Το «Barbaros» και η κατάσταση «μη πολέμου» Ελλάδας-Τουρκίας

Η κατάσταση «μη πολέμου» της Ελλάδας με την Τουρκία τίθεται υπό αμφισβήτηση από τη νέα κρίση που δημιουργήθηκε στην Κύπρο μετά την απόφαση της Άγκυρας να αποστείλει το ερευνητικό πλοίο «Barbaros» εντός της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης για διεξαγωγή σεισμογραφικών ερευνών με σκοπό τον εντοπισμό κοιτασμάτων υδρογονανθράκων.

Το τουρκικό ερευνητικό πλοίο, που από τις 20 Οκτωβρίου πλέει εντός της κυπριακής ΑΟΖ, συνοδεύεται από τουρκικά πολεμικά πλοία σε μια έμπρακτη κίνηση της Άγκυρας να δηλώσει προς όλες τις κατευθύνσεις ότι είναι διατεθειμένη να συνεχίσει και να επιβάλει με την απειλή της στρατιωτικής ισχύος τις παράνομες έρευνες που έχει σχεδιάσει σε μια περιοχή όπου τα κυριαρχικά δικαιώματα για έρευνα και αξιοποίηση πιθανών υποθαλάσσιων πλουτοπαραγωγικών πηγών ανήκουν αποκλειστικά στην Κυπριακή Δημοκρατία. 

Η κρίση στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη κατέλαβε εξ απίνης την ελληνική πλευρά που μοιάζει απορροφημένη στα εσωτερικά πολιτικά της προβλήματα, στη συζήτηση για το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών και στην προσπάθεια εξόδου από την οικονομική κρίση. 

Το ενδεχόμενο κλιμάκωσης της κρίσης με την Τουρκία στην περιοχή της Κύπρου «στοιχειώνει» την ελληνική κυβέρνηση. Οι μέχρι σήμερα αντιδράσεις της Αθήνας και της Λευκωσίας δεν πέτυχαν να φρενάρουν την τουρκική επιθετικότητα, αντιθέτως οδήγησαν τον Τούρκο πρωθυπουργό Αχμέτ  Νταβούτογλου να διακηρύξει ευθέως πως η Άγκυρα δεν πρόκειται να σταματήσει τις έρευνες για υδρογονάνθρακες διότι ενεργεί εξ ονόματος και έπειτα από εξουσιοδότηση των Τουρκοκυπρίων. 

Ο κ. Νταβούτογλου έστειλε μάλιστα τελεσίγραφο προς την Λευκωσία και την Αθήνα ότι αν δεν αποδεχθούν να μοιραστεί το φυσικό αέριο της Κύπρου ανάμεσα σε Τουρκοκυπρίους και Ελληνοκυπρίους τότε η διχοτόμηση του νησιού θα είναι οριστική και στην Κύπρο θα σχηματιστούν δύο κράτη. 

Η ελληνική πλευρά διά στόματος του υπουργού Εξωτερικών Ευάγγελου Βενιζέλου κατηγόρησε την Τουρκία ότι με την αποστολή του ερευνητικού πλοίου «Barbaros» στην περιοχή της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και υφαλοκρηπίδας προσβάλει βάναυσα το διεθνές δίκαιο της θάλασσας «γιατί στην περιοχή αυτή δεν υπάρχει καμία αμφισβήτηση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης της Κυπριακής Δημοκρατίας» και κάλεσε την Άγκυρα «να ανακρούσει πρύμναν, όχι μόνον το πλοίο, αλλά και η εξωτερική της πολιτική, και να κινηθεί μέσα στο πλαίσιο της διεθνούς νομιμότητας».

Αθήνα και Λευκωσία προειδοποίησαν την Άγκυρα ότι θα μπλοκάρουν τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, σε μια προσπάθεια να ασκήσουν πίεση στην κυβέρνηση Νταβούτογλου. Η κυπριακή κυβέρνηση ανακοίνωσε μάλιστα μια λίστα με οκτώ αντίποινα που θα επιφέρουν πολιτικές και διπλωματικές κυρώσεις στην τουρκική πλευρά, μεταξύ των οποίων το πάγωμα στο άνοιγμα νέων διαπραγματευτικών κεφαλαίων με την ΕΕ, η συνέχιση των διαβημάτων και η εξέταση της πιθανότητας προσφυγής στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. 

