Στο «σφυρί» βγάζει η κυβέρνηση το Τατόι

Πηγή εσόδων για το δημόσιο μπορεί να αποτελέσει το πρώην βασιλικό κτήμα Τατοΐου που βρίσκεται πλέον στην λίστα των προς αξιοποίηση ακινήτων.

Η αντίστροφη μέτρηση για την αξιοποίηση των ανακτόρων ξεκίνησε μετά την έκθεση του Χορστ Ράιχενμπαχ, στην οποία καταγράφονται όλες οι πιθανές πηγές εσόδων που μπορεί να έχει το ελληνικό κράτος. Μεταξύ αυτών είναι και το εγκαταλελειμμένο κτήμα του Τατοΐου, το οποίο δεν αποκλείεται να αξιοποιήσουν για μερικά χρόνια ξένοι επενδυτές ως συνεδριακό κέντρο, τόπο φιλοξενίας υψηλών προσώπων, ή εστιατόριο.

Πριν ένα μήνα μάλιστα παραδόθηκε στο υπουργείο Περιβάλλοντος ειδική μελέτη που προβλέπει μεταξύ άλλων την ενοικίαση σε ιδιώτες ορισμένων από τα διατηρητέα κτίρια του κτήματος, αλλά και την επαναφορά ορισμένων από τις γεωργικές του δραστηριότητες.

Ανάμεσα σε αυτές, προτείνει τη δημιουργία ξενοδοχείου, πέντε χώρων υγειονομικού ενδιαφέροντος και καταστημάτων με τοπικά προϊόντα, όλα σε υφιστάμενα κτίρια.

 Επίσης να ανατεθεί σε ιδιώτες η αναβίωση του αμπελώνα, του ελαιώνα και μέρους της κτηνοτροφικής παραγωγής. Τέλος, μία πηγή εσόδων θα μπορούσε να είναι η ενοικίαση ποδηλάτων, μόνιππων κ.λπ., καθώς και η δημιουργία ενός πυρήνα με «δασικά παιχνίδια» (τύπου adventure park).

Η μελέτη μάλιστα έγινε υπό την πίεση του χρόνου καθώς το υπουργείο έσπευσε να εκμεταλλευθεί τα 6,5 εκατομμυρια ευρώ που έχουν δεσμευθεί από το ΕΣΠΑ για έργα στο πρώην βασιλικό κτήμα, αν αυτά δεν γίνουν μέσα στο 2012.

Σύμφωνα με την μελέτη προβλέπεται η αξιοποίηση των 23.550 στρεμμάτων από τα συνολικά 42.000 στρέμματα του κτήματος. Σύμφωνα με το σχεδιασμό θα επαναλειτουργήσει το αγρόκτημα, ενώ οι πρόταση των μελετητών είναι να αποκατασταθούν αμπελώνες, ελαιώνες και οπωρώνες σε εκτάσεις άνω των 500 στρεμμάτων.

Το εκτιμώμενο συνολικό κόστος εφαρμογής των μέτρων εποπτείας και φύλαξης του κτήματος υπολογίζεται σε περίπου 1.900.000 ευρώ, εκ των οποίων 1.663.000 αφορούν πάγιες δαπάνες υποδομών. Ο προϋπολογισμός των σωστικών επεμβάσεων σε 26 κτίρια από το υπουργείο Πολιτισμού υπολογίζεται σε 2,8 εκατ. ευρώ.

Η κτιριακή και φυσική υποδομή του Τατοΐου έχουν υποστεί τεράστιες καταστροφές τα τελευταία χρόνια ενώ κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 80 οι εγκαταστάσεις λεηλατήθηκαν από ληστές.

Το Τατόι είναι το προσωπικό δημιούργημα του Γεωργίου Α΄, που το σχεδίασε ως ένα κτήμα αναψυχής.  

Το πρώτο σπίτι που περατώθηκε το 1874 ήταν ένα απλό διώροφο σπίτι «ελληνοελβετικού ρυθμού, με δίρρικτη στέγη, το οποίο παραδόξως προοριζόταν όχι ως ανάκτορο αλλά ως βασιλικός ξενώνας, χρήση για την οποία ουδέποτε διατέθηκε».

