Τα ιδιωτικά σχολεία δεν είναι για την ελίτ, λέει η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Λειτουργών

Σύμφωνα με την Ομοσπονδία Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Ελλάδας, ένα από τα επιχειρήματα που ακούγονται στο δημόσιο διάλογο υπέρ της επιβολής ΦΠΑ 23% στα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια είναι ότι αυτά αποτελούν είδος πολυτελείας.

Ο υπουργός Παιδείας κ. Φίλης σε πρόσφατη συνέντευξή του διαχώρισε τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια από τις υπόλοιπες δομές ιδιωτικής εκπαίδευσης (τυπικής και μη τυπικής), υπονοώντας ότι η επιβολή ΦΠΑ σε αυτά δικαιολογείται, λόγω του ότι απευθύνονται στα υψηλά εισοδηματικά στρώματα».

H ΟΙΕΛΕ παρέλαβε στοιχεία έρευνας του ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ για τα δίδακτρα των δομών ιδιωτικής εκπαίδευσης 2015-16 και από τα οποία προκύπτει σαφώς ότι τα δίδακτρα των ιδιωτικών σχολείων, ειδικά των μικρών και μεσαίων, δεν δικαιολογούν τέτοιους χαρακτηρισμούς. Αντιθέτως, αποδεικνύουν αυτό που όλοι οι εμπλεκόμενοι κοινωνικοί φορείς του χώρου ισχυριζόμαστε, ότι δηλαδή τα περισσότερα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια απευθύνονται στη μέση οικογένεια, καλύπτοντας βασικές ανάγκες που θα έπρεπε να παρέχει το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα και που, σε αρκετές περιπτώσεις,αδυνατεί να το πράξει λόγω της έλλειψης χρηματοδότησης (ολοήμερο σχολείο, επαρκής φύλαξη, σχολικά κενά λόγω έλλειψης εκπαιδευτικών).

Πιο συγκεκριμένα: η συντριπτική πλειονότητα των γονέων σήμερα αναγκάζεται να στέλνει τα παιδιά της σε ιδιωτικούς βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς, όπου τα μηνιαία δίδακτρα αγγίζουν τις 320 ευρώ (ή 3800 ευρώ το χρόνο), λόγω κρατικής ανεπάρκειας να ανταποκριθεί στην κοινωνική ζήτηση. Για τα ιδιωτικά σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης η απόκλιση των τιμών είναι μικρή. Από το σύνολο των ιδιωτικών δημοτικών σχολείων της χώρας, στο 50% (όπου φοιτούν παιδιά μικρομεσαίων οικογενειών) καταβάλλονται δίδακτρα που κυμαίνονται από 165 ευρώ το μήνα (2000 ευρώ το χρόνο) έως 375 ευρώ μηνιαίως (4500 ευρώ το χρόνο), ενώ για το 50% των ιδιωτικών Γυμνασίων και Λυκείων οι αντίστοιχες τιμές είναι από 208 ευρώ το μήνα (2500 ευρώ ετησίως) μέχρι 401 ευρώ μηνιαίως (4812 ευρώ ετησίως).

Η παρούσα μελέτητου ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ, επισημαίνεται, συμβάλλει στο δημόσιο διάλογο για ένα ζήτημα που απασχολεί εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες: την επιβολή ΦΠΑ στην ιδιωτική εκπαίδευση. Δυστυχώς στο διάλογο δεν έχουν κληθεί από την κυβέρνηση οι εκπρόσωποι των εργαζόμενων, οι οποίοι θα υποστούν τις οξύτερες συνέπειες του συγκεκριμένου μέτρου, καθώς η δραστική συρρίκνωση ιδιωτικών εκπαιδευτικών μονάδων θα οδηγήσει σε μαζικές απολύσεις, ή σε βλαπτικές μεταβολές των όρων εργασίας τους.

Στο άρθρο 16, παρ. 8 του Συντάγματος γίνεται σαφής αναφορά στην υποχρέωση της πολιτείας να εποπτεύει την εκπαίδευση που παρέχουν ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, καθώς αυτή αποτελεί δημόσιο και κοινωνικό αγαθό. Η φορολόγηση του αγαθού της Παιδείας δεν έχει ιστορικό προηγούμενο και η αντιμετώπιση φορέων εκπαίδευσης ως αμιγών επιχειρήσεων εισάγει σε έναν ευαίσθητο χώρο όρους ασύδοτης αγοράς, με ανυπολόγιστες συνέπειες για το δημόσιο συμφέρον.
Οι δαπάνες των νοικοκυριών σε υπηρεσίες ιδιωτικής εκπαίδευσης φθάνουν τα 5,6 δις ευρώ (Έρευνα ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ 2014). Το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του θηριώδους αυτού – σε εποχή κρίσης – ποσού δεν θα χρειαζόταν να καταβληθεί, εάν η Πολιτεία εφάρμοζε τα αυτονόητα που ισχύουν σε ολόκληρη την Ε.Ε.