Με απλά λόγια, η Αθήνα και η Λευκωσία κινούνται με γνώμονα την απόφαση ότι η στρατιωτική αντιπαράθεση δεν αποτελεί επιλογή. «Στην ελληνική κυβέρνηση δεν υπάρχουν απόψεις για στρατιωτικού τύπου απάντηση στην τουρκική επιθετικότητα», μας είπε κυβερνητικό στέλεχος. 

Η χωρίς όριο κλιμάκωση της κρίσης μπορεί να δημιουργήσει ανυπέρβλητα προβλήματα για την Ελλάδα η οποία επενδύσει στην σταθερότητα για να μπορέσει να αποκαταστήσει την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας. Μια απειλή ασφαλείας μπορεί να ρίξει και πάλι την χώρα σε κατήφορο...  

«Ακόμη κι αν μπορούσαμε να υποστηρίξουμε την στρατιωτική επιλογή, αυτό θα ήταν μέγιστο λάθος», λέει στο protothema.gr ανώτατος αξιωματικός του Πενταγώνου.

Το μεγάλο ερώτημα για την ελληνική πλευρά είναι πώς θα απαντήσει αν η Άγκυρα αποφασίσει να προχωρήσει σε ενέργειες που θα κλιμακώσουν την κρίση, αν για παράδειγμα το «Barbaros» ξεκινήσει να κάνει σεισμογραφικές έρευνες ή αν ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν δώσει το πράσινο φως για ερευνητικές γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. 

«Έχουν ληφθεί όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του «Barbaros», κανείς να μην προσπαθήσει να προκαλέσει κρίση», προειδοποίησε ο Τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου. 

Τρία τουρκικά πολεμικά πλοία κινούνται πολύ κοντά στο ερευνητικό πλοίο, σε διεθνή ύδατα αλλά εντός της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Στη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά του ψευδοκράτους εντοπίστηκε και ένα τουρκικό υποβρύχιο. 

Η πυραυλάκατος «Καβαλούδης», που βρίσκεται στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου συμμετέχοντας στην πολυεθνική επιχείρηση «Unifil» για την επιτήρηση των θαλασσίων συνόρων του Λιβάνου, είναι η μοναδική ναυτική ελληνική παρουσία στην περιοχή. 

Όπως πληροφορείται το protothema.gr, σε περίπτωση που η τουρκική πλευρά επιχειρήσει ένα βήμα κλιμάκωσης της κρίσης στην Κύπρο, η ελληνική κυβέρνηση έχει αποφασίσει να αποστείλει στην περιοχή μία φρεγάτα. Η σχετική ανακοίνωση αναμένεται να γίνει από τον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, σε χρόνο που θα επιλεγεί από την Αθήνα σε συνεννόηση με την Λευκωσία, ενδεχομένως και κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Κύπρο στις 7 Νοεμβρίου. Η παρουσία ελληνικού πολεμικού πλοίου στην επιχείρηση Unifil δίνει τη νομιμοποιητική βάση στην Αθήνα για να αναβαθμίσει στρατιωτικά την παρουσία της στη θαλάσσια περιοχή της Κύπρου.  

Το μείζον ερώτημα είναι πώς θα αντιδράσει η ελληνική πλευρά στην περίπτωση που η Άγκυρα επιλέξει να επιμείνει στην τακτική της έντασης και της απειλής χρήσης βίας με σκοπό να επιβάλει την ατζέντα για «μοίρασμα» των κυπριακών υδρογονανθράκων. 

Επί του παρόντος, Ελλάδα και Κύπρος είναι αφοσιωμένες στην προσπάθεια εξεύρεσης διπλωματικής διεξόδου από την κρίση. 

Τα διεθνή δεδομένα

Όπως παραδέχθηκε δημοσίως ο υπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος Βενιζέλος «η Τουρκία δημιουργεί μια εστία κρίσης, τη στιγμή που η προσοχή της διεθνούς κοινότητας είναι στραμμένη - και πρέπει να είναι στραμμένη - στο Κομπάνι, στον ISIS, στον αγώνα κατά της διεθνούς τρομοκρατίας και στις κρίσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη στη νότια και στην ανατολική γειτονία της». 

