Τα έθιμα της Πασχαλιάς από κάθε γωνιά της Ελλάδας

Στο Αιτωλικό από το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου στην κεντρική πλατεία της πόλης αναβιώνουν πολλά από τα έθιμα των κατοίκων μέχρι αργά το βράδυ της Αναστάσεως που είναι και το αποκορύφωμα της ημέρας.
Την Κυριακή του Πάσχα κάθε γειτονιά, είναι μία μεγάλη ψησταριά, όπου ο χορός και το τραγούδι έχουν τον πρώτο λόγο, ενώ προσφέρονται κρασί και παραδοσιακοί μεζέδες δωρεάν.




Νησιά του Αιγαίου

Κυκλάδες
Για όσους νοσταλγούν το καλοκαίρι και τον αιγαιοπελαγίτικο αέρα, στα νησιά του Αιγαίου μπορούν να συνατήσουν ήθη και έθιμα που θα τους εκπλήξουν. Η «Κούνια» και ο «Νιπτήρας» είναι από τα πιο γνωστά.
Ξεκινώντας με το νησί της Κύθνου συντάμε το πιο εντυπωσιακό έθιμο του νησιού και συγκεκριμένα, αυτό της «Κούνιας». Αναλυτικότερα, την Κυριακή του Πάσχα στήνεται μία κούνια στην πλατεία του νησιού, όπου ανεβαίνουν αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Προσοχή, όμως, στο ποιόν θα κουνήσετε γιατί αυτός ή αυτή που θα κουνήσει κάποιον δεσμεύεται ενώπιον Θεού και ανθρώπων για γάμο! Ένα άλλο έθιμο που συναντάμε στην Κύθνο είναι εκείνο του «συχώριου», όπου το Μεγάλο Σάββατο όλοι όσοι έχουν χάσει συγγενείς φέρνουν στην εκκλησία ψητά, κρασί και ψωμί, τα οποία έχει «διαβάσει» ο παπάς και στη συνέχεια τα προσφέρουν στους επισκέπτες και στους κατοίκους του νησιού.



Το Πάσχα στη Σύρο βιώνεται με ένα ιδιαιτέρως ξεχωριστό τρόπο, αφού οι δύο θρησκευτικές της κοινότητες, η Ορθόδοξη και η Καθολική, γιορτάζουν παράλληλα, με αγάπη, κατάνυξη και αμοιβαίο σεβασμό τις Άγιες Μέρες του Πάσχα, παραδίδοντας μαθήματα πολιτισμού. Οι επιτάφιοι των Καθολικών στην Άνω Σύρο ξεκινούν από το ναό του Αγίου Γεωργίου και στην Ερμούπολη από τον ιερό Ναό Ευαγγελιστών. Αντίστοιχα, οι επιτάφιοι των Ορθοδόξων ξεκινούν από τις ενορίες Αγίου Νικολάου, της Κοιμήσεως και την Μητρόπολη της Μεταμορφώσεως περιφέρονται και συναντώνται με των Καθολικών στην Κεντρική Πλατεία Μιαούλη, όπου γίνεται κατανυκτική δέηση και ψάλλονται τροπάρια της Μεγάλης Παρασκευής από την χορωδία του Αγίου Νικολάου και ιεροψάλτες.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην Πάρο παρουσιάζει η περιφορά του επιταφίου της Μάρπησσας, καθώς κατά την διάρκειά της γίνονται δεκαπέντε περίπου στάσεις.  Ακόμη, σε κάθε στάση φωτίζεται και ένα σημείο του βουνού, όπου τα παιδιά ντυμένα Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού, αναπαριστούν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών, το Μαρτύριο της Σταύρωσης και την Ανάσταση. Τα μεσάνυκτα του Μεγάλου Σαββάτου, το νησί γεμίζει από φώτα και τον θόρυβο των αμέτρητων πυροτεχνημάτων.



Δωδεκάνησα
Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ πριν από την Ανάσταση, το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε ηρωικό εξάμετρο με κώντιο και την Κυριακή του Πάσχα στις τρεις το απόγευμα, στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η δεύτερη Ανάσταση κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες και από τον ηγούμενο μοιράζονται κόκκινα αυγά στους πιστούς.

