Ποιοι παράγοντες διαμορφώνουν τη σχέση του παιδιού με το βιβλίο, σύμφωνα με έρευνα του ΟΣΔΕΛ

«Όταν ήμουν μικρός, νόμιζα ότι όλοι οι συγγραφείς είναι πεθαμένοι. Δεν είχαμε βιβλία στο χωριό, βρήκα κάποια παλιά, ξεχασμένα σε ένα σκονισμένο ράφι του σχολείου… Όλα κλασικής λογοτεχνίας του περασμένου αιώνα» λέει στο protothema.gr γελώντας ο Μάκης Τσίτας, συγγραφέας παιδικών βιβλίων. Ο ίδιος, επισκέπτεται σχολεία συχνά όπου προσπαθεί να περάσει στα παιδιά την ιδέα της ανάγνωσης ως μία διαδικασία ψυχαγωγίας, ευχαρίστησης και προτείνει ιδέες για την εξοικείωσή τους με αυτή.

Για τη σημασία καλλιέργειας της φιλαναγνωσίας στα παιδιά με βάση κανόνες, μιλά επίσης στο protothema.gr ο Μάνος Κοντολέων, συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας.

Η 2α Απριλίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, μία ημέρα γιορτής, που επελέγη από την Παγκόσμια Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα (ΙΒΒΥ) με αφορμή τη γενέθλια ημέρα του μεγάλου παραμυθά, Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Όσο για τον πιο επιδραστικό παράγοντα στην καλλιέργεια της σχέσης του παιδιού με το βιβλίο, αναδεικνύεται το μορφωτικό επίπεδο των γονέων, σύμφωνα με έρευνα του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ).

Την οικογένεια προτάσσει ως την αφετηρία για την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας στα παιδιά, ο Μάκης Τσίτας, συγγραφέας παιδικών βιβλίων: «Όλα ξεκινούν από το σπίτι. Ως μιμητικά όντα τα παιδιά, βλέποντας τους γονείς τους να διαβάζουν αντί να είναι συνέχεια με το κινητό ή το τάμπλετ, θα πάρουν και τα ίδια στο χέρι ένα βιβλίο. Διαπιστώνω καθημερινά ότι πλουσιότερο λεξιλόγιο, μεγαλύτερη σαφήνεια στην έκφραση και άνεση στην επικοινωνία, έχουν τα παιδιά που διαβάζουν στο σπίτι». Ακολούθως, την ευθύνη να εμφυσήσουν στα παιδιά την αγάπη για τη λογοτεχνία έχουν οι εκπαιδευτικοί, σύμφωνα με τον ίδιο ενώ επισημαίνει τη σημασία της σχολικής βιβλιοθήκης: «Είναι απαραίτητη η σχολική βιβλιοθήκη – αν υπάρχει, τα παιδιά μπορούν να πάνε με την παρέα τους, τους κολλητούς τους για να δανειστούν βιβλία, να τα συζητήσουν σε μία ατμόσφαιρα χαλαρή. Ιδανικά, θα έπρεπε να υπάρχουν περισσότερες δημοτικές και δημόσιες βιβλιοθήκες, όπως γίνεται στο εξωτερικό, και για τους ενήλικες. Στη Φινλανδία, υπάρχουν αυτοκίνητα-κινητές βιβλιοθήκες που πηγαίνουν ακόμη και στους πιο απομονωμένους οικισμούς για να μοιράσουν βιβλία και επανέρχονται για να μοιράσουν άλλα, αφού συγκεντρώσουν τα προηγούμενα».