Η αμερικανική πλευρά αρκείται να μεταφέρει σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη πως «είναι σημαντικό να αποφεύγονται ενέργειες που θα μπορούσαν να αυξήσουν τις εντάσεις στην περιοχή». Κι ενώ η Ουάσιγκτον αναγνώρισε δημοσίως την προηγούμενη Πέμπτη το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας να αξιοποιήσει τους ενεργειακούς της πόρους εντός της Αποκλειστικής Οικονομικής της Ζώνης, η εκπρόσωπος του Στέητ Ντηπάρτμεντ συμπλήρωσε ότι «όλοι οι ενεργειακοί πόροι του νησιού θα πρέπει να διανεμηθούν ισομερώς μεταξύ της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής κοινότητας στο πλαίσιο μιας συνολικής διευθέτησης». 

Επί της ουσίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφεύγουν να ασκήσουν αφόρητη πίεση προς την Τουρκία, γεγονός που ασφαλώς δεν είναι άσχετο από την υποβόσκουσα κρίση μεταξύ Ουάσιγκτον και Άγκυρας για την αντιμετώπιση των τζιχαντιστών. Είναι ορατό διά γυμνού οφθαλμού ότι η κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα δεν επιθυμεί να δημιουργήσει ακόμη μια εστία έντασης με τον Ταγίπ Ερντογάν, γεγονός που ασφαλώς οι Τούρκοι έχουν αντιληφθεί και γι' αυτό τραβούν το σκοινί στην Κύπρο. 

Για τα ελληνικά συμφέροντα, η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης δείχνει ότι οι Ευρωπαίοι δεν είναι διατεθειμένοι να ανεχθούν την τουρκική επιθετικότητα, αλλά από την άλλη δεν μπορούν παρά να επιβάλουν πολιτικές ή διπλωματικές κυρώσεις στην Άγκυρα που θα εντείνουν ακόμη περισσότερο τη διεθνή απομόνωσή της. 

Η Ρωσία έχει πάρε ανοιχτά θέση υπέρ της Κύπρου και ένα ακόμη στοιχείο που εντείνει τη διεθνή απομόνωση της Τουρκίας είναι η δημιουργία του άξονα Αθήνας-Λευκωσίας-Καϊρου με σκοπό την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών μεταξύ των τριών χωρών. 

Τι επιδιώκει η Τουρκία

Η τουρκική κυβέρνηση αντιδρά επειδή θέλει να εγγράψει υποθήκες. Αποστέλλοντας το «Barbaros» για έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ θα μπορεί να ισχυριστεί ότι ουδέποτε αποδέχθηκε ότι η Κύπρος μπορεί να αξιοποιήσει τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων χωρίς την σύμφωνη γνώμη των Τουρκοκυπρίων. Επιπλέον, επειδή η συμμαχία Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου και ο άξονας της Λευκωσίας με το Ισραήλ της δημιουργεί προβλήματα θέλει να εκβιάσει και να απαιτήσει ανταλλάγματα για να μην μείνει εκτός του παιχνιδιού. Μία από τις επιδιώξεις της κυβέρνησης Νταβούτογλου είναι να ακυρωθεί η σύναψη συμφωνίας της Ελλάδας με την Αίγυπτο για την οριοθέτηση ΑΟΖ. Θα το επιτύχει; Δύσκολο, δεδομένων των σημερινών συνθηκών και της ραγδαίας επιδείνωσης των σχέσεων της Άγκυρας με το Κάιρο. 

Με την αποστολή του ερευνητικού πλοίου της στην Κύπρο, η Τουρκία προσπαθεί να πιέσει. Το πώς θα εξελιχθεί η κρίση στην κυπριακή ΑΟΖ έχει να κάνει κυρίως με το πόσο απομονωμένοι θα αισθανθούν οι Τούρκοι αλλά και το πόσο ισχυρές θα είναι οι πιέσεις που θα σκηθούν από τη διεθνή κοινότητα.