Στην Κω, μπορεί οι μεγάλοι να είναι δοσμένοι στις πασχαλινές δουλειές και στον εκκλησιασμό, όμως και τα παιδιά προετοιμάζονται ξεχωριστά για την Ανάσταση του Κυρίου. Οι μικροί του νησιού παίρνουν μεγάλα κλειδιά από εκείνα που είχαν οι παλιές κλειδαριές, δένουν με ένα σχοινί το κλειδί με μπαρούτι και βάζουν το καρφί στην τρύπα του κλειδιού, το βράδυ της Ανάστασης το χτυπούν δυνατά στον τοίχο για να εκπυρσοκροτήσει και να χαλάσει ο κόσμος.
Άλλοι κόβουν μακριές λωρίδες χαρτιού, βάζουν στην άκρη της κάθε λωρίδας μπαρούτι και ένα φυτίλι, την τυλίγουν τριγωνικά, ώστε να προεξέχει το φυτίλι μόλις ο παπάς πει το "Χριστός Ανέστη", το ανάβουν και γίνεται χαμός.
Η εκκλησία, επίσης, το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου στρώνεται με μυρωμένα λουλούδια του βουνού που λέγονται λαμπρές (μικρά μωβ αρωματικά λουλούδια) και οι  του νησιού φτιάχνουν τις λαμπρόπιττες και το γεμιστό αρνί.



Από τα νησιά του Αργοσαρωνικού η Ύδρα είναι εκείνη που ξεχωρίζει το Πάσχα, αφού ο Επιτάφιος της συνοικίας Καμίνι μπαίνει στη θάλασσα και από εκεί διαβάζεται η Ακολουθία του, δημιουργώντας μία ατμόσφαιρα κατανυκτική. Στη συνέχεια, οι Επιτάφιοι τεσσάρων ενοριών συναντώνται στο κεντρικό λιμάνι, δίνοντας ένα ιδιαίτερο χρώμα, ενώ, όπως σε όλη την Ελλάδα, την ώρα της Ανάστασης τα πολλά βαρελότα φωτίζουν τη νύκτα.



Για όσους, επιπλέον, επιμένουν στο Αιγαίο και θέλουν κάτι πιο… ψυχροπολεμικό, τότε η Χίος είναι η κατάλληλη επιλογή, αφού κλέβει την παράσταση με τον γνωστό ρουκετοπόλεμο. Πρόκειται για ένα παλιό «βρονταδούσικο» έθιμο που έχει τις ρίζες του στους χρόνους της τουρκικής κατοχής. Αρχικά, οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερειθιανής, εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια. Με το πέρασμα του χρόνου, όμως, τα κανονάκια εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες και βεγγαλικά, φτιαγμένα από νίτρο, θειάφι και μπαρούτι. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει αμέσως μετά το Πάσχα, ώστε να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά.  Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια οι ποσότητες των βεγγαλικών φτάνουν στις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που δημιουργείται από τις ρουκέτες που εκτοξεύονται στον ουρανό του Βροντάδου το βράδυ της Ανάστασης είναι το λιγότερο φαντασμαγορικό. 



Πελοπόννησος
Αν φοβάστε τα μπαρούτια και τα βεγγαλικά και είστε ρομαντική ψυχή, τότε το Πάσχα στο Λεωνίδιο θα σας μείνει αξέχαστο! Εδώ συναντάμε ένα από τα πιο εντυπωσιακά έθιμα της Ελλάδας, αφού το βράδυ της Ανάστασης ο ουρανός γεμίζει από φωτεινά «αερόστατα» τα οποία ανυψώνονται από τους πιστούς κάθε ενορίας.





Αν πάλι βρεθείτε στην Καλαμάτα, δεν πρέπει να χάσετε τον διαγωνισμό των «μπουλουκιών», ένα έθιμο που αναβιώνει προερχόμενο από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821. Οι διαγωνιζόμενοι, ντυμένοι με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο, στο γήπεδο του Μεσσηνιακού με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου.

Κρήτη
Στις Γκαγκάλες Ηρακλείου, απαντάμε ένα διαφορετικό «κάψιμο του Ιούδα». Πριν από την Ανάσταση όλα τα παιδιά του χωριού μαζεύουν ξύλα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να καεί και τα αφήνουν στο προαύλιο της εκκλησίας. Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή έχουν ένα σκιάχτρο με ένα παλιό κουστούμι που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας και την ώρα που ο παπάς λεει το Χριστός Ανέστη βάζουν φωτιά και τον καίνε. Η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα, ενώ η καμπάνα του χωριού χτυπά συνεχώς και για αρκετές μέρες.