Παρείχε επίσημα πιστοποιητικά γλωσσομάθειας μέσω του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος
Συστηματοποιούσε στα δημόσια σχολεία την ενισχυτική διδασκαλία

Λειτουργούσε καθολικά το ολοήμερο σχολείο

Το σημαντικότερο: προχωρούσε στον άμεσο επανακαθορισμό των στόχων του εκπαιδευτικού συστήματος και στην αναδιάρθρωση των αναλυτικών προγραμμάτων με αποτέλεσμα να αναθεωρηθεί ο εξετασιοκεντρικός χαρακτήρας του σχολείου και να μειωθεί η ανάγκη για προσφυγή σε πρόσθετες υπηρεσίες εκπαίδευσης

Οι εμπνευστές της επιβολής του ΦΠΑ 23% , τονίζει η ΟΙΕΛΕ, στην ιδιωτική εκπαίδευση, όπως θα αποδειχθεί και από τα στοιχεία της έρευνάς μας, δεν είχαν μελετήσει τα οικονομικά στοιχεία της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Έθεσαν ως στόχο την είσπραξη 300 εκ.€, ενός ποσού που μείωνε την ετήσια δαπάνη των νοικοκυριών σε βόειο κρέας[1], έθεσαν ως ισοδύναμο την επιβολή ΦΠΑ 23% στην ιδιωτική εκπαίδευση. Ωστόσο, αν είχαν προβεί σε μια στοιχειώδη μελέτη των βασικών μεγεθών της εκπαίδευσης, ή αν είχαν προχωρήσει, ως όφειλαν, σε διάλογο με τους κοινωνικούς φορείς, θα διαπίστωναν ότι σε απολύτως βέλτιστες συνθήκες (είσπραξη από όλες ανεξαιρέτως τις δομές ιδιωτικής εκπαίδευσης και υπό την προϋπόθεση της πιστής τήρησης της φορολογικής νομοθεσίας) το ποσό που θα εισέπρατταν είναι κατά 60 εκατομμύρια ευρώ χαμηλότερο. Με την παρούσα κατάσταση στην ιδιωτική εκπαίδευση, όπως θα αποδείξουμε, δεν πρόκειται να εισπραχθεί ούτε το 50% του συγκεκριμένου ποσού.

ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΤΟΥ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Στο δημόσιο διάλογο για τα θέματα των ισοδυνάμων που προβλέπονται στο Μνημόνιο 3 το θέμα της επιβολής ΦΠΑ στην ιδιωτική εκπαίδευση καθορίστηκε στο προσδοκώμενο ποσό των 300 εκ. ευρώ. Από τα στοιχεία τόσο της ΓΓ Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή του Υπ. Ανάπτυξης (που αναφέρεται στα δίδακτρα των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων, τιμές 2025-2016), όσο και του Υπουργείου Παιδείας (που αναφέρεται σε πλήθος μαθητών και εκπαιδευτικών ανά εκπαιδευτήριο, τιμές 2011-2012) δεν προκύπτει ισοδύναμο ποσό. Πιο συγκεκριμένα:

Α) Στο χώρο της ιδιωτικής τυπικής εκπαίδευσης (ιδιωτικά νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια, λύκεια και ιδιωτικά ΙΕΚ) λειτουργούν 958 μονάδες στις οποίες εκτιμάται ότι φοιτούν συνολικά105.633 μαθητές και εργάζονται 9.952 εκπαιδευτικοί. Εξ αυτών 683 είναι νηπιαγωγεία στα οποία φοιτούν 19.309 μαθητές και υπηρετούν 921 εκπαιδευτικοί, 167 είναι δημοτικά στα οποία φοιτούν 40.635 μαθητές και υπηρετούν 4.156 εκπαιδευτικοί, 108 γυμνάσια και λύκεια στα οποία φοιτούν 33.589 μαθητές και υπηρετούν 4.505 εκπαιδευτικοί και 17 είναι ΙΕΚ στα οποία φοιτούν περίπου12.000 μαθητές και υπηρετούν 370 εκπαιδευτικοί.

