ΣτΕ: Ποιες συντάξεις θα αυξηθούν έως και 15%

Αντισυνταγματικές και αντίθετες στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) κρίθηκαν από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, με οριακή πλειοψηφικά (14 υπέρ έναντι 11 κατά), οι περικοπές των συντάξεων κυρίων και επικουρικών του ιδιωτικού τομέα που έγιναν το 2012.

Αντίθετα συνταγματικές και σύμφωνες με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου είναι οι περικοπές των συντάξεων που έγιναν κατά την διετία 2010-2011.
Τα χρηματικά ποσά που κόπηκαν από τις συντάξεις  (μείωση  σύνταξη της)  κατά το 2012 θα επιστραφούν μόνο σε μια  απόμαχο   της εργασίας  που προσέφυγε στο ΣτΕ  και σε όσους συνταξιούχους έχουν προσφύγει μέχρι σήμερα στα Διοικητικά Δικαστήρια της χώρας για τις περικοπές του 2012.

Αντίθετα, δεν δικαιούνται καμία διαφορά συντάξεων για το 2012 όλοι οι υπόλοιποι συνταξιούχοι των πρώην εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα, ΔΕΚΟ, Τράπεζες, κ.λπ.

Και αυτό γιατί οι σύμβουλοι Επικρατείας έκριναν ότι   οι αποφάσεις τους για αντισυνταγματικότητα των  περικοπών των συντάξεων του 2102 δεν έχουν αναδρομική ισχύει, αλλά   ισχύουν από σήμερα, ημέρα δημοσίευσης των αποφάσεων.
Όμως, όλες οι συντάξεις του ιδιωτικού τομέα πρέπει να επανέλθουν στα επίπεδα του 2012, σύμφωνα με το ΣτΕ, και το κράτος πρέπει αν συνδράμει στα Ταμεία για την καταβολή των επικουρικών συντάξεων, εάν αυτά δεν έχουν κεφάλαια, παρά τη  ρήτρα μηδενικού ελλείμματος που νομοθετήθηκε το 2010.

Υπενθυμίζεται ότι οι περικοπές των συντάξεων έγιναν κατ΄  επιταγή   μνημονιακών νόμων (3845/2010, 3863/2010, 4024/2011, 4038/2012, κ.λπ.) για την αντιμετώπιση του δημοσιονομικού προβλήματος της χώρας και του μεσοπρόθεσμου πλαισίου δημοσιονομικής στρατηγικής 2012-2015 (νόμος 3985/2011).

Στο ΣτΕ έχουν προσφύγει συνταξιούχοι του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, του  ΕΤΑΤ (ήδη ΕΤΕΑ), κ.λπ.
Οι σύμβουλοι Επικρατείας με μια σειρά αποφάσεων τους (2287- 2290/2015) της Ολομέλειας έκριναν ότι οι περικοπές των συντάξεων που έγιναν το 2012 προσκρούουν σε συνταγματικές αρχές όπως είναι της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη  και σε  άλλες  επιταγές  άρθρων του Συντάγματος, όπως είναι τα άρθρα 2, 4, 22, 25, 106, κ.λπ.


Σύμφωνα με την Ολομέλεια του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου το Σύνταγμα επιβάλει στο κράτος όταν λαμβάνονται μέτρα περικοπής των συντάξεων να προβαίνει «σε ειδική και εμπεριστατωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη μελέτη, από την οποία να προκύπτει εφ΄  ενός μεν ότι τα συγκεκριμένα μέτρα (σ.σ.: περικοπή συντάξεων) είναι πράγματι πρόσφορα αλλά και αναγκαία για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος της βιωσιμότητας των φορέων κοινωνικής ασφάλισης εν όψει των παραγόντων που το προκάλεσαν, έτσι ώστε η λήψη των μέτρων αυτών να είναι σύμφωνη με τις συνταγματικές αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη, αφ΄  ετέρου δε ότι οι επιπτώσεις από τα μέτρα αυτά στο βιοτικό επίπεδο των πληττομένων προσώπων, συνδυαζόμενες με άλλα τυχόν ληφθέντα μέτρα (φορολογικά κ.ά.), αλλά και με το σύνολο των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών της δεδομένης συγκυρίας, δεν έχουν αθροιστικά   αποτέλεσμα τέτοιο που να οδηγεί σε ανεπίτρεπτη, παραβιάση του πυρήνα του συνταγματικού δικαιώματος σε κοινωνική ασφάλιση».