Νησιά του Ιουνίου
Αν η τρέλα είναι αυτή που λείπει από τη ζωή σας, έχετε όρεξη για καντάδες και είστε λάτρεις του ενετικού αρχιτεκτονικού ρυθμού, τότε τα Επτάνησα είναι ο προορισμός σας. Στην Κέρκυρα ξεχωρίζει το έθιμο των «Μπότηδων» το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, στις 11 το πρωί και αποτελεί την πρώτη Ανάσταση. Έτσι, όταν τελειώνει η ακολουθία στη Μητρόπολη, χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών και από τα παράθυρα των σπιτιών πέφτουν κατά δεκάδες, πήλινα δοχεία (μπότηδες) στους δρόμους, με μεγάλο κρότο. Τις ρίζες αυτού του εθίμου συναντάμε στο χωρίο του Ευαγγελίου «Συ δε Κύριε Ανάστησόν με ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεραμέως». Για γούρι οι Κερκυραίοι μετά τους «Μπότηδες» μαζεύουν μικρά κομμάτια από τις κανάτες που έπεσαν και τα παίρνουν σπίτι τους.



Ένα άλλο, επίσης, κορφιάτικο πασχαλινό έθιμο που αναβιώνει είναι το «Μαστέλο» (βαρέλι).Στην «Pinia» και κάτω από την Μεταλλική Κουκουνάρα που κρέμεται ασάλευτη ακόμα στη διασταύρωση των οδών Νικηφόρου Θεοτόκη και Φιλαρμονικής στο κέντρο της πόλης, μαζεύονταν οι Φακίνοι, οι αχθοφόροι της πόλης, οι Πινιαδώροι, οι οποίοι τοποθετούσαν στη μέση του πεζοδρομίου ένα ξύλινο βαρέλι.  
Το βαρέλι αυτό το στόλιζαν με μυρτιές και βέρντε, του έβαζαν νερό και αυτοί σκορπισμένοι στο γύρο χώρο, παρακαλούσαν τους περαστικούς, που αυτή την ώρα ήταν πάρα πολλοί, να ρίξουν νομίσματα για ευχές στο νερό. Όταν πλησίαζε η ώρα της πρώτης Ανάστασης, οι Πινιαδώροι σκορπισμένοι στην περιοχή της Πιάτσας κυνηγούσαν να βρουν κάποιον να τον ρίξουν στο βαρέλι.  

Αυτός μουσκίδι έβρεχε τον κόσμο γύρω του, ενώ περνούσαν οι μπάντες, παίζοντας το αλέγκρο μαρς "Μη φοβάστε Γραίκοί". Στο τέλος έβγαινε ο βρεγμένος με γέλια και χαρές και έπαιρνε τα χρήματα που είχε το βαρέλι. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει ακόμη και σήμερα, παράλληλα με το έθιμο των Μπότηδων.
Επιπλέον, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται η Ανάσταση στην Άνω Πλατεία, χαρίζοντας ένα φαντασμαγορικό και μοναδικό θέαμα. Όλα τα παράθυρα των γύρω σπιτιών είναι ανοιχτά και με αναμμένα κεράκια. Έτσι, τα παράθυρα των μεγάλων εξαορόφων σπιτιών, μαζί με το καταπληκτικό θέμα των χιλιάδων κεριών και των πιστών που παρακολουθούν την τελετή της Ανάστασης στη μεγαλύτερη πλατεία της Ελλάδας και των Βαλκανίων, συνθέτουν μία μεγαλειώδη εικόνα.  



Η Αναστάσιμος Ακολουθία συνεχίζεται στον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής. Τέλος, την Κυριακή του Πάσχα, από τις επτά το πρωί κάθε εκκλησία, όπως συμβαίνει και με τους Επιταφίους, βγάζει την Ανάσταση με φιλαρμονικές, σχολεία, προσκόπους και χορωδίες.

Η κατανυκτική ατμόσφαιρα και οι ιδιαιτερότητες του "Ζακυνθινού Πάσχα" με τα ιδιόμορφα "αντέτια" του (έθιμα) το καθιστούν ιδιαιτέρως ξεχωριστό. Το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής στη Ζάκυνθο πλήθος πιστών συμμετέχει στην περιφορά του Εσταυρωμένου που διασχίζει όλη την πόλη.  
Στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων η περιφορά του Επιταφίου, σύμφωνα με παμπάλαιο τοπικό έθιμο, γίνεται τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου ενώ με την ανατολή του ηλίου ο Δεσπότης σηκώνει την Ανάσταση. Στη συνέχεια με το πρώτο χτύπημα της καμπάνας αφήνει ελεύθερα άσπρα περιστέρια, ενώ από το καμπαναριό πετάνε στο δρόμο πήλινα δοχεία, όπως και όλοι οι κάτοικοι του νησιού από τα παράθυρά τους.