ΕΚΠΑ: Διεθνές Συνέδριο Ορθόδοξης Θεολογίας

Ξεκίνησε στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών το Διεθνές Συνέδριο Ορθόδοξης Θεολογίας, το οποίο πραγματοποιείται κάθε 50 χρόνια.

Την Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2024, ξεκινήσαν στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών οι εργασίες του μεγάλου Διεθνούς Συνεδρίου Ορθόδοξης Θεολογίας «Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα. Προκλήσεις και Προοπτικές», το οποίο πραγματοποιείται κάθε 50 χρόνια. Η τελετή έναρξης πραγματοποιήθηκε παρουσία της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, της Α.Θ.Π. του Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικού Πατριάρχη, κ. Βαρθολομαίου Α΄ και του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος, κ. Ιερώνυμου Β΄.

Κατά την τελετή έναρξης πραγματοποιήθηκε υποδοχή από τον Χορό Ψαλτών «Οι Μαΐστορες της Ψαλτικής Τέχνης» υπό τη χοραρχία του Καθηγητή του Τμήματος Μουσικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής, Αχιλλέα Γ. Χαλδαιάκη, μέλους του Συμβουλίου Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Προσφώνηση απηύθυνε ο Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Καθηγητής Γεράσιμος Σιάσος.

Ακολούθησε χαιρετισμός από τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος, κ. Ιερώνυμο Β΄ και εισαγωγική ομιλία από τον Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής, Καθηγητή Εμμανουήλ Καραγεωργούδη με τίτλο «Η θεματολογία και στοχοθεσία του Διεθνούς Συνεδρίου: “Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα. Προκλήσεις και προοπτικές”».

Η κεντρική ομιλία πραγματοποιήθηκε από την Αυτού Θειοτάτη Παναγιότητα, τον Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικό Πατριάρχη, κ. Βαρθολομαίο Α΄ με τίτλο: «Η αποστολή και το έργο της Ορθόδοξης Εκκλησίας και Θεολογίας στον 21ο αιώνα».

Το Συνέδριο εντάσσεται στη σειρά των Διεθνών Θεολογικών Συνεδρίων που πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα κατά τον 20ό αιώνα (1936 και 1976) και στοχεύει στην ανάδειξη, διερεύνηση και συμβολή στα καίρια ζητήματα και προβλήματα που απασχολούν την Ορθόδοξη Θεολογία σε πανορθόδοξο επίπεδο κατά τον 21ο αιώνα.

Ειδικότερα, το Συνέδριο εξετάζει τη θέση και την αποστολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας και Θεολογίας στις νέες ιστορικές, γεωπολιτικές, κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες, προκειμένου να εκφράσει εκ νέου την πλούσια κληρονομιά, την έμπρακτη διακονία, την προφητική μαρτυρία και λειτουργία της στον σύγχρονο κόσμο. Κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου οργανώνονται παράλληλα θεολογικά εργαστήρια, καθώς και ποικίλες εκδηλώσεις. Οι εργασίες του συνεδρίου θα διαρκέσουν από 25 έως και 28 Νοεμβρίου 2024.

Ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, Καθηγητής Γεράσιμος Σιάσος, κατά την προσφώνησή του, μίλησε για τους δύο θεσμούς, την Εκκλησία και το Πανεπιστήμιο Αθηνών, που υπήρξαν από τους βασικούς πυλώνες της συγκρότησης του ελληνικού κράτους, συντελώντας καθοριστικά στη διαμόρφωση της ελληνοχριστιανικής ταυτότητάς του, όπως διαμορφώθηκε στον 19ο αιώνα, καθώς και στην εξέλιξη της θεολογικής σκέψης στον ορθόδοξο κόσμο. «Η δημιουργία δε της Θεολογικής Σχολής κατά την ίδρυσή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1837, ως η πρώτη Θεολογική Σχολή πανεπιστημιακού επιπέδου σε όλη την ορθοδοξία, αποτέλεσε τον καταλύτη για τις στενές σχέσεις ανάμεσα στην Εκκλησία της Ελλάδας και στο Ίδρυμά μας», τόνισε ο ίδιος.
Αναφερόμενος στο πολυσχιδές έργο της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ, ο κ.Σιάσος επεσήμανε ότι στηρίζει τη σύγχρονη Ορθόδοξη Θεολογία με κάθε τρόπο.

