Ποιος «φοβάται» τα γενόσημα φάρμακα;

Τον πιο πολυσυζητημένο… ιατρικό όρο του μνημονίου διεκδικούν τα γενόσημα (αντίγραφα) φάρμακα. Ο στόχος της αύξησης της χρήσης των γενόσημων από το 20% του όγκου των φαρμάκων που χορηγούνται στους ασφαλισμένους στο 60% μονοπωλεί τις συζητήσεις της ηγεσίας του υπουργείου Υγείας με τον ιατρικό και τον φαρμακευτικό χώρο. Οι εκπρόσωποι των ιατρών και των φαρμακοβιομήχανων χαράσσουν  μετ’ επιτάσεως «κόκκινες γραμμές» στη χορήγηση γενοσήμων  ενώ  ο υπουργός Υγείας επιμένει πως το ζήτημα της διείσδυσης των γενοσήμων στην αγορά δεν είναι πλέον μνημονιακό, αλλά «εθνικό» μας ζήτημα –γι’ αυτό κι ετοιμάζεται να θεσμοθετήσει «εθνικά κίνητρα» για το θέμα σε γιατρούς, φαρμακοποιούς και ασθενείς.

Από τη διείσδυση των –φθηνότερων-  γενοσήμων εξαρτάται το ύψος της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης (εφέτος πρέπει να «κλείσει» στο ποσό των 2,37 δισ ευρώ και το 2014 στο 1,9 δισ ευρώ) όπως και η δαπάνη και συνεπώς η επιβίωση του ΕΟΠΥΥ. Θέμα… επιβίωσης θέτουν όμως και οι ιατροί σε ό,τι αφορά τους Έλληνες ασθενείς μετά τη χορήγηση γενοσήμων, υποστηρίζοντας ότι δεν διασφαλίζεται με ανώνυμα σκευάσματα η υγεία των πολιτών. Από τις τιμές των γενοσήμων εξαρτάται σημαντικά και το ανθηρό μέλλον της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας, ενώ οι μόνοι κερδισμένοι –κι εμφανώς ευχαριστημένοι- από τη συνταγογράφηση των γενοσήμων φαίνεται ότι είναι οι φαρμακοποιοί στους οποίους μετατοπίζεται η χορήγηση φαρμάκου.

Oι φαρμακοβιομήχανοι φοβούνται κάθετη πτώση των τιμών

Ένα στα δύο φάρμακα που κυκλοφορεί στη χώρα μας είναι γενόσημο. Στην παραγωγή γενοσήμων στηρίζεται η εγχώρια φαρμακοβιομηχανία, ωστόσο στα γενόσημα δραστηριοποιούνται και πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρίες που παράγουν πρωτότυπα. Για κάθε πρωτότυπο φάρμακο του οποίου λήγει η πατέντα, διατίθενται στην αγορά από  ένα μέχρι… εκατοντάδες γενόσημα. Η «κόκκινη γραμμή» των Ελλήνων φαρμακοβιομηχάνων αφορά στην τιμολόγηση των γενοσήμων. Προ μνημονίου στην Ελλάδα τα γενόσημα είχαν τιμή ίση με εκείνη που είχαν τα πρωτότυπα –μάλιστα παράγοντες της αγοράς μιλούσαν για «καρτέλ γενοσήμων».

Σε κάθε περίπτωση είναι προφανές ότι είχαν μεγάλο περιθώριο κέρδους ως κλάδος δεδομένου ότι παρήγαγαν αντίγραφα φάρμακα τα οποία κοστολογούνταν όσο τα πρωτότυπα. Για παράδειγμα, μπορεί να υπήρχαν 106 αντίγραφα ενός φαρμάκου για τη γαστροπροστασία που είχαν την ίδια τιμή με το πρωτότυπο.

Την ίδια στιγμή, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες η τιμή των γενοσήμων διαμορφώνεται ανάλογα με την κυκλοφορία και τον όγκο των πωλήσεων – η τιμή τους φθάνει στο 80% της τιμής του πρωτότυπου φαρμάκου. Βάσει και των μνημονιακών δεσμεύσεων το υπουργείο Υγείας ετοιμάζεται τώρα να εφαρμόσει «ευρωπαϊκό» σύστημα τιμολόγησης, τη λεγόμενη δυναμική τιμολόγηση η οποία μειώνει κλιμακωτά την τιμή των γενοσήμων ανάλογα με τον χρόνο που λαμβάνουν άδεια κυκλοφορίας  – μέτρο που οι ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες θεωρούν ότι τις καθιστά ουσιαστικά σε δυσμενή θέση, αν όχι εκτός συναγωνισμού, σε σχέση με τις ευρωπαϊκές εταιρίες.

Οι πολυεθνικές εταιρίες πάλι δεν έχουν αντίρρηση να μειωθούν οι υψηλές τιμές των γενοσήμων, αρκεί να μην συσχετίζεται η μείωση της τιμής με τον όγκο των πωλήσεών των γενοσήμων στον ΕΟΠΥΥ, καθώς έτσι συρρικνώνεται το δικό τους μερίδιο στις φαρμακευτικές πωλήσεις. Πάντως, ο υπουργός Υγείας έχει καταστήσει σαφές ότι έρχονται «γενναίες» μειώσεις στις τιμές των γενοσήμων, με επικρατέστερο σενάριο να γίνει σε πρώτη φάση οριζόντια μείωση, κατά 50%, στην τιμή των γενοσήμων και στη συνέχεια η δυναμική τιμολόγηση.

Οι γιατροί

Χάνουν τον έλεγχο της θεραπείας -και όχι μόνο… Όταν λήξει η πατέντα ενός πρωτότυπου φαρμάκου μπορεί να παρασκευαστεί ένα αντίγραφο. Το γενόσημο περιέχει την ίδια δραστική ουσία με το πρωτότυπο και σε ίδια ποσότητα –κι αυτό το ελέγχει ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ).