Πώς μπορούν να έρθουν πιο κοντά στη λογοτεχνία παιδιά που δεν είναι εξοικειωμένα με το βιβλίο;

«Η αλήθεια είναι πως δεν ξεκινάς με Παπαδιαμάντη, γιατί δεν μπορεί να ταυτιστεί το σημερινό παιδί. Είναι σαν να κάνεις δώρο στην ηλικιωμένη θεία σου, η οποία δεν έχει διαβάσει ποτέ, ένα βιβλίο του Ντοστογιέφσκι. Στο παιδί είναι προτιμότερο να δίνουμε κάτι σύγχρονο, κοντά στα ενδιαφέροντά του – ευτυχώς, υπάρχουν βιβλία για όλα τα θέματα, από αθλητισμό και συγκροτήματα μέχρι ταξίδια και ζώα. Πιο άνετα νιώθουν, επίσης, τα παιδιά όταν ήρωες του βιβλίου είναι ήρωες γνωστοί τους από βιντεοπαιχνίδια ή κινούμενα σχέδια». Το περιεχόμενο είναι εκείνο που θα τραβήξει το ενδιαφέρον του παιδιού. Ωστόσο, εξίσου σημαντικό είναι να κατανοήσει το παιδί ότι πρόκειται για ‘ψυχαγωγία’ και δεν περιμένει κανείς να απομνημονεύσει πληροφορίες ή να γράψει κάποιο τεστ επάνω στο βιβλίο που διάβασε. «Σκοπός είναι να περάσει ευχάριστα με ένα βιβλίο το παιδί» τονίζει.

Σημαντική η προσωπική επαφή των παιδιών με τους συγγραφείς

Οι επισκέψεις των συγγραφέων στα σχολεία λειτουργούν υποστηρικτικά στο να αγαπήσουν τα παιδιά το βιβλίο. «Όταν ήμουν μικρός στο χωριό, δεν είχαμε βιβλία», θα πει ο κ. Τσίτας. «Κάποια στιγμή, ανακάλυψα σε ένα σκονισμένο ράφι του σχολείου ξεχασμένους τόμους κλασικής λογοτεχνίας – όλοι οι συγγραφείς από τον περασμένο αιώνα. Γι’αυτό νόμιζα τότε πως όλοι οι συγγραφείς είναι πεθαμένοι, δεν ήξερα ότι υπάρχουν και ζωντανοί!», προσθέτει. «Όταν επισκέπτομαι σχολεία, για να είμαι πιο προσιτός στα παιδιά, ντύνομαι απλά, με τζιν και μακό, είμαι πιο χαλαρός. Αφού τους διαβάσω το βιβλίο, τους μιλώ αναλυτικά για όλη τη διαδικασία ‘γέννησης’ ενός βιβλίου – από την έμπνευση μέχρι το τυπογραφείο κι αυτό είναι κάτι που τα συναρπάζει. Τους δείχνω το χειρόγραφο, το δακτυλόγραφο. Ξεφυλλίζω βιβλία με σκληρό εξώφυλλο και άλλα με μαλακό, ώστε να ακούν τις διαφορές στον ήχο του χαρτιού, να κινητοποιηθούν οι αισθήσεις τους. Τα μικρότερα παιδιά με ρωτούν συχνά ‘πως μπήκαν οι εικόνες στο βιβλίο’ ή ‘σε πόση ώρα το έγραψα’. Τους κάνει εντύπωση ότι ένα βιβλίο γράφεται με δυσκολία κι αυτό είναι κάτι που τους εμπνέει σεβασμό».

Οι οικογενειακές επισκέψεις σε βιβλιοπωλεία της γειτονιάς, είναι μία ακόμη πρόταση του κ. Τσίτα για να ευνοηθεί η επαφή του παιδιού με το βιβλίο, ειδικά αν διοργανώνονται βιβλιοπαρουσιάσεις τα Σάββατα. Όσο για τα παιδιά που μπορεί να εμφανίζουν δυσκολία συγκέντρωσης, καλό είναι να προτιμηθούν βιβλία με μικρότερο κείμενο και έμφαση στις εικόνες ενώ βοηθά η ανάγνωση από έναν ενήλικα την ώρα που το παιδί κρατά το βιβλίο. Για τα μεγαλύτερα παιδιά, αντί του μυθιστορήματος, η στροφή στα διηγήματα ίσως είναι η λύση για να αγαπήσουν το βιβλίο.