Σε ό,τι αφορά το Διεθνές Συνέδριο, ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών είπε: «Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών διακρίνεται για το ερευνητικό και ακαδημαϊκό έργο του, γεγονός που το καθιστά σημείο αναφοράς ανάμεσα σε κορυφαία πανεπιστήμια παγκοσμίως. Το ιστορικής σημασίας αυτό Συνέδριο, το τρίτο που πραγματοποιείται τα τελευταία 100 χρόνια, τελεί υπό την αιγίδα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, και αποτελεί επιστημονικό «καρπό» της πολυδιάστατης δραστηριότητας του Πανεπιστημίου μας και συνέχεια της σπουδαίας παράδοσης των διεθνών θεολογικών συνεδρίων που έλαβαν χώρα στην Αθήνα τον 20ο αιώνα. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών, σταθερά προσηλωμένο στην αποστολή του ως γέφυρα μεταξύ παράδοσης και καινοτομίας, αναδεικνύει μέσα από αυτή τη διοργάνωση την επιτακτική ανάγκη για επανεξέταση του ρόλου της Ορθόδοξης Θεολογίας σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται ραγδαία. Ιθύνουσα ιδέα των οργανωτών σε αυτή την σημαντική καμπή είναι η Ορθόδοξη Θεολογία να εκφράσει εκ νέου την πλούσια κληρονομιά της, να δώσει ουσιαστικές απαντήσεις στις προκλήσεις της εποχής και να συνεχίσει την έμπρακτη διακονία της στην κοινωνία. Με πλήθος επιστημόνων από όλες τις χώρες και εκπροσώπων από όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, τη διασπορά και άλλες χριστιανικές παραδόσεις, το Πανεπιστήμιό μας γίνεται ο ζωντανός πυρήνας ενός δυναμικού πανορθόδοξου διαλόγου, που ενώνει τη θεολογία, τον πολιτισμό και την τεχνολογία και προάγει την εξωστρέφεια της ελληνικής Ορθόδοξης Θεολογίας στο διεθνές στερέωμα».

Kατόπιν, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος, από το βήμα του συνεδρίου τόνισε, μεταξύ άλλων: «Είναι σημαντικό οι Θεολογικές Σχολές να προβάλλουν τον θεολογικό λόγο, όπως με το παρόν ενδιαφέρον Συνέδριο. Να προβάλλουν τον θεολογικό λόγο όχι μόνο σε αναφορά με το κατ’ εξοχήν περιεχόμενό του – τι είπαν οι Ευαγγελιστές, οι Απόστολοι, οι Πατέρες της Εκκλησίας μας. Αλλά και σε σχέση με το σήμερα. Γιατί έτσι γίνεται κατανοητό ότι ο θεολογικός λόγος είναι πάντα επίκαιρος. Και μπορεί να απαντήσει και σε σύγχρονους προβληματισμούς». Ακολούθως, ο Μακαριώτατος αναφέρθηκε στο διττό χαρακτήρα της Θεολογίας σε σχέση με τη σύγχρονη πραγματικότητα:

«Η Θεολογία μπορεί να αποκρίνεται στα ερωτήματα, που απασχολούν τον σημερινό άνθρωπο. Όμως, και η ίδια δεν μένει ανέγγιχτη από όσα συνταρακτικά συμβαίνουν γύρω μας. Από τις αλλαγές που επηρεάζουν την καθημερινότητά μας σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Τις κοινωνικές ανακατατάξεις. Τις αλλαγές που συμβαίνουν με ασύλληπτους ρυθμούς. Την περιβαλλοντική κρίση. Την καθιέρωση αντιλήψεων και πρακτικών που έρχονται να κλονίσουν ό,τι μέχρι τώρα θεωρούσαμε σταθερό και παραδεδομένο. Όλα αυτά την προκαλούν. Και σε όλα αυτά πρέπει να τοποθετείται. Αν δεν τοποθετηθεί, θα αλλοιωθεί η ουσία της και η αποστολή της. Αυτά τα καινούργια ζητήματα προκύπτουν από τις επιστημονικές εξελίξεις και την αλματώδη πρόοδο. Υπάρχουν όμως και άλλα, που εδώ και αιώνες εξακολουθούν να ταλαιπωρούν την ανθρωπότητα. Οι πόλεμοι, η προσφυγιά, η ανισότητα, η φτώχεια δεν σταμάτησαν ποτέ. Ο θεολογικός λόγος δεν πρέπει να είναι αδιάφορος και σε αυτά. Καλείται να τονίζει ότι παρά τη λεγόμενη πρόοδο και την ανάπτυξη, το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού ζει ακόμη σε συνθήκες σχεδόν μεσαιωνικές. Και ότι ο άνθρωπος του 21ου αι. αντιμετωπίζει ακόμη πολλά από τα προβλήματα που είχε ο άνθρωπος του 16ου αι.».

