Ελληνoτουρκικά: Διάλογος σε βαρύ κλίμα και ρυθμό... γιαβάς-γιαβάς
03.12.202409:49
Καμία πρόοδος δεν διαπιστώνεται στις συνομιλίες Αθήνας - Αγκυρας, καθώς η ατμόσφαιρα έχει επιβαρυνθεί από αντιδράσεις στο εσωτερικό των δύο χωρών, γεγονός που «φρενάρει» τις διαδικασίες για την ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου - Κρήτης και δημιουργεί «μαύρη τρύπα» στο Αιγαίο
Σε χαμηλές ταχύτητες μπαίνει η διαδικασία ελληνοτουρκικού διαλόγου, καθώς οι αντιδράσεις στο εσωτερικό και των δύο χωρών, αλλά και η επιμονή της τουρκικής πλευράς στη σκληρή ρητορική και σε προβληματικές κινήσεις επί του πεδίου, επιβάλλουν ρυθμό γιαβάς-γιαβάς.
Στην Αθήνα, η κυβέρνηση φαίνεται να ξεπερνά χωρίς απώλειες την υπόθεση διαγραφής του Αντώνη Σαμαρά, αλλά ο θόρυβος που προκάλεσε έχει στοχοποιήσει την πολιτική που ακολουθεί ο Γιώργος Γεραπετρίτης στα Ελληνοτουρκικά, όπου φυσικά δεν έχει υπάρξει κανένα αποτέλεσμα μέχρι στιγμής, αλλά ίσως και με ορισμένες ενθουσιώδεις αρχικές δηλώσεις δόθηκε λανθασμένα η εντύπωση ότι επίκειται πρόοδος, ενώ είναι προφανές ότι όσο παραμένει η διεκδικητική ατζέντα της Τουρκίας δεν μπορεί να υπάρξει ούτε πρόοδος, αλλά ούτε καν ουσιαστική διαπραγμάτευση.
Τη Δευτέρα το πρωί πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα ένας ακόμη γύρος της Θετικής Ατζέντας με αντικείμενο τη διμερή συνεργασία στον οικονομικό, εμπορικό και επενδυτικό τομέα, ενώ την Τρίτη, στο πλαίσιο του Πολιτικού Διαλόγου, η υφυπουργός Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου θα συζητήσει μια ευρεία γκάμα θεμάτων με την τουρκική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον υφυπουργό Εξωτερκών Μεχμέτ Κεμάλ Μποζάι, που βεβαίως δεν αγγίζουν καν τα θέματα της οριοθέτησης. Πάντως, σε αυτές τις συναντήσεις γίνεται μια γενική ανταλλαγή απόψεων για διεθνή και περιφερειακά θέματα, κάτι που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω και της κλιμάκωσης σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή, αλλά και τα θέματα μετανάστευσης, όπου το τελευταίο διάστημα, παρά τη συνεργασία των δύο χωρών, υπάρχουν αυξημένες ροές από τα μικρασιατικά παράλια.
«Καμία πρόοδος»
Οι τόνοι είναι χαμηλοί και οι προσδοκίες ακόμη χαμηλότερες από τις δύο αυτές συναντήσεις, που ουσιαστικά γίνονται και για να διατηρείται στοιχειωδώς ζεστή η διαδικασία και για την προετοιμασία του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας που θα πραγματοποιηθεί πιθανότατα τον Φεβρουάριο στην Τουρκία. Το στίγμα το έδωσε ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στη συνέντευξή του (στον ALPHA), επισημαίνοντας ότι «η Τουρκία επιμένει στις θέσεις της κι εμείς επιμένουμε στις δικές μας θέσεις. Αρα αυτή τη στιγμή περιθώριο να συζητήσουμε σε μεγαλύτερο βάθος για τη διαφορά περί ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, από τη στιγμή που η Τουρκία θέλει να συζητήσουμε και άλλα πράγματα τα οποία εμείς δεν είμαστε διατεθειμένοι να συζητήσουμε, σημαίνει ότι αυτή τη στιγμή στον τομέα αυτόν δεν έχει επιτευχθεί καμία πρόοδος».
Κριτική στην Τουρκία
Ομως και στην Τουρκία η ελληνοτουρκική διαδικασία προσέγγισης δέχεται συνεχή πυρά και από τους εθνικιστικούς κύκλους, όχι μόνο του αντιπολιτευόμενου CHP, αλλά και από εθνικιστές δημοσιολόγους, με πρώτο τον «πατέρα» της Γαλάζιας Πατρίδας, Τζιχάντ Γιαϊτζί, που κατηγορούν την κυβέρνηση Ερντογάν για παραχωρήσεις προς την Ελλάδα και την Κύπρο. Χωρίς να έχει αλλάξει φυσικά οτιδήποτε στη στάση της Τουρκίας, σε επίπεδο τόνων είναι σαφές ότι αποτυπώνεται κάθε φορά και η εσωτερική ισορροπία στην Αγκυρα, καθώς ο Χακάν Φιντάν, ο οποίος θεωρείται ως ένας από τους ισχυρότερους παίκτες στην κούρσα διαδοχής του Ταγίπ Ερντογάν, βρίσκεται στο επίκεντρο κριτικής, ενώ και ο υπουργός Αμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ, με σκληρή γραμμή, δικαιολογεί τον ρόλο του ως θεματοφύλακα της «ερντογανικής νομιμότητας» στις Ενοπλες Δυνάμεις.
