Ανησυχία για τα Ρίχτερ μεταξύ Κρήτης και Σαντορίνης

Επιφυλακτικός για τη σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή της Σαντορίνης εμφανίζεται με συνέντευξή του στο protothema.gr ο καθηγητής σεισμολογίας, Δρ Γεράσιμος Παπαδόπουλος ο οποίος αυτή την περίοδο εκτός από τη Σαντορίνη μελετά και άλλες σεισμογενείς περιοχές στην Ελλάδα.

Ο κ. Παπαδόπουλος μιλά για τη διαστημική μέθοδο που χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια στη μελέτη των σεισμών, αλλά και για το κατά πόσο η νέα μέθοδός του FORMA μπορεί να βοηθήσει στη πρόγνωση των σεισμών.

Πως ακριβώς λειτουργεί η διαστημική μέθοδος για τη μελέτη των σεισμών στην Ελλάδα και παγκοσμίως;

Με μετρήσεις από δορυφόρους υπάρχει σήμερα η δυνατότητα μέτρησης των μετακινήσεων του στερεού φλοιού της Γης.  Αυτές οι μετρήσεις μπορεί να αναφέρονται σε σχετικά μεγάλα χρονικά διαστήματα (π.χ. χρόνια) ή σε μικρά διαστήματα (π.χ. μέρες ή λίγοι μήνες). Στην πρώτη περίπτωση βγάζουμε συμπεράσματα για τις μακροχρόνιες μετακινήσεις οπότε μπορούμε να αξιοποιούμε τα αποτελέσματα στη στατιστική εκτίμηση της σεισμικής δράσης. Στη δεύτερη περίπτωση το ενδιαφέρον εντοπίζεται κυρίως σε συγκεκριμένα σεισμικά γεγονότα. Δηλαδή γίνεται προσπάθεια να αξιοποιηθούν οι μετακινήσεις για να συμπεράνουμε την έλευση ισχυρών σεισμών. Όμως ακόμα διεθνώς βρισκόμαστε στο στάδιο της έρευνας και όχι της επιχειρησιακής εφαρμογής.

Σε ποια σημεία της χώρας έχουν τοποθετηθεί μηχανήματα για τη μελέτη της τεκτονικής παραμόρφωσης του Ελλαδικού χώρου;

Σήμερα υπάρχουν εγκατεστημένοι σταθμοί GPS σε εκατοντάδες σημεία του ελληαδικού χώρου από πολλούς φορείς (πανεπιστήμια κλπ) μεταξύ των οποιών και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Επιπλέον, γίνεται αξιοποίηση δορυφορικών εικόνων που λαμβάνονται από δορυφόρους διεθνούς πρόσβασης. Οι τεχνικές που εφαρμόζονται είναι πολλές αλλά οι βασικοί στόχοι σε σχέση με τους σεισμούς είναι οι δύο που σας προανέφερα.

Πιστεύετε ότι με τις σύγχρονες μεθόδους θα μπορούμε να προβλέψουμε κάποιο σεισμικό γεγονός πριν αυτό εκδηλωθεί; Αν ναι έχετε υπολογίσει και το χρόνο πρόγνωσης πριν το σεισμό;

Η δική μου εμπειρία λέει ότι οι πιο πολλές υποσχέσεις για την πρόγνωση των σεισμών προέρχονται από τους προσεισμούς. Δηλαδή από μικρότερους σεισμούς που γίνονται πριν τον κύριο σεισμό στην ιδια περιοχή μερικές μέρες, εβδομάδες ή και λίγους μήνες πριν. Η αξία των προσεισμών έχει διεθνώς γίνει παραδεκτή από τη Διεθνή Ένωση Σεισμολογίας και Φυσικής του Εσωτερικού της Γης ήδη από τη δεκαετία του 1990. Εκείνο που χρειάζεται είναι να δούμε πως μπορούμε να αναγνωρίσουμε την ύπαρξη προσεισμών εγκαίρως. Έχουμε κάνει μεγάλη πρόοδο σ’ αυτό τον τομέα και διεθνώς και με τη δική μου ερευνητική ομάδα. Είμαι αισιόδοξος. Βεβαίως υπάρχει το πρόβλημα ότι αρκετοί κύριοι σεισμοί γίνονται χωρίς προσεισμούς. Αλλά το μεγαλύτερο μέρος έχει προσεισμούς και αυτό είναι το σημαντικό. Πέραν αυτών, νομιζω ότι και οι δορυφορικές μέθοδοι που προαναφέραμε μπορούν να βοηθήσουν στο μέλλον.