Στη συνέχεια, ο κοσμήτωρ της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Εμμανουήλ Καραγεωργούδης, αναφέρθηκε στη θεματολογία και τη στοχοθεσία του Διεθνούς Συνεδρίου.

Τέλος, στην κεντρική εισαγωγική ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου αναδείχθηκαν θέματα, όπως η «συναφειακότητα», με την έννοια της δυνατότητας αλλά και ευκαιρίας για επίκαιρη διατύπωση του μηνύματος της Θεολογίας, με την προϋπόθεση ότι αυτό γίνεται με το σωστό τρόπο. Χωρίς, δηλαδή, να αγνοούνται οι εμπειρίες των μελών της Εκκλησίας, ο καθημερινός κόσμος, που έρχεται σε επαφή καθημερινά με τις αντιφάσεις και τις προοπτικές της εποχής.

Σχετικά με τη θεολογία των Μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας, ο Παναγιώτατος έκανε λόγο για ‘πρότυπο θεολογικής εργασίας’: «Μία θεολογία υπαρξιακή και συγκεκριμένη, ποτέ άσαρκος και νοησιαρχική. Αυτή η εμπειρική, εκκλησιογενής και εκκλησιοτραφής θεολογία ήτο κατάθεσις ψυχής, συνέδεε την πίστιν με την ζωήν, την θεωρίαν με την πράξιν, χωρίς επιδεικτικήν σοφίαν και επιτηδευμένην ευγλωττίαν, ωμίλει δε πάντοτε εστραμμένη προς τον σύγχρονον άνθρωπον. Οι Πατέρες εκληροδότησαν εις ημάς την εμπειρίαν ότι πιστότης εις την Αλήθειαν και ανοικτοσύνη προς τον κόσμον και τον πολιτισμόν αλληλοπεριχωρούνται και αλληλοεμπλουτίζονται».

Δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στη σύγχρονη πραγματικότητα: «Εις την εποχήν μας βεβαίως η Εκκλησία και η θεολογία της ευρίσκονται αντιμέτωποι με νέας συνθήκας και πολλάς μεγάλας προκλήσεις. Και η συνάντησις με τον σύγχρονον κόσμον οφείλει όμως να εκτυλίσσεται εν πιστότητι προς τον «ουκ εκ του κόσμου» χαρακτήρα της Εκκλησίας και με γνώσιν και οξύ αισθητήριον διά τα νέα ιστορικά δεδομένα. Αποτελεί βασικήν αρχήν διά την θεολογίαν ότι δεν πρέπει να είναι αμυντική, ως να εστρέφοντο όλαι αι τρέχουσαι εξελίξεις εναντίον της Ορθοδοξίας. Επίσης, η θεολογία οφείλει να είναι επίκαιρος, συμφώνως προς την έννοιαν του «καιρού», αφού το παρόν, όπως έχει γραφή, δεν είναι μόνον χρονολογική έννοια, δεν σηματοδοτεί «απλώς την τρέχουσα επικαιρότητα, αλλά και τη σήμερα και μόνον σήμερα δεδομένη δυνατότητα, τον “καιρόν”», είπε ενώ ο ίδιος συνόψισε τις σύγχρονες μεγάλες προκλήσεις της θεολογίας στις εξής δύο: τη θρησκειολογική και τη νέα ανθρωπολογία σε συνάρτηση με τον πολιτισμό της νεωτερικότητας.

Ο κ.κ.Βαρθολομαίος υπογράμμισε, στη συνέχεια, τη σημασία της ανάδειξης της οικουμενικότητας της Ορθόδοξης θεολογίας: «Πολλά θα εξαρτηθούν εις το μέλλον διά την Ορθόδοξον θεολογίαν από την θαρραλέαν προβολήν των οικουμενικών της στοιχείων», είπε χαρακτηριστικά. Παράλληλα με την πολύτιμη παρακαταθήκη της Ορθόδοξης θεολογίας, η ζωή μας αλλάζει ριζικά εξαιτίας της δύναμης της επιστήμης και της τεχνολογίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα παραμείνουν οι διαχρονικές υπαρξιακές αντιφάσεις του ανθρώπου και οι απορίες της ελευθερίας του: «Ο άνθρωπος θα αναζητή νόημα ζωής και θα αφουγκράζεται την φωνήν του ουρανού. «Μεγάλη δύναμις» θα αναδεικνύεται και η θρησκευτική πίστις, εκπρόσωπος της «διαστάσεως του βάθους» των πραγμάτων και της προοπτικής της αιωνιότητος».

