Άγιον Όρος: Δοκιμαστές για το αντίδωρο του Πούτιν

Οι σκηνές, παρότι αναφέρονταν σε Ρώσο πρόεδρο, είχαν σίγουρα κάτι από Χόλιγουντ: ακροβολισμένοι ελεύθεροι σκοπευτές στα μπαλκόνια, έξω από τους ξενώνες των μονών, ακόμα και στα καμπαναριά, ταχύπλοα να σπάνε την κατανυκτική σιωπή του τοπίου και Ρώσοι αστυνομικοί να περιστοιχίζουν τεράστια τεθωρακισμένα τζιπ.

Ακόμα και οι πιο μικρές, προσωπικές σκηνές είχαν μια δόση από το απαραίτητο σασπένς που ταιριάζει στη ζωή και τον πολιτικό βίο ενός Πούτιν: όχι τυχαία το αντίδωρο ή τα γλυκά που προσφέρθηκαν στον Ρώσο πρόεδρο στο αρχονταρίκι δοκιμάστηκαν πριν από ειδικούς γευσιγνώστες-δοκιμαστές, ενώ η εικόνα που προσκύνησε -αντίγραφο του Χριστού Ενθρονου του Μανουήλ Πανσέληνου και αναμφίβολα μία από τις πιο εντυπωσιακές τοιχογραφίες του ναού του Πρωτάτου- είχε περάσει από ακτίνες X. Προφανώς δεν έμεινε σημείο στο Αγιον Ορος που να μην έχει εξεταστεί εξονυχιστικά από την ασφάλεια του Βλαντιμίρ Πούτιν, ενώ την ίδια τύχη είχαν και οι απρόσμενοι θαυμαστές: εντύπωση προκάλεσε η παρουσία ενός μοναχού που περίμενε για ώρες στο προαύλιο του ναού όπου βρισκόταν η εικόνα προκειμένου να προσφέρει στον Ρώσο πρόεδρο έναν σταυρό με ημιπολύτιμα πετράδια και κομμάτια τιμίου ξύλου, το οποίο έγινε με δυσκολία δεκτό από τους ανθρώπους της προσωπικής του φρουράς.

Όσο για το παρ’ ολίγον διπλωματικό επεισόδιο που πήγε να ξεσπάσει ανάμεσα στους ανθρώπους του Αγίου Ορους και της Προεδρίας της Δημοκρατίας, έληξε με τη συμβιβαστική λύση της απουσίας του Προέδρου από τη δοξολογία. Η ουσία είναι ότι ο Ρώσος πρόεδρος είχε αποτυπωθεί στις τηλεοράσεις όλου του κόσμου καθισμένος πάνω στον «θρόνο», όπως τον αποκάλεσαν οι Ρώσοι, μια συμβολική κίνηση που ταιριάζει απόλυτα με το ενωτικό μήνυμα που θέλει να στείλει στον λαό του ο Πούτιν, κατευθείαν βγαλμένο από τα έγκατα της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Και αυτή είναι που πιστεύει ο ίδιος ότι μπορεί να προσδώσει την αίγλη που χρειάζεται στο μεγαλεπήβολο όραμά του. Άλλωστε, αν του έκανε ένα δώρο ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, εκτός από υπογραφές σε αόριστες συμφωνίες εμπιστοσύνης που ανοίγουν απλώς τον δρόμο για άλλες ανταλλαγές, αυτό δεν είναι άλλο από την απευθείας τηλεοπτική κάλυψη της επίσκεψής του. Οι άπειρες φωτογραφίες στον προσωπικό λογαριασμό του Πούτιν στο Twitter καταδεικνύουν ότι ο πραγματικός λόγος της επίσκεψής του στη χώρα μας δεν ήταν τόσο οι συμφωνίες όσο το «Περιβόλι της Παναγίας».


Οι Ρώσοι δημοσιογράφοι μετέδιδαν ότι ο Πούτιν «κάθισε σε θρόνο Βυζαντινών αυτοκρατόρων», τονίζοντας ότι «οι Αγιορείτες μοναχοί μιλούν γι’ αυτόν ως τον εκλεκτό
του Θεού και ηγέτη του χριστιανικού κόσμου»

Γι’ αυτό και στην προσφώνησή του στον ναό του Πρωτάτου ο πρωτεπιστάτης ιερομόναχος Παύλος ο Λαυρεώτης αναφέρθηκε στο ομόδοξο των δύο λαών, όπως και ο Ρώσος πρόεδρος στην αντιφώνησή του σημείωσε ότι υπάρχουν άρρηκτοι δεσμοί μεταξύ τους τονίζοντας ότι «η φιλοξενία προς εμένα είναι φιλοξενία προς όλο τον ρωσικό λαό». Και το εννοούσε. Για εκείνον η Ορθοδοξία αυτή τη στιγμή είναι ο συνδετικός κρίκος του λαού του, η ενωτική γραμμή που αντικατέστησε την κομμουνιστική πίστη με τη θρησκευτική, η παραπομπή σε ένα ένδοξο αυτοκρατορικό παρελθόν που συνδέεται άμεσα με το Βυζάντιο. Ισως γι’ αυτό ο Πούτιν ήταν εντελώς διαφορετικός στο Αγιον Ορος απ’ ό,τι οπουδήποτε αλλού: χωρίς γραβάτα, ήρεμος, προσηνής, με μια αμηχανία στο βλέμμα που σπάνια διακρίνει κανείς σε μια ηγετική μορφή όπως η δική του. Ο τριπλός ασπασμός που επιφύλασσε στους ηγούμενους -σύνηθες φαινόμενο στη Ρωσία και τα Βαλκάνια- εξέφραζε σαφώς σεβασμό, όπως αντίστοιχα και τα λόγια του, που δεν ήταν καθόλου ψεύτικα και παρέπεμπαν στη μεγάλη ευσέβεια του ρωσικού λαού προς το Αγιον Ορος. Εκανε μάλιστα αναφορά και στις πολύτιμες «ανταλλαγές» μεταξύ Ρωσίας και Αγίου Ορους, όπως η υποδοχή λειψάνων αλλά και η περίφημη άφιξη επί ρωσικού εδάφους της Τιμίας Ζώνης. Ηταν δε τόσο μεγάλη η ανταπόκριση του ρωσικού λαού, ώστε περίμενε επί μέρες προκειμένου να προσκυνήσει.

Ας μην ξεχνάμε ότι συγκεκριμένη πρωτοβουλία -όπως η φιλία που αναπτύχθηκε έκτοτε- οφειλόταν εν πολλοίς στον περίφημο ηγούμενο της Μονής Βατοπεδίου, Εφραίμ, ο οποίος βρήκε αφορμή για να μιλήσει λίγο με τον Πούτιν στο Αγιον Ορος. Μάλιστα από την ευχάριστη, όπως αποδείχτηκε, αν και σύντομη, συνομιλία τους δεν έλειψαν τα χαμόγελα. Ο Εφραίμ άλλωστε γνωρίζει αρκετά καλά τον Ρώσο πρόεδρο, μια που στο παρελθόν έχει παραβρεθεί στη Μόσχα, ενώ είναι μέλος της πνευματικής, θρησκευτικής ομήγυρης που τον περιβάλλει. Ηγετική μορφή της παρέας αυτής είναι ο πατέρας Τύχων Σεβκούνοφ. «Αυτός ο πρώην φοιτητής της Σχολής Κινηματογράφου της Μόσχας είναι τώρα ηγούμενος της Ιεράς Μονής της Υπαπαντής στο Σρέτενσκι στο κέντρο της Μόσχας, είναι ισχυρός, εμπνέει δέος και λέγεται ότι ασκεί μεγάλη επιρροή στον πρόεδρο», επισημαίνει χαρακτηριστικά ο φιλόσοφος Μισέλ Ελτσανινόφ στο βιβλίο του «Στο μυαλό του Βλαντιμίρ Πούτιν» από τις εκδόσεις Διάμετρος. Ο πατήρ Τύχων δεν αρνήθηκε ποτέ όχι μόνο τις στενές του σχέσεις με το Ορος Αθως, αλλά και τις ελληνικές του ρίζες. Εχει κατά καιρούς παραδεχτεί σε διάφορες συνεντεύξεις του ότι η γιαγιά του, Ελένη Κουζμίνιτσνα-Παπαδοπούλου, είναι ποντιακής καταγωγής, με τους Ελληνες συγγενείς του να είναι αμέτρητοι. Οσο για την προσωπική του ιστορία, θα μπορούσε να αποτελέσει κάλλιστα αντικείμενο σεναρίου - ο ίδιος μάλιστα έχει γράψει το σενάριο ενός ντοκιμαντέρ για την ιστορία του Βυζαντίου με τίτλο «Ο θάνατος της Αυτοκρατορίας - Το μάθημα του Βυζαντίου».


Ο «Ράσελ Κρόου της Ορθοδοξίας», πατήρ Τύχων Σεβκούνοφ, στενός φίλος του Βλαντιμίρ Πούτιν, ηγούμενος σε μοναστήρι της Μόσχας που βρίσκεται δίπλα στα γραφεία της KGB

Ο «Ράσελ Κρόου της Ορθοδοξίας»

Εκτός, όμως, από σεναριογράφος, ο νέος σχετικά σε ηλικία -έχει μόλις συμπληρώσει 51 χρόνια ζωής- αρχιμανδρίτης Τύχων θα μπορούσε να είναι και διάσημος πρωταγωνιστής σε κινηματογραφική ταινία. Σε πολυσέλιδο κείμενο αφιερωμένο στην τεράστια επιρροή που ασκεί στον Βλαντιμίρ Πούτιν, οι «Financial Times» τον παρομοίαζαν με τον Ράσελ Κρόου - όχι μόνο από πλευράς εμφάνισης αλλά και από άποψη δυναμισμού. Μάλιστα δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το μοναστήρι όπου είναι ηγούμενος βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο αρχηγείο της KGB -η οποία πλέον λέγεται Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας (FSB)- φανερώνοντας τις υποδηλώσεις αλλά και τις άμεσες διασυνδέσεις μεταξύ των δύο αυτών φορέων εξουσίας. Αλλωστε οι φήμες θέλουν να είναι ο μίτος της κατασκοπείας αυτός που συνέδεσε και αποτέλεσε την απαρχή της στενής φιλίας των δύο ανδρών και ο λόγος που Πούτιν και Τύχων έχουν τυφλή εμπιστοσύνη ο ένας στον άλλον.



Σύμφωνα με τους «Financial Times», ο διάσημος πλέον Ρώσος αρχιμανδρίτης, όχι μόνο είναι ο έμπιστος του Πούτιν από την πρώτη μέρα της εκλογής του, αλλά είναι αυτός που τον συνοδεύει στα ταξίδια του στο εξωτερικό ασκώντας υψηλής τάξης διπλωματία. Σε συνέντευξή του σε ελληνική εφημερίδα, όπως αναφέρουν οι «F.T.», ο περιώνυμος αρχιμανδρίτης είχε δηλώσει μεταξύ άλλων: «Ο πρόεδρος Πούτιν δεν είναι μόνο τυπικά χριστιανός ορθόδοξος, αλλά εξομολογείται, παρίσταται στις παρακλήσεις και δηλώνει υποταγή στον Θεό». Μάλιστα η αυτοβιογραφία του Τύχωνος έγινε το απόλυτο ευπώλητο βιβλίο την πρώτη εβδομάδα της κυκλοφορίας του στη Ρωσία, καταφέρνοντας να εκτοπίσει ακόμα και τις πολυσυζητημένες «Πενήντα αποχρώσεις του Γκρι» - με τον ίδιο να θεωρείται πλέον κράτος εν κράτει.

Ωστόσο, το πολυεπίπεδο βιβλίο του Ελτσανινόφ δεν μένει μόνο στην περίπτωση του Τύχωνα, αλλά προσπαθεί να ρίξει φως σε όλες τις παραμέτρους της επιρροής της ορθόδοξης παράδοσης, η οποία έχει τις απαρχές της στο Κίνημα των Λευκών και φτάνει έως τους μυστικιστές του 14ου αιώνα, περιλαμβάνοντας ακόμα και σύγχρονους ιερείς και μύστες. Τον 14ο αιώνα μεσουρανούσε στη Ρωσία το όνομα του ηγούμενου της Μονής της Αγίας Τριάδος, του Ραντονέζ του Σέργιου, πατέρα του Κινήματος του Ησυχασμού και σημείο αναφοράς του Πούτιν σε αρκετές ομιλίες του. Στην ίδια γραμμή με τον Σέργιο βρισκόταν και ο Ελληνας μοναχός αγιογράφος Θεοφάνης ο Γραικός, ο οποίος αγιογράφησε πολλές εκκλησίες και μονές της Ρωσίας και δημιούργησε σχολή.

Ο πλέον γνωστός μαθητής του είναι ο Αντρέι Ρουμπλιόφ και σ’ αυτόν ήταν αφιερωμένη η έκθεση που διοργάνωσε το Βυζαντινό Μουσείο - μάλιστα αυτός ήταν ο λόγος που ο Πούτιν θέλησε να παραβρεθεί στα εγκαίνιά της. Βέβαια ο διαχειριστής της ιστοσελίδας του Ελληνα πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, θέλοντας να εξάρει τις σχέσεις του Ρουμπλιόφ, αναφέρθηκε στη σύνδεσή του με τον Θεοφάνη, λέγοντας ότι οι δυο τους συνευρέθηκαν στην Κωνσταντινούπολη - κάτι που προφανώς δεν έγινε ποτέ! Ωστόσο εκτός από τον Ρουμπλιόφ και τον Θεοφάνη ο Σέργιος ενέπνευσε άλλον έναν γνωστό μύστη του 19ου αιώνα και πνευματικό πατέρα του Πούτιν, τον Λεόντιεφ, ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή στο μοναστήρι που έφερε το όνομα του Σέργιου, στην πόλη Ποσάντ, στην ευρύτερη περιοχή της Μόσχας. Και όπως τόνιζε ο Πούτιν σε σχετικό λόγο του, «ο Λεόντιεφ εμπνέει κράτος πολιτιστικό που στηρίζεται στον ρωσικό λαό, στη ρωσική γλώσσα, στον ρωσικό πολιτισμό, στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και στα λοιπά παραδοσιακά θρησκεύματα της Ρωσίας».

Με την παράδοση αυτή -στην οποία βασίστηκε και ο χριστιανισμός του Ντοστογιέφσκι- συνδέεται άμεσα και ο ηγούμενος της ρωσικής μονής στο Αγιον Ορος, Ιερεμίας. Βέβαια ο εσωτερικός ευσεβισμός που εμπνέει τους εν λόγω πατέρες ίσως να μην έχει σχέση με το βυζαντινό κλέος το οποίο ευαγγελίζεται ο Πούτιν. Η στιγμιαία έστω «ενθρόνισή» του ενθουσίασε πάντως τόσο πολύ τους Ρώσους δημοσιογράφους που στην απευθείας μετάδοσή τους για το κανάλι TSAGRANT δεν παρέλειψαν να αναφέρουν ότι ο Πούτιν «κάθισε σε θρόνο Βυζαντινών αυτοκρατόρων». Για να προσθέσουν ότι «οι Αγιορείτες μοναχοί μιλούν για τον Πούτιν ως τον εκλεκτό του Θεού και ηγέτη του χριστιανικού κόσμου», ενώ τον «υποδέχονται ως αραμαϊκό αυτοκράτορα».

Η αναμνηστική φωτογραφία

Ιδιαίτερα θερμή ήταν η συνύπαρξη του Πούτιν με φορείς της ελληνικής πολιτείας και η αντίστοιχη αναμνηστική φωτογραφία. Ενδεχομένως, όμως, να είναι παράδοξο να παρατηρεί κανείς τα μέλη μιας αριστερής κυβέρνησης -όπως ο Νίκος Κοτζιάς, ο Γιάννης Αμανατίδης και ο Μάρκος Μπόλαρης, να χαμογελούν δίπλα στους καλόγερους και τους φορείς της εκκλησιαστικής κοινότητας (όπως ο πατήρ Παύλος αλλά και ο πολιτικός διοικητής του Αγίου Ορους Αρίστος Κασμίρογλου κάτω ακριβώς από το Αρχονταρίκι). Βέβαια να τονιστεί ότι την επίσκεψη του Πούτιν στην Ελλάδα την προετοίμαζαν πολλοί άνθρωποι, όπως μεταξύ άλλων ο Δημήτρης Βελάνης, ειδικός σύμβουλος του κ. Τσίπρα στα ελληνορωσικά, ο οποίος έχει παίξει σημαίνοντα ρόλο για τη σύσφιγξη των σχέσεων. Και όσοι απορούν γιατί ήταν τόσο σημαντική η επίσκεψη για τον Πούτιν, αρκεί να θυμίσουμε ότι τον Σεπτέμβριο έχει βουλευτικές εκλογές και το μεγαλύτερο μέρος των ψηφοφόρων του είναι ορθόδοξοι. Και για τους Ρώσους οι συμβολισμοί και η παράδοση είναι πολύ πιο ισχυροί και από το ίδιο το χρήμα. Ο καπιταλισμός εξάλλου άργησε να ανθήσει στην άλλοτε αυτοκρατορική και κομμουνιστική Ρωσία.

30 εκατ. δολάρια για τη «Μικρή Ρωσία» του Αθω

Τα χιλιόχρονα του ρωσικού μοναχισμού παρουσία του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και του Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλου, οι επιδιώξεις των Ρώσων και η αντιπαράθεση με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως

Η Ιερά Μονή Παντελεήμονος του Αγίου Ορους, το «ρωσικό μοναστήρι» όπως έχει επικρατήσει να αποκαλείται, με τους εντυπωσιακούς πράσινους τρούλους δεσπόζει στη θαλάσσια διαδρομή από την Ουρανούπολη προς τη Δάφνη, σύμβολο τότε και τώρα της ρωσικής παρουσίας στις θερμές θάλασσες του Νότου.



Ολες οι εικόνες που προσκύνησε με ευλάβεια ο Βλαντιμίρ Πούτιν είχαν περάσει νωρίτερα από ακτίνες Χ


Η επιλογή του «τσάρου» της αναγεννημένης Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, να παραστεί στα χιλιόχρονα του ρωσικού μοναχισμού στο Αγιον Ορος, από κοινού με την κεφαλή της Ρωσικής Εκκλησίας, τον Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Κύριλλο, ήταν μια κίνηση υψηλού συμβολισμού, με πολιτικές και γεωστρατηγικές συμπαραδηλώσεις, που στο επίκεντρο έχει το ιστορικό μοναστήρι, το οποίο τα τελευταία χρόνια αποκαλείται και «Μικρή Ρωσία». Η χερσόνησος του Αθω ήταν ανέκαθεν προκεχωρημένο φυλάκιο της ρωσικής παρουσίας στο Αιγαίο, στοιχείο της εξωτερικής πολιτικής της Μόσχας. Οι γνώστες της Ιστορίας θυμίζουν τη διπλωματική μάχη της Ρωσίας στη σύνοδο των πρεσβευτών στις 29 Ιουλίου του 1913 στο Λονδίνο για να μην κατοχυρωθεί στην ελληνική επικράτεια το Αγιον Ορος και να παραμείνει «αυτόνομο, ανεξάρτητο και ουδέτερο».

Οι Ρώσοι θεωρούν τη Μονή Παντελεήμονος πηγή πνευματικότητας, το δε Αγιον Ορος είναι η κοιτίδα του ρωσικού μοναχισμού. Το μοναστήρι και η εν γένει παρουσία των Ρώσων στον Αθω απέκτησε ακόμη μεγαλύτερη σημασία μετά την αναβίωση του ρωσικού εθνικισμού από την παρούσα ηγεσία που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θρησκεία. Θα πρέπει να εντρυφήσει κανείς στον Ντοστογιέφσκι για να αντιληφθεί τη σύνδεση της Ορθοδοξίας με τη ρωσική ιδιοσυστασία. Είναι ενδεικτικό ότι ενώ όλοι οι δυτικοί ηγέτες που επισκέπτονται την Αθήνα πηγαίνουν στην Ακρόπολη και στο μουσείο της για να υπογραμμίσουν την καταγωγή από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, ο Ρώσος πρόεδρος επισκέφθηκε, κατά το σύντομο πέρασμά του από την Αθήνα, το Βυζαντινό Μουσείο. Ηταν μία υπογράμμιση της προέλευσης της σύγχρονης Ρωσίας από το Βυζάντιο, είτε μέσω της βάπτισης από τον Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο του δικού τους Βλαδίμηρου βασιλιά των Ρως, είτε με τη διάδοση της Ορθοδοξίας από τους Κύριλλο και Μεθόδιο. Ορισμένοι σημειώνουν ότι η επίσκεψη Πούτιν στο Αγιον Ορος έγινε στις 28 Μαΐου, παραμονή της αποφράδας ημέρας της πτώσης της Πόλης, και ότι αυτό δεν ήταν τυχαίο.

Η «Μικρή Ρωσία»

Τον Πατριάρχη Μόσχας και τον πρόεδρο Πούτιν υποδέχθηκε στη Μονή Παντελεήμονος ο ηγούμενος, γέρων Ιερεμίας, κατά κόσμον Αλιόχιν Ιάκωβος του Φιλίππου, γεννηθείς το 1915 στο Ροστόβ της Ρωσίας, ο οποίος τον περασμένο Νοέμβριο συμπλήρωσε 100 χρόνια ζωής. Ο γέρων Ιερεμίας είναι και πνευματικός του προέδρου Πούτιν. Οπως αναφέρουν μοναστηριακοί παράγοντες, «η σημερινή άνθηση του ρωσικού μοναστηριού είναι χωρίς υπερβολή το αποτέλεσμα μακρών και συνεχών μόχθων, φροντίδας και προσευχών του γέροντα Ιερεμία. Παρέλαβε ένα μοναστήρι σε πλήρη παρακμή, στα όρια της αποσύνθεσης, και το μετέτρεψε σε καύχημα των Ορθοδόξων Ρώσων».


 Ο Βλαντιμίρ Πούτιν με τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο


Για να γίνει αυτό βέβαια χρειάστηκε και ένας πακτωλός από ρούβλια που εισέρευσε την τελευταία δεκαετία για την αναστύλωση και την ανακαίνιση του μοναστηριού, ενώ η εν γένει ζωή του μοναστηριού τελεί υπό την παρακολούθηση του Πατριαρχείου Μόσχας. Είχε δε προγραμματιστεί η ολοκλήρωση της αποκατάστασης της μονής να συμπέσει με τον εορτασμό των 1.000 χρόνων του ρωσικού μοναχισμού. Για την αποκατάσταση της μονής προ δεκαετίας συστάθηκε το Ταμείο Αποκατάστασης και Διατήρησης της Πολιτιστικής και Πνευματικής Κληρονομιάς της Ιεράς Μονής Αγίου Παντελεήμονος. Πρόεδρος του εν λόγω ταμείου είναι ο πρωθυπουργός της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεβ, ενώ στο διοικητικό συμβούλιό του μετέχει ο Πατριάρχης Μόσχας. Ο δε Μεντβέντεβ είχε και προσωπικά την επίβλεψη των εργασιών αποκατάστασης μαζί με τον Πατριάρχη.

Για την αναστύλωση και αποκατάσταση διατέθηκε περί το ένα δισ. ρούβλια, κάπου 30 εκατ. δολάρια, αν και αυτό το ποσό ίσως είναι μικρό για το μέγεθος του μοναστηριού. Συνέβαλαν δε στο Ταμείο αρκετοί «ευσεβείς» Ρώσοι ολιγάρχες.
Με αφετηρία τη Μονή Παντελεήμονος οι Ρώσοι θέλουν να επεκτείνουν την παρουσία τους και σε άλλα κτίσματα, για τα οποία φιλονικούν με το Πατριαρχείο και την Ιερά Κοινότητα, μεταξύ των οποίων η Μονή Ιβήρων, η σκήτη του Αγίου Ανδρέα στις Καρυές, που ανήκει στη Μονή Βατοπεδίου, και αυτή του Προφήτη Ηλία.

Υποβαθμισμένος ο εορτασμός

Οι τελετές ωστόσο για τα 1.000 χρόνια του ρωσικού μοναχισμού δεν είχαν τη λαμπρότητα που θα επιθυμούσαν οι δύο κεφαλές της σύγχρονης Ρωσίας, κοσμική και θρησκευτική, και η επίσκεψη Πούτιν απέκτησε τελικά τον χαρακτήρα της ιδιωτικής. Αιτία ήταν η σφοδρή αλλά παρασκηνιακή αντίδραση τους τελευταίους μήνες του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου που έχει την πνευματική επιστασία του Αγίου Ορους, αλλά και άλλων ηγουμένων και μοναχών που δεν βλέπουν με τόσο καλό μάτι την ενίσχυση της μονής και της αντίστοιχης ρωσικής παρουσίας στο Αγιον Ορος τα τελευταία χρόνια.

Η Μόσχα θα ήθελε τα 1.000 χρόνια να εορταστούν με τελετές τσαρικής και βυζαντινής μεγαλοπρέπειας σε συνεργασία με την Ιερά Κοινότητα των Καρυών και να μην περιοριστούν στη Μονή Παντελεήμονος. Επιπλέον ο Πατριάρχης Κύριλλος είχε ζητήσει σε συνάντηση που είχε μαζί του να παραστεί και ο κ. Βαρθολομαίος στους εορτασμούς και να συλλειτουργήσουν σε μια πανηγυρική δοξολογία.

Συστάθηκαν μάλιστα και επιτροπές του Πατριαρχείου Μόσχας και της Ιεράς Κοινότητας, αλλά ο σχετικός διάλογος, παρότι πάντα σε κλίμα χριστιανικής αγάπης, δεν καρποφόρησε. Αντίθετα επεκτάθηκε σε όλο το φάσμα των σχέσεων και των διαφορών. Αντηλλάγησαν μάλιστα και αιχμές, κυρίως με αφορμή τον πληθυσμό των Ρώσων μοναχών που αποτελεί το ευαίσθητο σημείο του Πατριαρχείου Μόσχας. Η πλειοψηφία των μοναχών που εγκαταβιούν τώρα στη Μονή Παντελεήμονος είναι ουκρανικής καταγωγής. Σε μια εποχή που η Ρωσία είναι σε πόλεμο με την Ουκρανία, αυτό αποτελεί πληγή για τη Μόσχα. Το Πατριαρχείο Μόσχας ζητά να αυξηθεί ο αριθμός των Ρώσων μοναχών και διά του μητροπολίτη Ιλαρίωνα κατηγόρησε το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως ότι βάζει προσκόμματα.

Ο κ. Βαρθολομαίος από την πλευρά του έκανε λόγο για «επιχείρηση ιδιότυπης αυτονόμησης του Αγίου Ορους και αλλοίωσης του χαρακτήρα του μέσα από την αθρόα προσέλευση αλλοδαπών μοναχών». Σε κάθε περίπτωση υπάρχει ανώτατο όριο στους αλλοδαπούς μοναχούς που διαβιούν στο Αγιον Ορος, το οποίο ο Πατριάρχης και η Ιερά Κοινότητα δεν δέχονται να αυξηθεί. Αποτέλεσμα όλων αυτών, πάντως, ήταν να μην παραστεί καν ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως το περασμένο Σαββατοκύριακο για να μη νομιμοποιήσει τον «ρωσικό μοναχισμό». Καθώς η ρωσική πλευρά χρησιμοποιεί πάντα το Αγιον Ορος για την άσκηση εξωτερικής πολιτικής, ορισμένοι θεωρούν ότι πίσω από την άρνηση του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως βρίσκονται οι καλές σχέσεις του με τον αμερικανικό παράγοντα. Ενδεικτικό της αντιπαράθεσης των δύο πλευρών είναι ότι ενώ η ρωσική πλευρά μιλά για «ρωσικό μοναχισμό», το Πατριαρχείο και η Ιερά Κοινότητα απαντούν ότι «δεν υπάρχει ρωσικός μοναχισμός σε ρωσικό Αθω, υπήρξαν και υπάρχουν Ρώσοι μοναχοί στον αγιορείτικο μοναχισμό, στον ελληνικό Αθω».

Πάντως, ενώ ο αριθμός των μοναχών παραμένει περιορισμένος (περί τα 75 άτομα), αντίθετα είναι αυξημένος εκείνος των Ρώσων επισκεπτών του Αγίου Ορους και όσων φιλοξενούνται στη μονή. Σημειωτέον ότι στην Ουρανούπολη τα μαγαζιά έχουν ρωσικές ταμπέλες και το χρήμα ρέει.

Υπό ρωσική ομπρέλα προστασίας η επίσκεψη

Για τις λίγες ώρες που διήρκεσε η παρουσία του Πούτιν στη χερσόνησο του Αθω είχε επιστρατευθεί η ελίτ των ειδικών δυνάμεων ασφαλείας της Ρωσίας, ενώ η περιοχή ήταν λοκαρισμένη από τους ρωσικούς δορυφόρους που έδιναν στοιχεία στις επίγειες δυνάμεις. Ακόμη και η επιλογή να κάνει ο πρόεδρος Πούτιν τη διαδρομή από το αεροδρόμιο «Μακεδονία» οδικώς, έγινε για λόγους ασφαλείας. Οι Ρώσοι δεν έχουν ξεχάσει την πτώση του ελικοπτέρου το 2005 που μετέφερε τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας, στο οποίο είχε ειπωθεί τότε παραλίγο να επέβαινε και ο Βλαντιμίρ Πούτιν.

Τα σχέδια για τις διαδρομές που θα ακολουθούσε ο Ρώσος πρόεδρος από το αεροδρόμιο αλλά και μέσα στο Αγιον Ορος άλλαζαν συνεχώς και κανείς δεν τα γνώριζε μέχρι τη στιγμή της μετακίνησης. Καθώς μάλιστα έφτασε με θαλαμηγό στον Αγιο Παντελεήμονα, ήταν η τρίτη που έδεσε. Αντίστοιχη ήταν η προστασία που είχε όλες τις ημέρες της επίσκεψής του ο Πατριάρχης Κύριλλος, ο οποίος διαθέτει δική του ομάδα φρούρησης εφάμιλλη με αυτή του προέδρου Πούτιν.

Απολύτως ελεγχόμενη ήταν η παρουσία του Βλαντιμίρ Πούτιν στο «δικό του μοναστήρι». Ελάχιστοι ήταν οι Ελληνες που παρέστησαν, όπως ο πρώην βουλευτής του ΛΑΟΣ και δημοσιογράφος Κυριάκος Βελόπουλος. Στη δε λειτουργία στο εσωτερικό της εκκλησίας παρέστη μόνο ο ηγούμενος Εφραίμ της Μονής Βατοπεδίου, με τον οποίο ο Πούτιν αντάλλαξε θερμό ασπασμό και είχε σύντομο διάλογο. Ο Εφραίμ όπως και το Βατοπέδι έχουν ισχυρούς δεσμούς με το ρωσικό στοιχείο. Στο παρελθόν είχε περιοδεύσει στη Ρωσία περιφέροντας το κειμήλιο της Αγίας Ζώνης για προσκύνημα, μια κίνηση ενίσχυσης τότε του Πούτιν. Οταν είχε συλληφθεί με αφορμή τη γνωστή υπόθεση, η ρωσική ηγεσία είχε παρέμβει στην ελληνική κυβέρνηση και στον τέως Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια, περίπου απαιτώντας να αφεθεί ελεύθερος παρά τη νόμιμη διαδικασία. Οι μοναστηριακοί παράγοντες σημειώνουν ότι το Βατοπέδι και ο Εφραίμ βοηθούν το ρωσικό στοιχείο στον Αθω και προσεγγίζουν «κελλιώτες» μοναχούς, ενώ βοηθούν και οικονομικά. 

Στους προσκεκλημένους ήταν και ο Ιβάν Σαββίδης, αλλά, όπως παρατήρησαν οι παριστάμενοι, δεν αντάλλαξε χειραψία και δεν είχε συνομιλία με τον Πούτιν. Φυσικά και τον γνωρίζει ο Ρώσος πρόεδρος, ωστόσο δεν συμφωνεί με τις επενδύσεις που κάνει ο Ελληνοπόντιος ομογενής στην Ελλάδα. Καίτοι μάλιστα μία εβδομάδα νωρίτερα είχε αποσοβήσει διπλωματικό επεισόδιο όταν οι ελληνικές αρχές συνέλαβαν στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» τον Αλεξάντερ Ντούγκιν, φιλόσοφο, δημοσιογράφο που είχε έρθει στο πλαίσιο της προετοιμασίας της επίσκεψης. Αν και δεν ανήκει στον πλέον στενό κύκλο του Πούτιν, η σύλληψή του θα αντιμετωπιζόταν ως εχθρική ενέργεια. Ο Ντούγκιν συνελήφθη γιατί οι ουγγρικές αρχές έχουν εκδώσει κόκκινη κάρτα, την οποία, όμως, οι άλλες χώρες μπορεί να αγνοούν. Λέγεται ότι πίσω από την ενέργεια βρίσκονταν οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες.

Πάντως με την παρέμβαση του κ. Σαββίδη έγιναν οι απαραίτητες συνεννοήσεις σε διπλωματικό πεδίο και το επεισόδιο αποφεύχθηκε.
Πληροφορίες από τους παριστάμενους αναφέρουν ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν ήταν στην καλύτερή του διάθεση, κάτι που απέδιδαν στο ότι οι συνομιλίες του με τον Ελληνα πρωθυπουργό δεν πήγαν και τόσο καλά. Με τις ΗΠΑ να προβάλλουν πάντα τις γεωπολιτικές τους αξιώσεις και την ελληνική κυβέρνηση να έχει δεθεί οικονομικά στο άρμα του Βερολίνου, μικρό περιθώριο συνεργασίας υπάρχει, το οποίο περιορίζεται στον τουρισμό και το φυσικό αέριο. Δεν διέλαθε δε την προσοχή της ρωσικής αντιπροσωπείας ότι την ώρα που ο Πούτιν συναντιόταν με τον Αλέξη Τσίπρα, το Μέγαρο Μαξίμου διέρρευσε την επικείμενη επίσκεψη του πρωθυπουργού στο Πεκίνο.