Με άλλα λόγια η Ολομέλεια  έκρινε ότι  πριν τις  περικοπές που έγιναν το 2012 δεν προηγήθηκε επιστημονική μελέτη για τις επιπτώσεις που θα υπάρχουν  στο βιοτικό επίπεδο των συνταξιούχων από τις περικοπές των συντάξεων, αλλά και την αναγκαιότητα των περικοπών  αυτών.

Ακόμη, οι σύμβουλοι Επικρατείας, επισημαίνουν ότι παρεκκλίσεις ως προς την αναγκαιότητα της υπάρξεως ή ως προς ο περιεχόμενο της επίμαχης μελέτης θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν μόνο σε ακραίες περιπτώσεις, όπως είναι όταν συντρέχει άμεση απειλή κατάρρευσης της οικονομίας της χώρας και τα συγκεκριμένα μέτρα λαμβάνονται κατεπειγόντως για την αποτροπή του κινδύνου».

Στις περιπτώσεις   της απειλής κατάρρευσης της οικονομίας η Κυβέρνηση μπορεί με αιτιολογημένη εκτίμηση της  σοβαρότητας της κατάστασης,  τον άμεσο χαρακτήρα απειλής και την αναγκαιότητα άμεσης αντιμετώπισης της κατάστασης, να προβεί σε περικοπές των συντάξεων, χωρίς να προηγηθεί η επίμαχη μελέτη.

Και αυτό υπό την προϋπόθεση  ότι τα μέτρα που θα ληφθούν (σ.σ.: περικοπή συντάξεων),  υπογραμμίζει η Ολομέλεια του ΣτΕ,  «δεν παρίστανται προδήλως απρόσφορα ή μη αναγκαία και ότι δεν υφίστανται σοβαρές ενδείξεις ότι υπερβαίνουν το όριο θυσίας των θιγομένων από αυτά, πάντως δε, ενόσω εξακολουθεί να συντρέχει στην ίδια ένσταση ο κατεπείγων λόγος που  υπαγόρευσε την επιβολή τους».

Σε άλλο σημείο των αποφάσεων αναφέρεται ότι η περικοπή των συντάξεων δεν μπορεί να παραβιάζει αυτό που αποτελεί τον συνταγματικό πυρήνα του κοινωνικοασφαλιστικού δικαιώματος, δηλαδή τη χορήγηση στο συνταξιούχο παροχών τέτοιων που να του επιτρέπουν να διαβιώνει, με αξιοπρέπεια, εξασφαλίζονται τους όρους όχι μόνο της φυσικής του  υποστάσεως (διατροφή, ένδυση, στέγαση, βασικά οικιακά αγαθά, θέρμανση, υγιεινή και ιατρική περίθαλψη όλων των βαθμίδων) αλλά και της συμμετοχής του στην κοινωνική ζωή με τρόπο που δεν αφίστατια πάντως, ουσιωδώς από τις αντίστοιχες  συνθήκες του εργασιακού βίου».

Ως προς τις περικοπές των συντάξεων του 2012, η Ολομέλεια σημειώνει ότι οι μειώσεις έγιναν όταν «είχε πλέον παρέλθει διετία από τον πρώτο αιφνιδιασμό της οικονομικής κρίσεως και αφού εν τω μεταξύ είχαν σχεδιαστεί και ληφθεί τα βασικά μέτρα για την αντιμετώπισή της».

Επομένως,  η   για    πολλοστή φορά η περικοπή συντάξεων που έγινε το 2012,  η Κυβέρνηση δεν συνέταξε την σχετική έρευνα και εμπεριστατωμένη  μελέτη που όφειλε, προκειμένου να αναδείξει «τεκμηριωμένα ότι η λήψη των συγκεκριμένων μέτρων ήταν συμβατή με τις σχετικές συνταγματικές δεσμεύσεις, που απορρέουν από το θεσμό της κοινωνικής ασφαλίσεως, τις αρχές της ισότητας και της αναλογικότητας την προστασία της αξίας του ανθρώπου».