Τους τελευταίους μήνες εκδηλώνονται σεισμοί έως 3 Ρίχτερ στην περιοχή της Σαντορίνης κοντά στο ηφαίστειο Κολούμπο. Αυτό το φαινόμενο σας προβληματίζει για ενδεχόμενη εκδήλωση μεγάλου σεισμού ή ακόμη και έκρηξης του ηφαιστείου;

Έχουμε διαπιστώσει ότι τους τελευταίους μήνες η τοπική σεισμική δραστηριότητα κυρίως στο βόρειο μέρος της Σαντορίνης και όχι στο ηφαίστειο του Κολούμπου, είναι αυξημένη σε σχέση με το παρελθόν. Από άλλους έλληνες και ξένους ερευνητές υποστηρίζεται ότι υπάρχει και μια παραμόρφωση, μια ανοδική μετακίνηση, του φλοιού εκεί. η γνώμη μου είναι ότι είναι πρόωρο να ερμηνεύσουμε αυτές τις παρατηρήσεις. Να πούμε δηλαδή αν πρόκειται για ενεργοποίηση ή του ηφαιστείου σε βάθος ή τεκτονικών ρηγμάτων χωρίς κατ’ ανάγκην ηφαιστειακή ενεργοποίηση. Πρός το παρόν τα στοιχεία μου λένε ότι πρόκειται για σεισμική δράση τεκτονικής κι όχι ηφαιστειακής προέλευσης. Σε κάθε περίπτωση όλα αυτά είναι προκαταρκτικά. Χρειάζεται καθημερινή παρακολούθηση και αξιολόγηση – το δεύτερο το τονίζω ιδιαίτερα. Εμείς αυτό το κάνουμε, αξιολογούμε συνεχώς αφ’ ενός για να βλέπουμε την εξελίξη των φαινομένων και αφ’ ετέρου να αυξάνουμε το βαθμό βεβαιότητας των αποτελεσμάτων μας.

Έχει καμία σχέση ο σεισμός των 5,3 Ρίχτερ μεταξύ Κρήτης και Σαντορίνης με τους σεισμούς στη Σαντορίνη;

Όχι, αυτός ο σεισμός και ο άλλος με μέγεθος 5,2 που ακολούθησε την επομένη, προέρχονται από άλλη εστία στην Κρητική Θάλασσα ανάμεσα στην Κρήτη και τις Κυκλάδες. Δεν έχει σχέση με τις τοπικές εστίες σεισμών της Σαντορίνης.

Ποιες περιοχές είναι αυτές τις οποίες μελετάτε αυτή τη χρονική περίοδο;

Σίγουρα την περιοχή της Σαντορίνης για την οποία ξεκίνησε δημόσια συζήτηση όχι από μας. Λυπάμαι αλλά δεν μπορώ να σας απαντήσω για άλλες περιοχές. Έχουν προκαλέσει την προσοχή μας δύο περιοχές αλλά δεν είναι σωστό να τις αναφέρω γιατί αυτό μπορεί να ερμηνευτεί ποικολοτρόπως.
 
Στην 1η Ημερίδα Τεκτονικής Γεωδαισίας, που έγινε καθηγητές τόνισαν ότι υπάρχει εδαφική παραμόρφωση στις περιοχές της Κεφαλονιάς της Ζακύνθου στον Πατραικό κόλπο αλλά και στο Αιγαίο. Αυτές οι παραμορφώσεις μπορούν να δείξουν και εάν επίκειται κάποιος σεισμός;

Τέτοιες μετρήσεις είναι πολύ χρήσιμες για την επιστημονική έρευνα. Αλλά προς το παρόν δεν μπορούν να ερμηνευτούν με μονοσήμαντο τρόπο. Δηλαδή, οι εδαφικές παραμορφώσεις μπορεί να οφείλονται σε διάφορα αίτια και όχι κατ’ ανάγκην ως προειδοποιήση για επερχόμενο ισχυρό σεισμό. Σας θυμίζω ότι στις αρχές του 2008 έγινε από συναδέλφους πρόγνωση πολύ ισχυρού σεισμού στην περιοχή της Κεφαλονιάς με τέτοιες μεθόδους. Ο σεισμός ανεμένετο μέχρι το τέλος του 2008. Μέχρι σήμερα ο σεισμός δεν έγινε. Και αισθάνομαι δικαιωμένος για την επιφυλακτική και πολύ συγκρατημένη στάση που κράτησα τότε ως Πρόεδρος της Επιτροπής Σεισμικού Κινδύνου. Κι ας έγινα τότε δυσάρεστος στους συναδέλφους. Πάνω απ’ όλα η επιστήμη και πάνω απ’ αυτήν η κοινωνία, γι’ αυτήν εργαζόμαστε, πρέπει να εργαζόμαστε.