Σε κάθε περίπτωση, όπως σημειώνει ο κ. Τσίτας, «στο δημοτικό μπαίνουν και οι βάσεις για την ενασχόληση με τη λογοτεχνία. Αν χάσεις αυτά τα χρόνια, είναι πολύ δύσκολο αργότερα να έρθεις πραγματικά σε επαφή με το βιβλίο».

2 Απριλίου - Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου

Ο συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας, Μάνος Κοντολέων, μιλά για την καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου, η οποία καθιερώθηκε από την Παγκόσμια Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα (ΙΒΒΥ) να γιορτάζεται την ημέρα όπου γεννήθηκε ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν.

«Στόχος της ΙΒΒΥ, η οποία ιδρύθηκε το 1952, είναι το βιβλίο να αποτελέσει μια γέφυρα επικοινωνίας και κατανόησης του άλλου και αυτή η προσπάθεια να ξεκινά από την παιδική ηλικία, μιας και ότι μέσα στη ψυχή ενός παιδιού και εφήβου καλά φυτευτεί, παραμένει θαλερό και καρποφόρο για όλη την υπόλοιπη ενήλικη ζωή του. Η ΙΒΒΥ πέρα από την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου έχει καθιερώσει το Διεθνές Βραβείο Άντερσεν - βραβείο εφάμιλλο του Νόμπελ - και με αυτό τιμώνται ανά διετία ένας συγγραφέας βιβλίων για παιδιά και νέους και ένας εικονογράφος. Επιπλέον, συντάσσει τιμητικούς καταλόγους με τα καλύτερα βιβλία που μέσα σε κάθε διετία έχουν κυκλοφορήσει σε όλες τις χώρες – μέλη της. Σε κάθε χώρα η ΙΒΒΥ έχει τα εθνικά της τμήματα -στην Ελλάδα είναι Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου / Greek IBBY», αναφέρει ο κ.Κοντολέων.

Η άποψη του συγγραφέα είναι πως η φιλαναγνωσία θα καλλιεργηθεί κυρίως στο σχολείο, με την προϋπόθεση να εντάσσεται σε ένα πλαίσιο κανόνων. Όπως εξηγεί, «πριν από κάποια χρόνια, όταν ήταν σε λειτουργία του Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) μια ομάδα πανεπιστημιακών διδασκάλων και συγγραφέων είχαν καταρτήσει ένα πρόγραμμα φιλαναγνωσίας στα σχολεία που προέβλεπε και τη δημιουργία σχολικών βιβλιοθηκών και τον εμπλουτισμό τους με νέους τίτλους, όπως και την εφαρμογή διαφόρων προγραμμάτων (πχ επισκέψεις συγγραφέων σε σχολεία), αλλά και την εκπαίδευση των δασκάλων και των καθηγητών στους τρόπους εφαρμογής της φιλαναγνωσίας. Μετά το κλείσιμο του ΕΚΕΒΙ, το πρόγραμμα έμεινε μετέωρο και όσοι ασχολούμαστε με το παιδικό και εφηβικό βιβλίο περιμένουμε με ελπίδα να δούμε το πως θα ενθαρρύνει την φιλαναγνωσία ο νέος φορέας, το ΕΛΙΒΙΠ (Ελληνικό Ίδρυμα Βιβλίου και Πολιτισμού)».