Κατ΄  αρχάς όφειλε το 2012 η Κυβέρνηση να προβεί σε συνολική εκτίμηση των παραγόντων που προκάλεσαν το πρόβλημα  ως προς τη βιωσιμότητα των ασφαλιστικών οργανισμών, την αύξηση της ανεργίας, κ.λπ., πολύ περισσότερο μάλιστα όταν τα μέχρι τότε μέτρα «δεν είχαν αποδώσει τα αναμενόμενα και ότι η οικονομική ύφεση είχε ενταθεί με ρυθμούς που είχαν ανατρέψει τις αρχικές προβλέψεις».

Ούτε όμως η Κυβέρνηση πρίν προβεί  σε μειώσεις των συντάξεων του 2012 εξέτασε εναλλακτικές επιλογές.

Πέρα απ΄΄   όλα αυτά, η Κυβέρνηση όφειλε να εξετάσει με τρόπο επιστημονικό αν οι επιπτώσεις των περικοπών των συντάξεων στο βιοτικό επίπεδο των απόμαχων της εργασίας  μαζί  με τις αλλεπάλληλες φορολογικές επιβαρύνσεις, το κόστος αγαθών και υπηρεσιών, τις περικοπές παροχών υγείας, ανεργία, κ.λπ. «οδηγούν σε ανεπίτρεπτη μείωση του επιπέδου ζωής των συνταξιούχων κάτω του ορίου που συνιστά, τον πυρήνα του κοινωνικοασφαλιστικού τους δικαιώματος».

Από κανένα στοιχείο, υπογραμμίζουν  οι σύμβουλοι, δεν προκύπτει ότι  η Κυβέρνηση είχε προβεί σε παρόμοια επιστημονική μελέτη το έτος 2012.

Κατόπιν αυτών, κρίθηκε ότι οι σχετικές διατάξεις των νόμων 4051 και 4093/2012 που περικότπυν τις συντάξεις είναι αντισυνταγματικές και ως εκ τούτου ανίσχυρες και μη εφαρμοστέες, ενώ παράλληλα παραβιάζεται και η ΕΣΔΑ.

Οι περικοπές του 2010 και 2011

Αντίθετα, για τις περικοπές των συντάξεων των ετών 2010 και 2011, η Ολομέλεια αποφάνθηκε ότι δεν παραβιάστηκαν οι συνταγματικοί κανόνες. Και αυτό γιατί οι περικοπές έγιναν κάτω από την πίεση «όλως εξαιρετικών περιστάσεων» και ήταν επιβαλλόμενες κατά την εκτίμηση της τότε Κυβέρνησης  για «άμεση αντιμετώπιση της κρίσεως».

Κατά την οξύτατη δημοσιονομική κρίση στις αρχές του 2010, σημειώνουν οι σύμβουλοι Επικρατείας, «υφίστατο άμεσος κίνδυνος  κατάρρευσης της οικονομίας και χρεοκοπίας της χώρας» και η τότε Κυβέρνηση προς αντιμετώπιση της κατάστασης έλαβε μέτρα περιστολής των δημοσίων δαπανών, μεταξύ των οποίων ήταν και η μείωση των συντάξεων.

Κατά συνέπεια δεν παραβιάστηκε καμία συνταγματική διάταξη.
Αναλυτικότερα, οι περικοπές των συντάξεων εν όψει του ύψους τους και των συνθηκών κατά από τις οποίες θεσπίστηκαν, δεν προσκρούουν στην συνταγματική αρχή της αναλογικότητας, καθώς «υπηρέτησαν το δημόσιο σκοπό για τον οποίο επιβλήθηκαν, αλλά ούτε   προσβάλλουν τον πυρήνα του δικαιώματος στην κοινωνική ασφάλιση.

Ακόμη, δεν υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις ότι οι περικοπές «θίγουν το ελάχιστο επίπεδο αξιοπρεπούς διαβιώσεως των συνταξιούχων».

Ούτε όμως οι περικοπές της διετίας 2010-2011,   αντίκεινται  το Πρώτο Πρόσθετο Πρωτόκολλο της ΕΣΔΑ, καθώς «δεν κλονίζεται η δίκαιη ισορροπία μεταξύ του  γενικού συμφέροντος που τις υπαγόρευε και των περιοριζομένων με αυτές περιουσιακών δικαιωμάτων», σύμφωνα με τους συμβούλους Επικρατείας.