Γενόσημα και πρωτότυπα φάρμακα υποβάλλονται επίσης σε «μετεγκριτικό έλεγχο» ποιότητας, αποτελεσματικότητας και ασφάλειας. Ο ΕΟΦ πχ ελέγχει με τον τρόπο αυτό 56 φαρμακευτικά εργοστάσια και 150 φαρμακαποθήκες στην χώρα μας. Ο ιατρικός κόσμος, ωστόσο, διατηρεί σοβαρές επιφυλάξεις για τη διενέργεια αυτών των –αναγκαίων- ελέγχων. «Εμείς δεν διαφωνούμε με τη χρήση γενοσήμων, αρκεί τα φάρμακα αυτά να ελέγχονται και να είναι ασφαλή για τους πολίτες» τονίζει ο πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών (ΙΣΑ), κ. Γιώργος Πατούλης.  

Τόσο ο ΙΣΑ όσο και όλοι οι ιατρικοί σύλλογοι διαφωνούν όμως με το μέτρο της συνταγογράφησης με τη δραστική ουσία, μέσω του οποίου θα αυξηθεί η χορήγηση γενοσήμων, επικαλούμενοι ότι έτσι ανοίγει ο δρόμος για τη χορήγηση ανώνυμων και άγνωστων γενόσημων. Οι γιατροί δεν φαίνεται ότι έπεισαν την ηγεσία του υπουργείου Υγείας και οι καταγγελίες τους τα τελευταία δύο χρόνια για τις επιπτώσεις των γενόσημων στην υγεία του Έλληνα ασθενή έπεσαν στο κενό. Επιπλέον, όπως επισήμανε σε τηλεοπτική εκπομπή κι ο υπουργός Υγείας, η επιμονή των γιατρών να υπερασπίζονται τη συνταγογράφηση φαρμάκων με εμπορική ονομασία θα μπορούσε να θεωρηθεί ύποπτη, ότι δηλαδή «αυτοί οι γιατροί τα παίρνουν…» είπε χαρακτηριστικά.

Σε κάθε περίπτωση, η εφαρμογή της συνταγογράφησης με δραστική ουσία που ισχύει σε πολλές κατηγορίες σκευασμάτων, μετατοπίζει το πεδίο ελέγχου της χορήγησης φαρμάκου από τους γιατρούς (γράφουν ουσία, πχ ομεπραζόλη) στους φαρμακοποιούς (υποχρεούνται να δίνουν το φθηνότερο φάρμακο). Στην πράξη, βεβαίως, μεγάλο μέρος των γιατρών επιδεικνύει  «σθεναρή» αντίσταση στη συνταγογράφηση της δραστικής ουσίας, «καθοδηγώντας» με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τους ασφαλισμένους σε πρωτότυπα φάρμακα. Η «απάντηση» του υπουργείου Υγείας ήταν αρχικά η τιμωρία στους παραβάτες, πλέον όμως εξετάζεται η παροχή οικονομικών κινήτρων στους γιατρούς για να συνταγογραφήσουν γενόσημα.

Οι ασθενείς δεν ξέρουν ποιον να εμπιστευτούν

Οι Έλληνες πολίτες παρακολουθούν μουδιασμένοι τις σαρωτικές αλλαγές που επέφερε το μνημόνιο στο χώρο της υγείας και ιδίως στη φαρμακευτική τους κάλυψη. Οι περιορισμοί που μπήκαν στη συνταγογράφηση εξ αρχής, πχ αύξηση ποσοστών συμμετοχής, χορήγηση νοσοκομειακών φαρμάκων κα, ήταν πολλοί, με το θέμα των γενοσήμων να αποτελεί σημείο αιχμής, διότι ήταν και καινοφανής ως όρος αλλά και γιατί  επιχειρήθηκε με βίαιο τρόπο, όπως παραδέχονται και στελέχη του υπουργείου Υγείας, να πεισθούν οι ασφαλισμένοι για την αξία των γενοσήμων.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, μόλις το 10% των ασφαλισμένων αντικαθιστά το προτεινόμενο πρωτότυπο φάρμακο με γενόσημο. Κι ενδεχομένως κανείς δεν τους αδικεί: έχουν ακούσει… πολλές υπερβολές και λιγότερες αλήθειες για τα γενόσημα και τους κινδύνους που ελλοχεύουν από τη χορήγησή τους, πρωτίστως από τους γιατρούς, τους επιστήμονες που έχουν τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στη φαρμακευτική τους αγωγή.

Η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί βάζει ουσιαστικά τους πολίτες ανάμεσα σε γιατρούς και φαρμακοποιούς, τους οποίους επίσης παραδοσιακά εμπιστεύονταν οι Έλληνες – στη σχέση εμπιστοσύνης που είχαν άλλωστε «απορρέει» και η μεγάλη διακίνηση φαρμάκων στη χώρα από τα φαρμακεία χωρίς ιατρική συνταγή.

Αυτό που δεν κατάφεραν πάντως να κάνουν οι επιστημονικές αντιπαραθέσεις των δύο κλάδων, να πείσουν δηλαδή τους ασφαλισμένους για την επιλογή γενοσήμων προφανώς θα το πετύχει η φαρμακευτική πολιτική του υπουργείου Υγείας, δίδοντας τους κίνητρα οικονομικά. Όποιος επιλέγει γενόσημο φάρμακο, θα πληρώνει το 50% της συμμετοχής του, όποιος επιλέγει πρωτότυπο θα επιβαρύνεται περαιτέρω. Εν ολίγοις, τελικά οι ασφαλισμένοι θα εμπιστεύονται την… τσέπη τους.