Αναφορικά με τους τρόπους, που μπορεί κανείς να στρέψει το ενδιαφέρον ενός παιδιού ή εφήβου προς το καλό λογοτεχνικό βιβλίο και μάλιστα σε μια εποχή όπου κυριαρχεί η εικόνα και το διαδίκτυο, «θα πρέπει να φροντίζει να τους προσφέρει μια πλούσια και ελεύθερη επιλογή λογοτεχνικών κειμένων που μέσα στις σελίδες τους ο νεαρός αναγνώστης θα συναντά και θα αναγνωρίζει καταστάσεις παρόμοιες με αυτές που ο ίδιος ζει, χαρακτήρες κοντινούς με τον ίδιο του τον εαυτό ή τους φίλους του και σίγουρα όλα αυτά να καταγράφονται με λογοτεχνική ποιότητα αλλά και σύμφωνα με τις αισθητικές συνθήκες μέσα στις οποίες όλοι μας -μικροί και μεγάλοι- ζούμε», υπογραμμίζει ο ίδιος ευελπιστώντας ότι «θα ξαναζωντανέψουν τα προγράμματα φιλαναγνωσίας στα σχολεία της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης».

Η έρευνα «Παιδιά και Ανάγνωση» του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ)

Στην έρευνα του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ), με τίτλο «Παιδιά και Ανάγνωση», η οποία εκπονήθηκε υπό την επιστημονική διεύθυνση του Νίκου Παναγιωτόπουλου, καθηγητή κοινωνιολογίας στο Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (2023), αναδεικνύεται η σχέση των παιδιών με την ανάγνωση καθώς και ο ρόλος της εκπαίδευσης στη διαμόρφωση της σχέσης αυτής. Όπως προκύπτει από την έρευνα (osdel.gr), η άνιση σχέση με την ανάγνωση, την οποία βιώνουν τα παιδιά που προέρχονται από συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, παράγει κοινωνικές, πολιτισμικές και οικονομικές ανισότητες, γεγονός που πρέπει να αποκατασταθεί μέσω δράσεων της πολιτείας.

Τα αποτελέσματα της έρευνας

Ισχυρά καθοριστικός και ποιοτικός ο ρόλος της οικογένειας στη συγκρότηση μίας σχέσης αγάπης του παιδιού με την ανάγνωση, όπως προέκυψε από τα συνολικά αποτελέσματα. Πιο αναλυτικά, ο πιο επιδραστικός παράγοντας ως προς τη σχέση παιδιού και ανάγνωσης, αναδείχθηκε το μορφωτικό επίπεδο των γονέων.

Ως προς το μορφωτικό επίπεδο των γονέων, με βάση τα ευρήματα φαίνεται να ισχύουν τα εξής:

Τα παιδιά γονέων με ανώτερη μόρφωση έχουν πιο στενή σχέση με την ανάγνωση καθώς διαβάζουν περισσότερα βιβλία (το 25,4% διαβάζει πάνω από δέκα βιβλία τον χρόνο), περισσότερη παιδική λογοτεχνία (46,1% έναντι 40,6%), δανείζονται πιο συχνά βιβλία από φίλους ή συγγενείς (38% έναντι 25%), εγγράφονται πιο συχνά ως συνδρομητές σε παιδικά περιοδικά (11,2% έναντι 3,9%), βλέπουν περισσότερο τους γονείς τους να διαβάζουν (82,8% έναντι 72,9%), εκτίθενται λιγότερο στην τηλεόραση (το 78,1% εκτίθεται λιγότερο από μία ώρα έναντι του 56,8%), και σε λοιπές οθόνες (το 63,1% εκτίθεται λιγότερο από μία ώρα έναντι του 49,7%). Επίσης, οι γονείς με ανώτερη μόρφωση αγοράζουν βιβλία στα παιδιά τους (2,75 έναντι 2,42)2, μιλούν περισσότερο μαζί τους γι’ αυτά (2,73 έναντι 2,48), τους διαβάζουν ιστορίες και παραμύθια σε εντονότερο βαθμό (2,79 έναντι 2,47), ενώ τους επιτρέπουν και να διαβάζουν βιβλία που είναι για μεγαλύτερες ή μικρότερες ηλικίες (2,43 έναντι 2,04). Επιπλέον, το επάγγελμα των γονέων είναι καθοριστικό, αλλά λιγότερο από το μορφωτικό επίπεδό τους.