Οι δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Αμυνας σήμαναν ένα ακόμη καμπανάκι στην Αθήνα, μετά τα αρκετά αρνητικά μηνύματα που εκπέμπει το τελευταίο διάστημα η Αγκυρα, αν και η εκτίμηση είναι ότι η τουρκική κυβέρνηση και ο ίδιος ο Ερντογάν παραμένουν στη ρότα διαλόγου και μη εντάσεων με την Ελλάδα.
Το καλώδιο
Ο κ. Γκιουλέρ (όπως έχει πράξει προηγουμένως και με τις ανακοινώσεις του τουρκικού ΥΠΕΞ) έδειξε όμως πώς αντιλαμβάνεται η Τουρκία τα ήρεμα νερά στο Αιγαίο, θεωρώντας ότι προϋπόθεση είναι να μην ασκούνται στοιχειώδεις αρμοδιότητες και δικαιώματα σε περιοχές που η Τουρκία θεωρεί ότι μπορεί να εγείρει αξιώσεις.
Ετσι, ο Τούρκος υπουργός Αμυνας προειδοποίησε ότι «κανένα έργο δεν θα γίνει χωρίς την άδεια της Τουρκίας» σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, με σαφή παραπομπή στην ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου με την Κρήτη, έργο στο οποίο έχει εναντιωθεί και για πολιτικούς και για οικονομικούς λόγους η Τουρκία. Και επικαλέστηκε την υπόθεση της Κάσου, όπου, όπως είπε, το ιταλικό πλοίο ζήτησε την άδεια των τουρκικών αρχών ώστε να μπορέσει να συνεχίσει τις εργασίες του.
Ο κ. Γεραπετρίτης έχει διαψεύσει αυτόν τον ισχυρισμό, λέγοντας ότι δεν ζητήθηκε άδεια, αλλά πάντως δεν έχουν διαψευσθεί οι πληροφορίες ότι το ιταλικό πλοίο «γνωστοποίησε» τις συντεταγμένες της περιοχής των ερευνών του (κάτι που έχει τη μορφή αιτήματος) και κατόπιν είχε εκδοθεί η επίμαχη τουρκική NAVTEX για το σημείο των ερευνών εντός οριοθετημένης ελληνικής ΑΟΖ που επικαλύπτεται από το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο. Επίσης, με αφορμή τις έρευνες για την ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, ο κ. Γκιουλέρ έκανε λόγο για «παραβίαση του Πρωτοκόλλου της Βέρνης (1975) για επιβολή τετελεσμένων στην τουρκική υφαλοκρηπίδα», ενώ φυσικά το Πρωτόκολλο έχει αδρανοποιηθεί και ίσχυε μόνο για την περίοδο που διεξάγονταν τότε οι συνομιλίες για την προσφυγή στη Χάγη και αφορούσε σεισμικές έρευνες για υδρογονάνθρακες.
Και σε κάθε περίπτωση, οι ελληνικές έρευνες δεν αφορούσαν τουρκική υφαλοκρηπίδα, καθώς γίνονταν σε περιοχές μεταξύ Λέσβου - Χίου, Χίου - Σάμου και Ρόδου - Καρπάθου.
Κίνδυνος επεισοδίου
Καθώς το κλίμα έχει επιβαρυνθεί, δυσκολεύουν και οι προσπάθειες που είχαν γίνει τις προηγούμενες εβδομάδες ώστε να βρεθεί ένας μηχανισμός που να επιτρέπει τη διεξαγωγή τέτοιου είδους ερευνών όπως αυτές που αφορούν καλώδια ηλεκτρικής διασύνδεσης ή μεταφοράς δεδομένων χωρίς να προκαλείται κρίση και χωρίς να «προκαταλαμβάνονται δικαιώματα ή οι θέσεις των δύο πλευρών». Καμία πλευρά δεν θέλει η Ανατολική Μεσόγειος και το Αιγαίο να μετατραπούν σε «μαύρη τρύπα» σε μια περίοδο που υπάρχει έκρηξη των δικτύων διασυνδέσεων μέσω υποθαλάσσιων καλωδίων και αγωγών, όμως η Τουρκία δείχνει να επιμένει στη λογική πρόκλησης τετελεσμένων ακόμη και με κόστος την καθυστέρηση έργων, τα οποία πάντως δεν την αφορούν άμεσα.
Το ιταλικό πλοίο «Ievoli Relume» παραμένει βορειοανατολικά της Κρήτης
Καθώς η ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου - Κρήτης είναι υψηλής προτεραιότητας, εφόσον δεν έχει επιτευχθεί σε πολιτικό επίπεδο στοιχειώδης συνεννόηση για μια μορφή «provisional measures» που θα επιτρέψει την ομαλή συνέχιση των ερευνών, υπάρχει ο κίνδυνος επανάληψης του επεισοδίου της Κάσου και πρόκλησης σοβαρής έντασης στην περιοχή εάν επιχειρηθεί η παρεμπόδιση του ιταλικού ερευνητικού από τουρκικά πολεμικά. Το αποτέλεσμα είναι ότι το ιταλικό ερευνητικό πλοίο «Ievoli Relume» πραγματοποιεί από τις 20 Νοεμβρίου έρευνες σχεδόν στην ίδια περιοχή βορειοανατολικά της Κρήτης, έχει εκδοθεί NAVTEX για έρευνες νοτίως της Κάσου και το πλοίο παρέμενε στην περιοχή του Ηρακλείου, ενώ είναι άγνωστο πότε θα εκδοθεί NAVTEX για να προχωρήσει τις έρευνες εντός της ελληνικής ΑΟΖ, εκτός χωρικών υδάτων, όπως έχει προγραμματιστεί.