Brexit: Πώς επηρεάζει Ελληνες φοιτητές και εργαζόμενους

Αλλάζουν άρδην οι συνθήκες για τους αλλοδαπούς που σπουδάζουν ή εργάζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο μετά το Brexit . Για τους μεν φοιτητές υπάρχει ο κίνδυνος μεγάλης αύξησης στα πανεπιστημιακά δίδακτρα, έως και κατά 30%-40% περίπου. Σχεδόν εξίσου σημαντικός θα είναι ο αποκλεισμός από τα φοιτητικά δάνεια, από τα οποία εξαρτάται η συνέχιση της φοίτησης για την πλειονότητα των σπουδαστών.

Μέχρι στιγμής οι Ελληνες -όπως και όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες της Ε.Ε.- χρεώνονται επί ίσοις όροις με τους γηγενείς Βρετανούς και έχουν πρόσβαση στα φοιτητικά δάνεια, ενώ όλοι οι υπόλοιποι ξένοι φοιτητές στη Βρετανία θεωρούνται «international students» και χρεώνονται με πολύ υψηλότερα δίδακτρα.
 
Για τους δε Ελληνες εργαζομένους στη Βρετανία, τα πράγματα μπορεί να είναι ακόμη χειρότερα και πολύ πιο περίπλοκα. Το Brexit ενδέχεται να τους μετατρέψει σε «εργαζομένους β’ κατηγορίας», εφόσον για την πρόσληψή τους θα υπάρχουν προαπαιτούμενα (αυστηρά εισοδηματικά κριτήρια, μορφωτικό επίπεδο κ.λπ.), ενός κάποιου είδους βίζα, η οποία θα χορηγείται με αυστηρά κριτήρια, αλλά και μια σειρά από γραφειοκρατικές διαδικασίες ως την τελική τους αδειοδότηση για εργασία στη Βρετανία. Οι ίδιοι οι Ελληνες εργαζόμενοι στο Ηνωμένο Βασίλειο θα έχουν ενδεχομένως περιορισμένη πρόσβαση στις παροχές του κοινωνικού κράτους και, κυρίως, στα επιδόματα, καθώς και λιγότερο ευνοϊκές συνθήκες εργασίας σε σχέση με τους Βρετανούς. 

Τι θα γίνει με τους φοιτητές

Εως το 2015 οι Ελληνες συνέθεταν την πέμπτη κατά σειρά πολυπληθέστερη ομάδα αλλοδαπών σπουδαστών στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Βρετανίας. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία για το ακαδημαϊκό έτος 2014-15, στα βρετανικά πανεπιστήμια εγγράφηκαν 10.130 Ελληνες φοιτητές, σχεδόν όσοι ήταν και οι Ιταλοί συνάδελφοί τους. Δεδομένης της πληθυσμιακής διαφοράς των δύο χωρών (Ελλάδα: 11 εκατομμύρια κάτοικοι, Ιταλία: 60 εκατομμύρια), το μέγα πλήθος των Ελλήνων σπουδαστών συνιστά πειστήριο του μαγνητισμού που ασκούν τα βρετανικά ΑΕΙ στους συμπατριώτες μας. Σε μια κατά προσέγγιση εκτίμηση, το σύνολο των Ελλήνων σπουδαστών (και πανεπιστημιακών λειτουργών διαφόρων βαθμίδων) υπολογίζεται σε περίπου 35.000 άτομα - αν και δεν είναι εξακριβωμένο πόσοι παραμένουν ή έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα.

Οι συνέπειες της εξόδου της Βρετανίας από την Ε.Ε. για τους Ελληνες φοιτητές και τις οικογένειές τους θα γίνουν άμεσα αντιληπτές αν αρχίσει να υλοποιείται στην πράξη η διαφοροποίηση ανάμεσα στους αυτόχθονες Βρετανούς και τους αλλοδαπούς. Δεν αποκλείεται καθόλου ότι ύστερα από το Brexit οι Ελληνες σπουδαστές θα θεωρούνται «overseas students», δηλαδή απλώς ξένοι, προερχόμενοι από χώρες εκτός των βρετανικών νήσων και άρα δεν θα έχουν συμμετοχή στα προνόμια των «home students», δηλαδή εκείνων που σπουδάζουν στην πατρίδα τους, τη Βρετανία. Σε αυτή τη δεύτερη κατηγορία έως σήμερα ανήκουν οι γηγενείς Βρετανοί και οι υπήκοοι χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Εφόσον η ανώτατη παιδεία στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι μόνο κατ’ εξαίρεση δωρεάν -καίτοι κρατικά επιχορηγούμενη- για τους «home students» όπως και για κάθε Ελληνα ή Ευρωπαίο φοιτητή από την Ε.Ε., τα δίδακτρα κατά προσέγγιση είναι της τάξης των 9.500 ευρώ ετησίως. Για τους «overseas» ή «international students» το ποσό αυτό είναι αυξημένο κατά περίπου 6.000 ευρώ. 

Μολονότι οι διαβαθμίσεις είναι σχεδόν ατελείωτες, αναλόγως της πολιτικής κάθε πανεπιστημίου στο Λονδίνο, στην κεντρική Αγγλία, στη Σκοτία κ.λπ., η διαφορά στα δίδακτρα αποτυπώνει το πόσο μπορεί να κοστίσει το Brexit στους φοιτητές που δεν έχουν βρετανική υπηκοότητα. Αλλά αρκεί μόνο ο αποκλεισμός των Ελλήνων φοιτητών από τη δυνατότητα να λάβουν δάνειο για να φανούν άμεσα οι αρνητικές συνέπειες του Brexit. Με το υψηλό κόστος ζωής στη Βρετανία, οι περισσότεροι σπουδαστές βασίζονται στα φοιτητικά δάνεια προκειμένου να ολοκληρώσουν τη φοίτησή τους. Σαν κοινοί «αλλοδαποί», χωρίς δικαίωμα λήψης δανείου και με αυξημένα δίδακτρα, οι Ελληνες φοιτητές δεν θα έχουν άλλη επιλογή από το να εγκαταλείψουν τη Βρετανία. 

Παρ’ όλα αυτά, ο κ. Αριστείδης Μαδέλλης, υπεύθυνος του οργανισμού studiesinuk.net που αναλαμβάνει να διευκολύνει τις διαδικασίες για τους Ελληνες οι οποίοι επιθυμούν να σπουδάσουν στη Βρετανία, δηλώνει στο «ΘΕΜΑ»: «Οι Βρετανοί μάς έχουν διαβεβαιώσει εγγράφως ότι στην ουσία δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα αν στο δημοψήφισμα επικρατήσει το “ναι στο Brexit”». 

Είναι αυτονόητο ότι οι φοιτητές αποτελούν μια σημαντική πηγή εσόδων για το βρετανικό κράτος, την οποία δεν θα θυσίαζε. Και είναι επίσης σαφές ότι, σε περίπτωση μεγάλης και απότομης αύξησης των διδάκτρων, οι ενδιαφερόμενοι να φοιτήσουν στη Βρετανία θα στραφούν σε άλλα πανεπιστήμια, στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ ή οπουδήποτε αλλού. Με άλλα λόγια, οι παρενέργειες του Brexit στην εισαγωγή φοιτητών θα πλήξει την ανταγωνιστικότητα των βρετανικών ΑΕΙ, καθαρώς από επιχειρηματική άποψη. Και δεν είναι διόλου τυχαίο το ότι ακόμη και μόνο η συζήτηση περί αποχώρησης από την Ε.Ε., καταρχήν, αποθαρρύνει τους σπουδαστές. 

Πολυάριθμα δημοσιεύματα σε βρετανικά ΜΜΕ καταγράφουν την αρνητική τάση, μεταφέροντας δεδομένα από έρευνες και δημοσκοπήσεις. Και πέρα από την ποσοτική ζημιά, υπογραμμίζεται συχνά και η ποιοτική: Οι φοιτητές από χώρες της Ε.Ε. αντιπροσωπεύουν μόλις το 5% του συνόλου των προπτυχιακών σπουδαστών στα βρετανικά ΑΕΙ. Ομως, επειδή αυτοί είναι κατά κανόνα πιο επιμελείς και συνήθως διαθέτουν μεγαλύτερες δυνατότητες, σχεδόν όλοι σκοπεύουν να παραμείνουν στη Βρετανία για μεταπτυχιακά, έρευνα, επαγγελματική αποκατάσταση κ.λπ., συμβάλλοντας στην ενίσχυση της χώρας με πρώτης γραμμής επιστήμονες. Σε ό,τι αφορά το αμιγώς πρακτικό επίπεδο, η Βρετανία, ούτως ή άλλως, δεν συμμετέχει στην Ευρωζώνη, οπότε το Brexit δεν πρόκειται να επιφέρει καμία διαφορά σε ό,τι αφορά το συνάλλαγμα. Οι όποιες επιπτώσεις θα συναρτώνται με το πώς θα διαμορφωθεί η ισοτιμία ευρώ και λίρας στην εποχή μετά την απόσχιση. 

Δυσκολίες για τους εργαζομένους

Το πιθανότερο είναι ότι θα καταστεί υποχρεωτική η βίζα για καθέναν από τους 1,6 εκατομμύρια αλλοδαπούς εργαζομένους. Σύμφωνα με την εκτίμηση του Ιδρύματος Κοινωνικής Αγοράς (Social Market Foundation), το 88% των ξένων που απασχολούνται σήμερα στη Βρετανία δεν θα πληροί τα κριτήρια γι’ αυτή την άδεια εργασίας.

Ο κ. Χαράλαμπος Τσαρδανίδης, διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, θεωρεί ότι «για τους Ελληνες εργαζομένους στη Βρετανία τα πράγματα δυσκολεύουν - κι αυτό είναι κάτι που έχει ήδη δρομολογηθεί με τη συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ενωση και τη Βρετανία. Οι συνθήκες είναι κιόλας λιγότερο ευνοϊκές για τους νέους μετανάστες από την Ελλάδα και την Ε.Ε. Για παράδειγμα δεν δικαιούνται πλέον το τρίμηνο επίδομα ανεργίας έως ότου βρουν δουλειά. Ενώ αν δεν έχουν βρει δουλειά εντός εξαμήνου, θα πρέπει να φύγουν αμέσως από τη χώρα. Η κατάσταση θα γίνει ακόμη πιο δύσκολη, όχι μόνο για κάθε Ελληνα που θα αναζητήσει εργασία, αλλά και για κάθε Ευρωπαίο πολίτη».

Οι συμπατριώτες μας που ζουν μόνιμα και εργάζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι 52.000 άτομα, σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στατιστικά στοιχεία τα οποία καλύπτουν το διάστημα έως το τέλος του 2014. Ωστόσο, η έξαρση του μεταναστευτικού ρεύματος από την Ελλάδα προς τη Βρετανία σημειώθηκε το 2015, όταν το Grexit και όχι το Brexit ήταν πιο κοντά από ποτέ. Περισσότεροι από 10.500 Ελληνες έλαβαν τον Εθνικό Αριθμό Ασφάλισης, τον βρετανικό ΑΜΚΑ, χωρίς τον οποίο δεν θα μπορούσαν να εργαστούν. Για τους ανθρώπους αυτούς, οι περισσότεροι εκ των οποίων απέδρασαν από την Ελλάδα και ήταν διατεθειμένοι να κάνουν οποιαδήποτε δουλειά για να επιβιώσουν, το Brexit είναι ένας νέος εφιάλτης.