Τα μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά (11-12 ετών) φαίνεται να κάνουν πιο συχνά (59%) και περισσότερα ιδιαίτερα μαθήματα στο σπίτι (1,05%), διαβάζουν συνήθως ένα έως πέντε βιβλία το έτος (62,9%), διαβάζουν περισσότερη παιδική λογοτεχνία (56,2%), αλλά όχι τόσο για διασκέδαση (45,7%) όσο οι άλλες ηλικίες (68,7% τα παιδιά 6-7 ετών και 57,3% τα παιδιά 8-10), ενώ εκτίθενται περισσότερο σε οθόνες πλην τηλεόρασης (το 10,5% περισσότερο από τρεις ώρες ημερησίως και το 54,3% από μία έως τρεις ώρες), από τα παιδιά των άλλων ηλικιακών κατηγοριών (77,9% των παιδιών 6-7 ετών εκτίθεται λιγότερο από μία ώρα ημερησίως, όπως και το 57,7% των παιδιών 8-10 ετών).

Παράλληλα, οι γονείς τους θεωρούν ότι διαβάζουν λιγότερο από τις άλλες ηλικίες, τους αγοράζουν βιβλία και επιβλέπουν το τι διαβάζουν σε μικρότερο βαθμό, ενώ παίζουν παιχνίδια λέξεων μαζί τους και τους ενθαρρύνουν να διαβάζουν πράγματα στον δρόμο λιγότερο σε σύγκριση με τα παιδιά των άλλων δύο ηλικιακών κατηγοριών.

Αρκετές επιδράσεις φάνηκε να έχει και ο τόπος γέννησης γονέα, όταν συνδυάζεται και με το μορφωτικό επίπεδό του. Τα παιδιά που οι γονείς τους γεννήθηκαν στην περιφέρεια είναι πιο πιθανό να διαβάζουν πάνω από δέκα βιβλία τον χρόνο (27,3%), ενώ τα παιδιά γονέων από το εξωτερικό λιγότερο (13,8%). Οι γονείς από την περιφέρεια, επίσης, φαίνεται να θεωρούν ότι τα παιδιά τους διαβάζουν περισσότερο (2,37), τους αγοράζουν πιο συχνά βιβλία (3,00), τα οποία και σχολιάζουν περισσότερο (3,05) -αλλά και μιλάνε για αυτά (2,86)-, δίνουν περισσότερη σημασία στην εντατική ανάγνωση (3,39) και παροτρύνουν περισσότερο τα παιδιά τους να διαβάζουν (3,17), ενώ τους διαβάζουν και πιο συχνά ιστορίες και παραμύθια (3,14).

Οι γονείς που ασκούν τα υψηλότερα ταξικά επαγγέλματα προσφέρουν πολύ πιο συχνά συνδρομές σε παιδικά περιοδικά και εφημερίδες στα παιδιά τους (17,5%).

Οι μεσαίες τάξεις επαγγελμάτων τείνουν πιο συχνά να αγοράζουν βιβλία στα παιδιά τους (2,81 η μικρομεσαία και 2,70 η μεσαία), να επιβλέπουν τι διαβάζει το παιδί (3,19 η μικρομεσαία και 2,93 η μεσαία), να το παροτρύνουν να διαβάζει (3,00 η μικρομεσαία και 3,06 η μεσαία).

Όσο ανώτερο ταξικά είναι το επάγγελμα του άλλου γονέα, τόσο αυξάνεται και η από κοινού συμμετοχή σε πολιτιστικές δραστηριότητες με το παιδί, αλλά και η συχνότητα με την οποία οι γονείς συζητούν με το παιδί για τα βιβλία που διάβασε. Όταν ο έτερος γονέας ασκεί κάποιο από τα ανώτερα επαγγέλματα, οι γονείς τείνουν να δηλώνουν ότι συμβουλεύονται περισσότερο ειδικούς για την αγορά βιβλίων στο παιδί τους (1,96).

