Το Φετιχιέ τζαμί απειλεί να «θάψει» οριστικά την παλαιότερη εκκλησία της Αθήνας

Νέο αγκάθι στις σχέσεις κυβέρνησης - Εκκλησίας προκαλούν οι εργασίες αποκατάστασης και ανάδειξης του τζαμιού Φετιχιέ που βρίσκονται σε εξέλιξη στον αρχαιολογικό χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς. Το συγκεκριμένο τζαμί είναι χτισμένο πάνω σε ερείπια βυζαντινής εκκλησίας. Με επιστολή του προς τον υπουργό Πολιτισμού Αριστείδη Μπαλτά, ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος ζητάει μαζί με τις αναστηλωτικές εργασίες στο τζαμί του Πορθητή να αναδειχθεί και ο χριστιανικός ναός που κατέστρεψαν οι Οθωμανοί όταν κατέλαβαν την Αθήνα το 1456. «Δύο πολιτισμοί, δύο ιστορίες», όπως αναφέρει με νόημα ο προκαθήμενος της Ελλαδικής Εκκλησίας.





Η απόφαση του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου να δημοσιοποιήσει την επιστολή του προς τον κ. Μπαλτά -μία από τις σπάνιες φορές που το κάνει- μαρτυρά την έντονη ενόχλησή του όχι τόσο για τις εργασίες αναστύλωσης του οθωμανικού μνημείου, αλλά για το γεγονός ότι επιχειρείται η παραγραφή της ιστορικής πραγματικότητας και συγκεκριμένα του γεγονότος ότι αυτό είναι κτισμένο πάνω σε θεμέλια μιας εκκλησίας που θεωρείται η παλαιότερη στην Αθήνα. «Ο κατακτητής μας μέσα στην αλαζονεία της νίκης κατέστρεψε την πρώτη εκκλησία της Αθήνας και πάνω της ανέγειρε το σωζόμενο τζαμί. Οι έρευνες απέδειξαν του λόγου το αληθές. Τα στοιχεία που έχω στη διάθεσή μου είναι πολλά», αναφέρει στην επιστολή του ο κ. Ιερώνυμος, προτείνοντας στον υπουργό Πολιτισμού μαζί με το τζαμί να αναδειχθεί και η εκκλησία της Παναγίας. «Η πρωτοβουλία είναι στο χέρι σας. Δεν θα στερεώσετε απλώς σε έναν χώρο δύο μνημεία. Θα αναδείξετε την πορεία και την τραγικότητα της ιστορίας του τόπου», σημειώνει με νόημα προς τον ο προκαθήμενος της Ελλαδικής Εκκλησίας. 

Αξίζει να σημειωθεί πως στην επιστολή του ο κ. Ιερώνυμος συνδέει ευθέως την απόφαση αναστύλωσης του τεμένους με την «επιθυμία και πίεση των γειτόνων», δηλαδή της Τουρκίας. Οντως, κατά την επίσκεψη του στην Αθήνα το 2013, ως υπουργός Εξωτερικών, ο σημερινός πρωθυπουργός της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου είχε ζητήσει να αναδεχθεί το τέμενος του Πορθητή παρομοιάζοντάς το ακόμη και με την… Ακρόπολη. «Είδα το Φετιχιέ τζαμί σε κακή κατάσταση, μου προκάλεσε θλίψη, σε αντίθεση με τον θαυμασμό που αισθάνομαι όταν βλέπω την Ακρόπολη», είχε δηλώσει ζητώντας να αποκατασταθεί και να λειτουργήσει ακόμη και ως μουσουλμανικό τέμενος στη συνέχεια. 

