διαθέτει καν το φάρμακό της στην έδρα της, τη Δανία», κάτι που δεν ισχύει. Επίσης, ο Κένεντι διατείνεται ότι «στην Ευρωπαϊκή Ενωση διεξάγεται έρευνα επειδή αυτά τα φάρμακα προξενούν αυτοκτονικό ιδεασμό». Ούτε αυτό ισχύει, εφόσον η σχετική έρευνα που όντως διεξήχθη με πρωτοβουλία της Ε.Ε. κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν αποχρώσες ενδείξεις ότι η χρήση φαρμάκων για τη ρύθμιση του μεταβολισμού, τη θεραπεία του διαβήτη και την απώλεια βάρους συνδέεται με τάσεις αυτοχειρίας.

Παρ’ όλα αυτά, με έναν δεδηλωμένο αντεμβολιαστή όπως ο Ρόμπερτ Κένεντι τζούνιορ στο υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ, ο οποίος πλέον εκφράζει την αντίθεσή του στα καινούρια φάρμακα για την παχυσαρκία, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ποια θα είναι η πολιτική που θα εφαρμόσει στον συγκεκριμένο τομέα.

Το κόστος

Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, την περασμένη Πέμπτη η Novo Nordisk Ελλάδος διοργάνωσε μια μίνι ημερίδα με στόχο να δημοσιοποιήσει ευρύτερα τα ευρήματα μιας επιστημονικής έρευνας γύρω από το οικονομικό φορτίο της παχυσαρκίας, όπως αυτό καταγράφεται στην Ελλάδα, στη Ρουμανία, στην Τσεχία και την Ουγγαρία. Η αντιπαραβολή των ελληνικών μεγεθών με εκείνα των άλλων τριών χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης δεν είναι διόλου ευοίωνα, πολύ περισσότερο εφόσον η συγκεκριμένη μελέτη λαμβάνει υπόψη της τις λεγόμενες «συννοσηρότητες», ήτοι σοβαρά νοσήματα που συνδέονται, συνήθως αιτιακά, με την παχυσαρκία, όπως η υπερλιπιδαιμία (χοληστερίνη), ο διαβήτης τύπου 2, η υπέρταση, οι καρδιαγγειακές παθήσεις κ.ά. Σχεδόν σε όλες τις επιμέρους κατηγορίες παθολογίας η Ελλάδα αναδεικνύεται πρωταθλήτρια εμφανίζοντας συγκριτικά το υψηλότερο κόστος με τις υπόλοιπες τρεις χώρες της έρευνας.

Αυτό σημαίνει ότι λόγω αυξημένων δαπανών για την περίθαλψη των ασθενών με παχυσαρκία το Ελληνικό Δημόσιο επιβαρύνεται αναλογικά περισσότερο, ειδικά ως προς τη χρόνια νεφρική νόσο και την καρδιακή ανεπάρκεια. Ενδεικτικά, σύμφωνα με τη συγκεκριμένη έρευνα, το μέσο κόστος υγειονομικής περίθαλψης κάθε ασθενούς με παθήσεις συνδεόμενες με την παχυσαρκία ποικίλλει από τα 592 δολάρια τον χρόνο για τους υπερτασικούς στην Τσεχία έως τα 16.258 δολάρια για τα καρδιακά επεισόδια στην Ελλάδα.

Η Novo Nordisk

Γενικότερα, όπως επεσήμανε ο γενικός διευθυντής της Novo Nordisk Hellas Ολύμπιος Παπαδημητρίου, η παχυσαρκία και οι αρνητικές επιπτώσεις της στη δημόσια υγεία αντιστοιχούν στο 8,5% των συνολικών υγειονομικών δαπανών στις χώρες του ΟΟΣΑ, ενώ μπορούν να οδηγήσουν σε μείωση του ΑΕΠ κάθε χώρας έως και 3,3%. Επίσης, περίπου 6 στους 10 Ευρωπαίους ενηλίκους είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι και, ακόμη χειρότερα, 1 στα 3 παιδιά βρίσκεται στο ίδιο φάσμα παθογένειας. Συνεπώς, από την άποψη των φαρμακοβιομηχανιών και των προσδοκώμενων κερδών, το πεδίο της απώλειας βάρους ισοδυναμεί με ένα απέραντο χρυσωρυχείο, έτοιμο προς εκμετάλλευση. Από την άποψη της Πολιτείας, ωστόσο, την οποία εξέφρασε διά ζώσης η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη στην εκδήλωση της Novo Nordisk, το ζητούμενο είναι η πρόληψη της παχυσαρκίας ήδη από το στάδιο της παιδικής ηλικίας.

Η κυρία Αγαπηδάκη, η οποία αποκάλυψε πως κατά το παρελθόν υπήρξε η ίδια παχύσαρκη έχοντας φτάσει έως και τα 100 κιλά, τόνισε ότι «για πρώτη φορά στην Ελλάδα έχουμε μια Εθνική Δράση κατά της Παιδικής Παχυσαρκίας, με δέσμη πολλών και ποικίλων δράσεων, τις οποίες θα αναπτύξουμε το αμέσως επόμενο διάστημα. Εχουμε πλέον Εθνική Επιτροπή Διατροφής στη χώρα μας, με ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διατροφική πολιτική. Δεν παρέχουμε στους πολίτες μόνο δωρεάν συνεδρίες με διατροφολόγο.

Από τον Ιανουάριο του 2025 θα ενεργοποιηθούν Κινητές Ομάδες με γιατρό, νοσηλευτή, ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό, οι οποίες θα φτάνουν ακόμη και στο πιο απομακρυσμένο σημείο της Ελλάδας για προληπτικές εξετάσεις, αλλά και ειδικά για την παχυσαρκία». Σε επίπεδο επικοινωνίας η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας ανακοίνωσε ότι ο Δημήτρης Σταρόβας, ως ζωντανό παράδειγμα του πόσο επικίνδυνη για τη ζωή μπορεί να γίνει η παχυσαρκία (λόγω του πρόσφατου εγκεφαλικού επεισοδίου που υπέστη), θα πρωταγωνιστήσει σε μια νέα καμπάνια ευαισθητοποίησης του κοινού.


Φωτογραφία: Shutterstock