Αναφορικά με την οικογενειακή κατάσταση του γονέα, όταν οι γονείς συμβιώνουν ή είναι έγγαμοι, επιβλέπουν πιο συχνά τι διαβάζει το παιδί (2,98 έναντι 2,59), το παροτρύνουν να διαβάζει σε εντονότερο βαθμό (3,00 έναντι 2,71), αφού θεωρούν πιο σημαντική την εντατική ανάγνωση (3,23 έναντι 3,00), προσπαθούν να ενημερώνονται περισσότερο για την πρόοδό του (2,72 έναντι 2,48), του διαβάζουν περισσότερο ιστορίες ή παραμύθια (2,74 έναντι 2,36) και μιλάνε περισσότερο για αυτά που το παιδί διαβάζει (2,69 έναντι 2,38).

Αναφορικά με την περιοχή διαμονής, οι γονείς που διαμένουν σε περιοχές μεσαίων στρωμάτων με παραδοσιακή παρουσία διανόησης δήλωσαν άπαντες/άπασες ότι το παιδί τους παρακολουθεί ιδιαίτερα μαθήματα στο σπίτι (100%), τείνουν να θεωρούν ότι το παιδί τους διαβάζει περισσότερο (3,38), του αγοράζουν πιο συχνά βιβλία (3,69), το παροτρύνουν περισσότερο να διαβάζει (3,38), αφού θεωρούν σημαντική την εντατική ανάγνωση (3,69), ενώ εξηγούν τις άγνωστες λέξεις στο παιδί σε μικρότερο βαθμό (2,92), έναντι των άλλων περιοχών διαμονής.

Οι άνδρες γονείς επιθυμούν σε μεγαλύτερο βαθμό (24,7% έναντι 11,8% των γυναικών), το παιδί τους να αποκτήσει διδακτορικό δίπλωμα σπουδών. Παράλληλα, δηλώνουν ότι το παιδί διδάσκεται λιγότερα αντικείμενα στο σπίτι (0,61 έναντι 0,84 των γυναικών), επιβλέπουν λιγότερο τι διαβάζει το παιδί τους (2,62 έναντι 2,99), θεωρούν λιγότερο σημαντική την εντατική ανάγνωση (2,92 έναντι 3,25), συμβουλεύονται ειδικούς για την αγορά βιβλίου σε μικρότερο βαθμό (1,24 έναντι 1,68) και ότι μιλούν λιγότερο με τα παιδιά τους για τα βιβλία που διάβασαν (2,40 έναντι 2,70 των γυναικών).

Το εκπαιδευτικό και επαγγελματικό προφίλ των γονέων, παππούδων ή γιαγιάδων δεν συσχετίζεται συστηματικά με τις συνήθειες που αναπτύσσει ένα παιδί σε σχέση με το διάβασμα βιβλίων.

Τα συμπεράσματα της έρευνας του ΟΣΔΕΛ

Όπως διαπιστώθηκε, τα παιδιά εξοικειώνονται με την έννοια της ανάγνωσης, όταν «εγγράφονται» μέσα τους από νωρίς οι διαδικασίες προσέγγισης του βιβλίου – όταν το κοιτάς, το πιάνεις, «κάθεσαι» μαζί του, τους δίνεις χώρο και χρόνο. Αντίστοιχα, τόσο στην καθημερινή παιδαγωγική πράξη («να το τελειώσεις όλο το βιβλίο», «πρόσεξέ το», «βάλτο στη βιβλιοθήκη»), όσο και στις τελετές θέσμισης της ανάγνωσης (συμμετοχή λ.χ. σε λέσχες ή ομάδες αναγνώσεις βιβλίων για παιδιά), ασκείται μια ψυχοσωματική δράση, συχνά μέσω της συγκίνησης, που προκαλείται μέσω της κατανάλωσης της αναγνωστικής ύλης.