«Διαλεγομένη θεολογία»

Δεδομένου ότι σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου δεν ανήκει στον Χριστιανισμό, ο Παναγιώτατος τόνισε την ανάγκη της ιερής επιστήμης να συνεχίσει να αντιστέκεται στον θρησκευτικό φονταμενταλισμό και να προβάλει τις κοινές ανθρωπιστικές παραδοχές των θρησκειών: «Η συνέχισις του ειλικρινούς θεολογικού διαλόγου με τον λοιπόν χριστιανικόν κόσμον είναι έκφρασις της δεσμεύσεώς μας εις τον αγώνα διά την υπέρβασιν της διασπάσεως του Χριστιανισμού. Το μέλλον ανήκει εις την «διαλεγομένην θεολογίαν».

Ο ειλικρινής διάλογος θα συνεχίση να απελευθερώνη δημιουργικάς δυνάμεις εντός της Εκκλησίας και θα αναδεικνύη την εμβέλειαν των χριστιανικών αξιών και τα οικουμενικά στοιχεία της Ορθοδοξίας», ανέφερε ο ίδιος προσθέτοντας ότι σε όλη τη διάρκεια της ιστορικής πορείας της Εκκλησίας, «η εσωστρέφεια δεν εξέφραζε την αυθεντικότητα του χριστιανικού ήθους, και ποτέ δεν ωφέλησε την Εκκλησίαν και την αποστολήν της». Σύμφωνα δε με τα λεγόμενά του, η τυφλή προσήλωση εις το παρελθόν είναι ένδειξη θρησκειοποίησης της πίστης. «Η «θεολογία του γραφείου» παράγει πνευματικήν αλαζονείαν, βλέπει την χριστιανικήν παρακαταθήκην ως «μουσειακόν κειμήλιον» και λειτουργεί κατά του διαλόγου», σημείωσε.

Το Διεθνές Συνέδριο Ορθόδοξης Θεολογίας τίμησαν με την παρουσία τους, επίσης: η εκπρόσωπος του Προέδρου της Κυβέρνησης, Υφυπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού κυρία Ζέττα Μακρή, o εκπρόσωπος του Προέδρου του ΠΑΣΟΚ – ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΑΛΛΑΓΗΣ, Βουλευτής Επικρατείας κύριος Δημήτριος Μάντζος, ο Υπουργός Υγείας κύριος Άδωνις Γεωργιάδης, ο Υφυπουργός Εξωτερικών κύριος Γεώργιος Κώτσηρας,ο εκπρόσωπος του Υπουργού Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού Γενικός Γραμματέας Ανώτατης Εκπαίδευσης, πρώην Πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης καθηγητής Νικόλαος Παπαϊωάννου, ο πρώην Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, καθηγητής Ευάγγελος Βενιζέλος, ο πρώην Υπουργός, Διοικητής του Αγίου Όρους κύριος Αλκιβιάδης Στεφανής, η Αντεπίτροπος της Γενικής Επιτροπείας της Επικρατείας των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων κυρία Αγγελική Παπαπαναγιώτου – Λέζα, ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ, Στρατηγός Δημήτριος Χούπης, ο εκπρόσωπος της Α.Ε. του Πρέσβη της Κυπριακής Δημοκρατίας, Μορφωτικός Σύμβουλος της Πρεσβείας της Κυπριακής Δημοκρατίας κύριος Λουκάς Ξενοφώντος, ο Αρχηγός ΓΕΣ, Αντιστράτηγος Γεώργιος Κωστίδης, ο εκπρόσωπος του Αρχηγού ΓΕΝ, Υποναύαρχος Γεώργιος Σκρέκας, ο εκπρόσωπος του Αρχηγού ΓΕΑ, Γενικός Επιθεωρητής ΓΕΑ, Αντιπτέραρχος Κωνσταντίνος Κλενιάτης, ο Εκπρόσωπος του Περιφερειάρχη Αττικής, Αντιπρόεδρος του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης κυρία Ρούλα Μακρή, ο Σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας κύριος Μακάριος, Σεβασμιώτατοι Άγιοι Αρχιερείς, Σεβαστοί Πατέρες, η Γενική Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κυρία Φωφώ Καλύβα, ο πρώην Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Επίτιμος Καθηγητής Γεώργιος Μπαμπινιώτης, ο Ομότιμος Καθηγητής και Επίτιμος Διδάκτορας του ΕΚΠΑ Οδυσσέας-Ιωάννης Ζώρας, μέλη του Συμβουλίου Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αντιπρυτάνεις, Κοσμήτορες, Πρόεδροι και μέλη της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ομότιμοι Καθηγητές, Μέλη ΔΕΠ του Πανεπιστημίου Αθηνών και πλήθος κόσμου.