Στο Σαν Φρανσίσκο είχατε παρουσιάσει τη μέθοδο με τον αλγόριθμο FORMA, πως αυτή η μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πρόγνωση σεισμών;

Επανερχόμαστε στο θέμα των προσεισμών. Ο αλγόριθμος FORMA, που αναπτύχθηκε στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος SAFER της ΕΕ (2006-2009), είναι ένα δυνατό εργαλείο για την αξιολόγηση της σεισμικότητας σε πραγματικό χρόνο. Για να αντιλαμβανόμαστε πολύ έγκαιρα το είδος της σεισμικής δράσης που βρίσκεται σε εξέλιξη.

Αν δηλαδή πρόκειται για συνηθισμένη δράση, για προσεισμούς, μετασεισμούς η σμηνοσεισμούς. Αυτό ακριβώς που απασχολεί όλους μας όταν βρίσκεται σε εξέλιξη κάποια σεισμική δράση. Επομένως ο FORMA δεν φτιάχτηκε μόνο για την πρόγνωση με βάση τους προσεισμούς αλλά γενικότερα για την έγκαιρη αξιολόγηση της σεισμικότητας.

Σε ποιες περιοχές εφαρμόζετε αυτή την περίοδο αυτή τη μέθοδο;

Δοκιμάσαμε τη μέθοδο εκ των υστέρων στους καταστροφικούς σεισμούς της L’ Aquila (Ιταλία, 2009) και της Ιαπωνίας (Μάρτιος 2011). Το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό. Το καλοκαίρι του 2011 την εφαρμόσαμε σε πραγματικό χρόνο στην περιοχή Μελιγαλά-Οιχαλίας με εξαιρετική επιτυχία και τα μικρά μεγέθη των σεισμών. Τώρα την εφαρμόζουμε στη Σαντορίνη όπου προς το παρόν μας δείχνει ότι πρόκειται για σμήνος σεισμών τεκτονικής προέλευσης αλλά σας είπα και πριν ακόμη είμαστε επιφυλακτικοί. Τη δοκιμάζουμε και αλλού αλλά σ’ αυτό δεν μπορώ να επεκταθώ. Τον περασμένο Δεκέμβριο μου ζήτησαν Ιταλοί συνάδελφοι και αξιολογήσαμε σεισμική δράση στην περιοχή Basilicata. Διαπιστώθηκε ότι επρόκειτο για σμήνος σεισμών και μέχρι σήμερα δεν διαψευστήκαμε. Σας είπα ότι είμαι αισιόδοξος για τις δυνατότητες του FORMA.

Ποιες είναι οι αιτίες της εδαφικής παραμόρφωσης στον Ελλαδικό χώρο;

Το βασικό αίτιο έιναι η μετακίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών της Αφρικής και της Ευρασίας που συγκρούονται στην περιοχή μας. Από εκεί προκύπτουν οι βασικές μετακινήσεις και παραμορφώσεις, οι σεισμοί, οι κατά καιρούς ηφαιστειακές εκρήξεις αλλά και η μακροχρόνια ορογένεση, π.χ. στην οροσειρά της Πίνδου.

Ποια είναι τα δικά σας συμπεράσματα από την 1η Ημερίδα Τεκτονικής Γεωδαισίας;

Aυτός ο νέος κλάδος της επιστήμης είναι πολλαπλά χρήσιμος και βεβαίως στη σεισμολογία, όπως είχα την ευκαιρία να τονίσω όταν μίλησα στην ημερίδα. Είναι νέος κλάδος και υπόσχεται πολλά. Μερικά απ’ αυτά ήδη τα σχολιάσαμε προηγουμένως όταν συζητήσαμε για τις δορυφορικές μεθόδους.