Β) Εκτός της τυπικής εκπαίδευσης λειτουργούν συνολικά 9.794 μονάδες (βρεφονηπιακοί & παιδικοί σταθμοί, κέντρα ξένων γλωσσών, φροντιστήρια δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, φροντιστήρια τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και εργαστήρια ελευθέρων σπουδών) στις οποίες φοιτούν συνολικά 643.471 μαθητές και υπηρετούν 39.409 εκπαιδευτικοί, ενώ δεν μπορούν να αποδοθούν με αριθμούς το πλήθος των μαθητών και εκπαιδευτικών στα ιδιαίτερα μαθήματα που λειτουργούν εκτός της τυπικής εκπαίδευσης και της οικονομίας (παραοικονομία του χώρου με τζίρο που το 2013 υπολογίζεται από την ΕΛΣΤΑΤ κατ’ ελάχιστο στο ποσό των 256,7εκ.€). Από τις μονάδες αυτές της εκτός τυπικής ιδιωτικής εκπαίδευσης οι 636 είναι οι βρεφονηπιακοί και παιδικοί σταθμοί στους οποίους φοιτούν 20.352 νήπια και υπηρετούν 763 εκπαιδευτικοί (κυρίως μονοπρόσωπες επιχειρήσεις), 6.619 κέντρα ξένων γλωσσών στα οποία φοιτούν 472.423 μαθητές και υπηρετούν 20.019 εκπαιδευτικοί, 2.348 φροντιστήρια δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στα οποία φοιτούν 130.683 μαθητές και υπηρετούν 16.826 εκπαιδευτικοί, 28 φροντιστήρια τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στα οποία φοιτούν 1.268 φοιτητές και υπηρετούν 171 εκπαιδευτικοί και τέλος 163 εργαστήρια ελευθέρων σπουδών στα οποία φοιτούν 18.745 σπουδαστές και υπηρετούν 1.630 εκπαιδευτικοί.

Με βάση τη μέση τιμή των διδάκτρων, όπως προκύπτει από τις υποχρεωτικές δηλώσεις των μονάδων στη ΓΓ Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή του ΥΠ.ΑΝ. (δίδακτρα υποχρεωτικού προγράμματος με ενσωματωμένη μεταφορά μαθητών για την τυπική ιδιωτική εκπαίδευση) ο συνολικός τζίρος του ιδιωτικού τομέα της εκπαίδευσης ανέρχεται στο ποσό των 986,1εκ.€, στο οποίο αντιστοιχεί ποσό ΦΠΑ 23% 226,8εκ.€, υπολειπόμενο κατά 30% του ισοδύναμου τεθέντος στόχου των 300 εκ.€. Από το συνολικό αυτό τζίρο το 47,9% (490,2 εκ.€ και ΦΠΑ 112,7 εκ.€) αφορά εισροές από λοιπές μορφές ιδιωτικής εκπαίδευσης, ενώ το 50,3% των συνολικών εισροών (495,9 εκ.€ και ΦΠΑ 104,1 εκ.€) αφορά εισροές από την τυπική ιδιωτική εκπαίδευση (ιδιωτικά νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια, λύκεια και ιδιωτικά ΙΕΚ).

Από τους ιδιωτικούς φορείς της εκπαίδευσης, ωστόσο, έχουν ήδη εξαιρεθεί από την επιβολή ΦΠΑ 23% οι βρεφονηπιακοί και παιδικοί σταθμοί, τα νηπιαγωγεία και τα ΙΕΚ στα οποία καταβάλλονται δίδακτρα (με διάφορες μορφές) και στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα της εκπαίδευσης και στις οποίες εμφανώς το δημόσιο δεν μπορεί να καλύψει τη ζήτηση με τις λειτουργούσες δημόσιες/ δημοτικές μονάδες. Δεδομένου του μέγιστου πλήθους μαθητών που καταγράφουν τα φροντιστήρια δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και τα κέντρα ξένων γλωσσών, από δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων σύμφωνα με τις οποίες η μαζικότητα του φαινομένου το καθιστά δημόσιο αγαθό (γεγονός που αποτελεί δημόσια πρωτοτυπία) προκύπτει ότι ενδέχεται να απαλλαγούν του μέτρου. Ως εκ τούτου, κατά τους υπολογισμούς της κυβέρνησης, η επιβάρυνση με ΦΠΑ 23% θα αφορά μόνο τα ιδιωτικά δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια που συνολικά έχουν τζίρο 381,4 εκ.€ και αποδιδόμενο ΦΠΑ 87,6εκ.€ που υπολείπεται κατά 212,4 εκ.€ του στόχου των 300 εκατομμυρίων (καλύπτει μόλις το 30,2% του προσδοκώμενου στόχου). Ωστόσο, όπως θα αποδειχθεί στη συνέχεια, και το ποσό των 87,6 εκ.€ είναι απολύτως εικονικό, αφού:

Η επιβολή στην αγορά υπηρεσιών ιδιωτικής εκπαίδευσης ΦΠΑ από 0% σε 23% μειώνει κατά πολύ τη δυνατότητα εισπραξιμότητας του μέτρου, αφού πολλοί γονείς δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στην αναμενόμενη αύξηση των διδάκτρων των συγκεκριμένων σχολείων, με αποτέλεσμα να μεταφέρουν τη φοίτηση των παιδιών τους στη δημόσια εκπαίδευση, η οποία ήδη πλήττεται από υποστελέχωση, ελλιπείς υποδομές και συστηματικά μειούμενη χρηματοδότηση. Η συγκεκριμένη διαρροή εκτιμάται ότι θα είναι της τάξης των 18.000 περίπου μαθητών που κατά κύριο λόγο θα προέρχονται από μικρές και μεσαίες ιδιωτικές σχολικές μονάδες. Συνακόλουθα οι εκτιμώμενες εισροές θα μειωθούν κατά 81,0εκ.€ και ο αντίστοιχος ΦΠΑ θα μειωθεί κατά 18,6 εκ.€.

Τέλος, τα φαινόμενα αδιαφάνειας, μη τήρησης της εκπαιδευτικής και της εργατικής νομοθεσίας, της αδήλωτης εργασίας και σε αρκετές περιπτώσεις της φοροδιαφυγής θα αποδυναμώσουν έτι περαιτέρω το δείκτη εισπραξιμότητας του συγκεκριμένου μέτρου, περιορίζοντας το τελικό ποσό στο ήμισυ περίπου του αναμενόμενου (και μάλιστα με τη σιωπηλή συναίνεση των γονέων-κηδεμόνων των μαθητών).

Ως εκ τούτου και με βάση τους υπολογισμούς μας, το προσδοκώμενο τελικό ποσό είσπραξης του ΦΠΑ 23% από ιδιωτικά δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια της χώρας, δεν θα υπερβαίνει τα 34,4 εκ.€ που αντιστοιχεί μόλις στο 11,5% του τεθέντος δημοσιονομικού στόχου των 300 εκ.€!

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Από τα παραπάνω προκύπτει σαφώς ότι η απόφαση επιβολής ΦΠΑ 23% στην ιδιωτική εκπαίδευση ήταν μια πολιτική επιλογή που μαρτυρά κάκιστο σχεδιασμό και προχειρότητα, οφείλεται δε σε μεγάλο βαθμό στη απροθυμία της πολιτείας να προχωρήσει σε διάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους. Η τελική εκτίμηση της έρευνάς μας για εκπλήρωση μόλις του 11,5% του τεθέντος δημοσιονομικού στόχου αποτελεί σχεδιαστικό Βατερλώ για τους εμπνευστές του μέτρου και θα αναγκάσει την κυβέρνηση να αναζητήσει σειρά ισοδύναμων μέτρων για να αναπληρώσει το υπολειπόμενο ποσό.

Το σημαντικότερο, όμως πρόβλημα που προκύπτει είναι η φορολόγηση δημόσιου αγαθού. Η μετατροπή του συνταγματικά κατοχυρωμένου αγαθού της εκπαίδευσης σε εμπορεύσιμο είδος θα εισάγει στον ευαίσθητο χώρο της Παιδείας πρακτικές ανομίας και όρους ασύδοτης αγοράς, γεγονός που θα γιγαντώσει τις εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανισότητες και μεσοπρόθεσμα θα πλήξει και τη δημόσια εκπαίδευση.

Ας θυμηθούμε, τέλος, ότι όταν τέτοιου είδους πολιτικές εφαρμόζονται στο χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης, αμέσως μετά ακολουθεί ο χώρος της Υγείας!