1η Οκτωβρίου 1960: Τα 55 δύσκολα χρόνια της κυπριακής ανεξαρτησίας

Γιορτάζεται σήμερα η 55η επέτειος της Ανεξαρτησίας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η 1η Οκτωβρίου επελέγη ως ημέρα ανεξαρτησίας, μετά τη συμφωνία του πρώτου Προέδρου Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και του Αντιπροέδρου Φαζίλ Κιουτσούκ. Στην πραγματικότητα η αποικιοκρατία στη Κύπρο έληξε την 16η Αυγούστου 1960, όταν ο τελευταίος Βρετανός κυβερνήτης Σερ Χιου Φουτ, αποχώρησε από το νησί, παραδίδοντας την εξουσία σε τελετή στη Βουλή και την υποστολή της Βρετανικής σημαίας από όλα τα δημόσια κτίρια.

Η ανεξαρτησία της Κύπρου και η δημιουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν το αποτέλεσμα του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ που οδήγησε στις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου. Ο αγώνας της ΕΟΚΑ είχε ως στόχο την ένωση με την Ελλάδα, κάτι που δεν μπόρεσε να επιτευχθεί. Η ανεξαρτησία θεωρήθηκε από πολλούς Ελληνοκύπριους ως το πρώτο βήμα για την ένωση με την Ελλάδα, ενώ οι Τούρκοι θεωρούσαν πως θα μπορούσε να επιτευχθεί ο στόχος της διχοτόμησης.

Μόλις τρία χρόνια μετά η Κυπριακή Δημοκρατία μπήκε σε περιπέτειες με αφορμή τη προσπάθεια αλλαγής 13 σημείων του Συντάγματος από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Οι Τουρκοκύπριοι αποσύρθηκαν από τις κρατικές δομές και δημιούργησαν θύλακες, με τη Τουρκία να αναλαμβάνει καθοδηγητικό ρόλο μέσω του Ραούφ Ντενκτάς. Ο ματωμένος Δεκέμβρης του 1963 και οι συγκρούσεις του 1964 με αποκορύφωμα τους βομβαρδισμούς της τουρκικής αεροπορίας, οδήγησε στη μυστική αποστολή μιας ελληνικής μεραρχίας, η οποία εγκαταστάθηκε στη Κύπρο.

Τα χρόνια που ακολούθησαν αποτελούσαν ουσιαστικά τη κατάσταση νηνεμίας που προηγείται της καταιγίδας. Το πραξικόπημα του 1967 στην Ελλάδα οδηγεί βήμα - βήμα στη καταστροφή. Σημειώνονται συγκρούσεις με τους Τουρκοκύπριους και αναβιώνει η ρητορική της ένωσης με την Ελλάδα. Η ελληνική μεραρχία αποσύρεται και ουσιαστικά ανοίγει ο δρόμος για εισβολή της Τουρκίας με τη πρώτη ευκαιρία. Την ευκαιρία αυτή την έδωσαν οι δραστηριότητες της ΕΟΚΑ Β’ υπό τον Γεώργιο Γρίβα που βρισκόταν μυστικά στη Κύπρο καθοδηγώντας τις προσπάθειες ανατροπής του Μακαρίου τον οποίο θεωρούσε εμπόδιο για την Ένωση. 

Τον Ιούλιο του 1974 ή χούντα του Ιωαννίδη με το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου έδωσε στη Τουρκία το «πράσινο φως» για να εισβάλει στη Κύπρο, επικαλούμενη τις συνθήκες εγγυήσεως. Από κει και πέρα έως σήμερα τα πράγματα λίγο έχουν αλλάξει. Της εισβολής ακολούθησε η προσφυγοποίηση εκατοντάδων χιλιάδων Ελληνοκυπρίων, ο εποικισμός των κατεχομένων με Τούρκους και η ανακήρυξη του ψευδοκράτους τον Νοέμβριο του 1983, το οποίο έχει αναγνωριστεί μόνο από τη Τουρκία.

Από το 1974 έχουν διεξαχθεί δεκάδες κύκλοι διαπραγματεύσεων για επίλυση του Κυπριακού χωρίς αποτέλεσμα. Το 2004 για πρώτη φορά έγινε δημοψήφισμα επί ενός σχεδίου λύσης (Σχέδιο Ανάν), το οποίο ήταν προϊόν επιδιαιτησίας. Το αποτέλεσμα ήταν η απόρριψη από τους Ελληνοκύπριους και η υιοθέτηση από τους Τουρκοκύπριους.

Σήμερα διεξάγεται ακόμη ένα κύκλος διαπραγματεύσεων με ουσιαστικές ελπίδες για λύση, καθώς δεν έχουν τεθεί χρονοδιαγράμματα και έχει αποκλειστεί η επιδιαιτησία.