Επίσης, το παιδί που εμπλέκεται σταθερά και συστηματικά με την αναγνωστική πρακτική (αρχίζει να) κατανοεί τον κόσμο της ανάγνωσης πολύ καλά, τον βιώνει ως τον δεδομένο κόσμο του, ακριβώς επειδή βρίσκεται κλεισμένος μέσα του, επειδή αποτελεί ‘ένα σώμα’ μαζί του. Η συστηματική, οργανωμένη και όσο πιο «πρόωρη» εξοικείωση με τον κόσμο της ανάγνωσης, κάνει το παιδί να αισθάνεται σαν στο σπίτι του μέσα στον κόσμο του βιβλίου και του κόσμου που τον εμπεριέχει, δηλαδή του κόσμου της κουλτούρας, διότι ο κόσμος αυτός αρχίζει ταυτόχρονα να διαμορφώνεται μέσα του.

Με βάση τα ανωτέρω, το παιδί που αγαπά την ανάγνωση έχει σφυρηλατηθεί με τρόπο, ώστε να μην απαιτούνται ιδιαίτερες ‘προσταγές’ και χωρίς καν να το σκεφτεί, γνωρίζει αμέσως «διαβάσματα που πρέπει να γίνουν» και να γίνουν «όπως και όταν πρέπει».

Συνοπτικά, η πρακτική της ανάγνωσης δεν έχει την ίδια κοινωνική και πολιτισμική αξία για όλα τα παιδιά. Ειδικότερα, μεταξύ των γονέων που καλλιεργούν την αναγνωστική πρακτική στα παιδιά τους, άλλοι χρησιμοποιούν την ανάγνωση ως τρόπο για να τα κοιμίσουν, άλλοι για να αναπτύξουν τη χρήση της γλώσσας σε αυτά και άλλοι για να αναπτύξουν τις γνώσεις και τη φαντασία τους.

Οι προτάσεις

Καθοριστικής σημασίας για την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας, θεωρείται ο ριζικά εκπαιδευτικός και μεταρρυθμιστικός ρόλος του σχολείου.

Προτείνεται να ενδυναμωθεί η αναγνωστική πρακτική των παιδιών , προκειμένου να αποκατασταθεί η σχολική ανισότητα από παιδιά διαφορετικών κοινωνικών στρωμάτων, καθώς καταγράφονται διαφορές μεταξύ της λαϊκής γλώσσας και της σχολικής γλώσσας. Διαπιστώνεται, ότι οι ομιλούμενες γλώσσες στα διάφορα στρώματα είναι άνισα απομακρυσμένες από τη σχολική γλώσσα, γι’ αυτό και η εκπαίδευση πρέπει να δώσει πολύ σημαντική θέση, από το δημοτικό σχολείο, σε ασκήσεις έκφρασης της σκέψης των παιδιών.

Επίσης, σημειώνεται η ανάγκη στελέχωσης κάθε σχολείου με το ίδιο ποσοστό διδασκόντων με διαφορετικά προσόντα αλλά και η δημιουργία ενός σώματος βοηθών εκπαίδευσης, σωστά αμειβόμενων, οι οποίοι, έχοντας ειδική κατάρτιση, θα κάνουν φροντιστηριακού τύπου αναγνωστική μελέτη. Επιπλέον, να γίνονται συμπληρωματικές εκπαιδεύσεις ανάκτησης και επανόρθωσης της αναγνωστικής ικανότητας, τόσο κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς όσο και κατά τη διάρκεια των διακοπών. Πρέπει να δοθούν στα παιδιά των μη προνομιούχων τάξεων ειδικές διευκολύνσεις για να μπορέσουν να επωφεληθούν. Αυτές οι μορφές εκπαίδευσης (ή κατευθυνόμενες εργασίες), θα πρέπει να βοηθήσουν τα παιδιά να καλύψουν τις ιδιαίτερες αδυναμίες τους στη γρήγορη και εντατική ανάγνωση.