«Να αναδειχθεί και η εκκλησία» 

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο προκαθήμενος της Εκκλησίας της Ελλάδος φέρεται να είναι ενοχλημένος από τις σκέψεις που κυκλοφορούν σε κύκλους της Διεύθυνσης Αναστύλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού είτε για επανάχωση στο έδαφος των θεμελίων της εκκλησίας είτε για απομάκρυνσή τους από το σημείο, αφού δεν συνάδουν με τα μορφολογικά στοιχεία του κτιρίου, τα οποία σύμφωνα με τη μελέτη «είναι ένα από τα πιο σημαντικά της οθωμανικής περιόδου στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας». Αναφέρει με νόημα στην επιστολή του προς τον κ. Μπλατά ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος: «Δεν έχω καμία αμφιβολία πως ήδη θα έχουν αρχίσει τα σχετικά “νεύματα” για να “εξαφανισθούν οι λίθοι οι κράζοντες”. Πολλοί θα προσπαθήσουν να σας πείσουν να μπαζωθούν. Αλλοι θα υποστηρίξουν ότι οι πέτρες θα πρέπει να μεταφερθούν στο Μουσείο». Πάντως στη μελέτη που βρίσκεται αναρτημένη στο Διαδίκτυο δεν υπάρχει καμία αναφορά στην τύχη που θα έχουν τα ερείπια της βυζαντινής χριστιανικής βασιλικής στο πλαίσιο διαμόρφωσης και του περιβάλλοντα χώρου. 

«Πρόκειται για ένα μνημείο στην καρδιά της Αθήνας με έντονο συμβολικό χαρακτήρα. Σκεφτείτε τις εντυπώσεις που θα δημιουργηθούν στους ξένους επισκέπτες, όταν δουν το τζαμί αναστηλωμένο και λαμπερό κάτω από την Ακρόπολη», σχολίασε στο ΘΕΜΑ συνεργάτης του κ. Ιερώνυμου, επισημαίνοντας στη συνέχεια: «Γι’ αυτό είναι σημαντικό να αναδειχθεί και η εκκλησία πάνω στην οποία το έκτισαν οι κατακτητές της Αθήνας, ώστε να μη διαγραφεί ένα σημαντικό κομμάτι από την ιστορία της πρωτεύουσας. Να αναδειχθεί η πορεία και η τραγικότητα της ιστορίας του τόπου, όπως αναφέρει και ο αρχιεπίσκοπος στην επιστολή του προς τον υπουργό Πολιτισμού».





Το Φετιχιέ τζαμί ή Τζαμί του Πορθητή κατασκευάστηκε το 1458, μετά την επίσκεψη στην Αθήνα του ίδιου του Μωάμεθ του Πορθητής, δύο χρόνια μετά τη, δίχως αντίσταση, κατάκτηση της πόλης από τον Ομάρ. Βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της Ρωμαϊκής Αγοράς, κοντά στον Πύργο των Ανέμων. Λόγω της πληθώρας διαθέσιμου οικοδομικού υλικού κατά το χρόνο ανεγέρσεώς του το μνημείο ενσωματώνει αρχιτεκτονικά μέλη των κλασικών και βυζαντινών χρόνων, μεταξύ των οποίων και ιωνικά κιονόκρανα της αρχαίας εποχής.

Το έργο αποκατάστασης είναι ενταγμένο στο ΕΣΠΑ, έχει συνολικό προϋπολογισμό περίπου 1.300.000 ευρώ και αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το τέλος του χρόνου. Οπως έχει ανακοινωθεί από το υπουργείο Πολιτισμού, οι εργασίες στερέωσης και αποκατάστασης στοχεύουν στην ανάδειξη όλων των σημαντικών μορφολογικών στοιχείων του μνημείου, ώστε, εκτός από το να καταστεί επισκέψιμο, να αποτελέσει και χώρο για μικρές εκθέσεις ή εκδηλώσεις που θα συνάδουν με τον χαρακτήρα του.

Να σημειωθεί πως με πόρους της Γ΄ Χρηματοδοτικής Περιόδου (2007-2013) έχουν αποκατασταθεί 12 οθωμανικά μνημεία (προϋπολογισμός 13,5 εκατ. ευρώ) σε όλη τη χώρα, ενώ σήμερα εκτελούνται στο Αιγαίο, τη Θράκη, τη Μακεδονία και την Κρήτη 9 έργα προϋπολογισμού 12 εκατ. ευρώ, με κορυφαίο το έργο της αποκατάστασης του Τεμένους Βαγιαζήτ στο Διδυμότειχο (2.110.000 ευρώ).