Το νέο σπίτι πρωτοκατοικήθηκε από τον Γεώργιο το 1889, αμέσως δηλαδή μετά τον γάμο του Διαδόχου Κωνσταντίνου, στον οποίον αφέθηκε η χρήση του παλιού σπιτιού. Μέχρι το τέλος του 19ου αι. το Τατόι έχει αποκτήσει δύο ναούς -Προφήτη Ηλία (1873) και Αναστάσεως (1899)- ένα υπασπιστήριο, δυο τρεις οικίες για αυλικούς υπηρεσίας, ένα τηλεγραφείο, την κατοικία του διευθυντή, τρία συγκροτήματα εργατόσπιτων, ένα οινοποιείο, ένα βουτυροκομείο, τρεις στάβλους, αποθήκες, εργαστήρια και καταλύματα για τη Φρουρά. Ο παλιός ανεμόμυλος μετετράπη σε πύργο, μέσα στον οποίο διαρρυθμίστηκε ένα αρχαιολογικό μουσείο με τα ευρήματα των μικροανασκαφών στην περιοχή.

Η μεγάλη πυρκαγιά του 1916 σηματοδοτεί το τέλος της χρυσής εποχής. Καίγεται το μεγαλύτερο μέρος του δάσους, καίγονται κατά εκατοντάδες τα ελάφια που ο Γεώργιος είχε εισαγάγει από την Ουγγαρία, οι ανακτορικοί στάβλοι, ο ναός του Προφήτη Ηλία, το μουσείο, το παλιό ανάκτορο.

Το κτήμα περιήλθε στο δημόσιο τρεις φορές, το 1924, το 1973 και το 1994. Πάντα, μετά από καθεστωτικές αλλαγές, είτε δινόταν αποζημίωση στην τέως βασιλική οικογένεια, είτε δημευόταν όλη η περιουσία.

- Το 1924, με την ανακήρυξη της Β΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, κατασχέθηκε το σύνολο της βασιλικής περιουσίας (δημόσια και ιδιωτική), υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου. Για την ιδιωτική περιουσία επιδικάσθηκε αποζημίωση, που ουδέποτε εισέπραξε η τότε τέως βασιλική οικογένεια.

- Το 1973 η Χούντα των Συνταγματαρχών κατάργησε τη μοναρχία και δήμευσε όλη την περιουσία, επιδικάζοντας πάλι μια μικρή αποζημίωση, που ποτέ δεν εισέπραξε και πάλι η τέως βασιλική οικογένεια.

- Το 1994, είκοσι χρόνια μετά το Δημοψήφισμα του 1974, η ελληνική κυβέρνηση ουσιαστικά δήμευσε όλη τη βασιλική περιουσία χωρίς καμία αποζημίωση. Η κατάσχεση αυτή κρίθηκε παράνομη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Η επιχειρηματολογία του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου στράφηκε στην αξίωση ότι η εν λόγω ιδιοκτησία αποκτήθηκε από τους προκατόχους του με νόμιμα μέσα και επομένως υπόκειτο στην κανονική προσωπική κληρονομιά. Το ελληνικό κράτος υποστήριξε ότι η ιδιοκτησία αυτή παρακολουθούσε το θεσμό της μοναρχίας και επομένως, μόλις καταργήθηκε η μοναρχία, η ιδιοκτησία έπρεπε να επανέλθει στο δημόσιο αυτόματα.

Το δικαστήριο αποφάσισε ότι η περιουσία που παρακολουθούσε το θεσμό της μοναρχίας είχε ήδη περιέλθει αυτόματα στο ελληνικό κράτος (Ανάκτορα Αθηνών στη οδό Ηρώδου Αττικού, η έπαυλη Ψυχικού, το ανάκτορο Καραμπουρνακίου κ.αλ.) το 1974 και ότι το κτήμα Τατοΐου, το κτήμα Πολυδένδρι και το Μον Ρεπό αποτελούσαν ιδιωτική περιουσία και η Ελληνική Δημοκρατία έπρεπε να πληρώσει εύλογη αποζημίωση στη τέως βασιλική οικογένεια, αν ήθελε να διατηρήσει στην ιδιοκτησία της αυτά τα ακίνητα και εκτάσεις.

Η τέως βασιλική οικογένεια τελικά αποζημιώθηκε. Τον Μάρτιο του 2003 το Τατόι περιήλθε στην κυριότητα του κράτους και τον Σεπτέμβριο του ιδίου έτους κηρύχθηκε διατηρητέο από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, ύστερα από εισήγηση της Ελληνικής Εταιρείας για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς.