Ερευνα: Καπνίζουν λιγότερο αλλά πίνουν περισσότερο τα 15χρονα ελληνόπουλα

Τον μελανό χάρτη των εξαρτήσεων στον μαθητικό πληθυσμό της Γηραιάς Ηπείρου «σχεδίασε» το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά και την Τοξικομανία (ΕΚΠΝΤ), με βάση τα ευρήματα μελετών από 35 χώρες.

Η σχέση των 15χρονων μαθητών με τσιγάρο, ουσίες, οινοπνευματώδη ποτά, διαδίκτυο και τζόγο χαρακτηρίζεται –στην καλύτερη περίπτωση- σταθερή και στη χειρότερη ιδιαίτερα στενή κι ενισχυμένη. 
 
Το κάπνισμα και η κατανάλωση οινοπνευματωδών φαίνεται να μειώνονται στους 15χρονους μαθητές. Ωστόσο, υπάρχει ανησυχία για την χρήση «νέων» ψυχοδραστικών ουσιών, όπως συνθετικά κανναβινοειδή, αλλά και νέες εξαρτητικές συμπεριφορές όπως η υπερβολική χρήση του διαδικτύου και ο τζόγος.
 
Η μελέτη «Πανευρωπαϊκή έρευνα στο σχολικό πληθυσμό για τη χρήση οινοπνευματωδών και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών» (έρευνα ESPAD) εκπονήθηκε το 2015 σε 35 χώρες της Ευρώπης, σε δείγμα περίπου 95.000 μαθητών.
 
Λιγότερο τσιγάρο, περισσότερο αλκοόλ
 
Θετικές χαρακτηρίζουν οι συντάκτες της έκθεσης τους καθοδικούς δείκτες που αφορούν το κάπνισμα από τους εφήβους (κάπνισμα έστω και μία φορά σε όλη τη ζωή, πρόσφατο και καθημερινό κάπνισμα). Θεωρούν δε πως απεικονίζουν τις πολιτικές πρόληψης και περιορισμού του καπνίσματος που έχουν υιοθετηθεί κατά τη

διάρκεια της τελευταίας 20ετίας.
 
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας ESPAD του 2015, περισσότεροι από τους μισούς 16χρονους μαθητές (54%) ανέφεραν ότι δεν έχουν καπνίσει ποτέ. Πρόσφατα, δηλαδή στη διάρκεια των 30 ημερών πριν από την έρευνα, δηλώνει πως κάπνισε ένας στους 5.

Το ποσοστό των 16χρονων που ξεκίνησαν να καπνίζουν καθημερινά σε ηλικία μικρότερη των 13 μειώθηκε κατά την τελευταία 20ετία, όπως άλλωστε μειώθηκε συνολικά το κάπνισμα.
 
Η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών από τους εφήβους παραμένει σε υψηλά επίπεδα στην Ευρώπη· ωστόσο διαχρονικά παρατηρούνται θετικές εξελίξεις. Συγκεκριμένα, την τελευταία 20ετία παρατηρείται μείωση στο ποσοστό των 16χρονων που έχουν δοκιμάσει οινοπνευματώδη (από 89% σε 81%) και στο ποσοστό των εφήβων που έχουν καταναλώσει οινοπνευματώδη πρόσφατα (από 56% σε 47%), με τις μεγαλύτερες μειώσεις να παρατηρούνται μετά το 2003.
 
Εντούτοις, το 2015 ένας στους 3 εφήβους (35%) ανέφερε πρόσφατη υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών (δηλαδή κατά την περίοδο των 30 ημερών πριν από την έρευνα). Περισσότεροι από τα τρία τέταρτα των εφήβων (78%) θεωρούν εύκολη ή πολύ εύκολη την πρόσβαση στα οινοπνευματώδη.
 
Σταθερά υψηλή η χρήση παράνομων ουσιών
 
Οι 16χρονοι μαθητές ανέφεραν χρήση κάποιας παράνομης ουσίας έστω και μία φορά σε όλη τη ζωή κατά μέσο όρο σε ποσοστό 18%. Ωστόσο, παρατηρούνται σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα (εύρος μεταξύ των χωρών: 6–37%). Η κάνναβη αποτελεί την πλέον δημοφιλή παράνομη ουσία.
 
Σχεδόν ένας στους 3 εφήβους στην Ευρώπη (30%) θεωρεί «εύκολη» την πρόσβαση στην κάνναβη (απάντησαν «εύκολη» ή «πολύ εύκολη» στη σχετική ερώτηση). Σε χαμηλότερα ποσοστά θεωρούν οι έφηβοι «εύκολη» την πρόσβαση σε άλλες παράνομες ουσίες όπως την έκσταση (12%), την κοκαΐνη (11%), τις αμφεταμίνες (9%),τις  μεθαμφεταμίνες (7%) και το κρακ (8%).
 
Σε ποσοστό 4% οι 16χρονοι μαθητές στην Ευρώπη ανέφεραν χρήση κάποιας «νέας» ψυχοδραστικής ουσίας, έστω και μία φορά. Γενικά, οι 16χρονοι στην Ευρώπη φαίνεται να προτιμούν τις «νέες» ψυχοδραστικές ουσίες έναντι ουσιών όπωςαμφεταμίνες, έκσταση, κοκαΐνη ή LSD, των οποίων η χρήση αναφέρεται από χαμηλότερα ποσοστά εφήβων. 
 
Διαδικτυακός τζόγος και social media οι νέες εφηβικές συνήθειες
 
Οι 16χρονοι μαθητές στην Ευρώπη χρησιμοποιούν το διαδίκτυο κατά μέσον όρο 5,8 ημέρες την εβδομάδα. Η συχνή χρήση του διαδικτύου για κοινωνική δικτύωση γίνεται περισσότερο από τα κορίτσια συγκριτικά με τα αγόρια (83% και 73%, αντίστοιχα για χρήση του διαδικτύου τουλάχιστον 4 ημέρες την  εβδομάδα), ενώ περισσότερα αγόρια από ότι κορίτσια αναφέρουν τη χρήση του για διαδικτυακά  παιχνίδια (39% και 7%, αντίστοιχα).
 
Σε όλες τις χώρες ανεξαιρέτως, περισσότερα αγόρια από ότι κορίτσια τζόγαραν στο διαδίκτυο κατά τη διάρκεια των 12 μηνών πριν από την έρευνα (23% και 5%, αντίστοιχα για τζόγο έστω και μία φορά και 12% και 2%, αντίστοιχα για συχνό τζόγο). 
 
Μάλιστα, οι επικεφαλής του προγράμματος ESPAD εξέφρασαν τις ανησυχίες τους αναφορικά με την διείσδυση των διαδικτυακών παιχνιδιών και του τζόγου στις συνήθειες των εφήβων. Ο διευθυντής του ΕΚΠΝΤ, Alexis Goosdeel ανέφερε πως «μελετώντας αυτές τις συμπεριφορές, το πρόγραμμα ESPAD αυξάνει την πολύτιμη συνεισφορά του στην πρόληψη της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών και στην αποτροπή επιβλαβών συνεπειών από την υιοθέτηση άλλων εξαρτητικών συμπεριφορών από τους εφήβους».
 
Εξαρτήσεις και Έλληνες μαθητές
 
Παρότι βρίσκουν παντού και εύκολα τα τσιγάρα τα 15χρονα ελληνόπουλα έχουν –ευτυχώς- κακές «επιδόσεις» στο κάπνισμα σε σύγκριση με άλλους συνομηλικους τους στην Ευρώπη.

Πίνουν, όμως περισσότερο και χαρακτηρίζουν εύκολη την πρόσβαση στα οινοπνευματώδη. Σε ό,τι αφορά τη χρήση ουσιών η κάνναβη κερδίζει την «πρωτιά» ενώ ο νέος εθισμός έρχεται από το Διαδίκτυο και είναι ο τζόγος.
 
Ειδικότερα, και όπως προκύπτει από την έρευνα, παρότι  υψηλότερο ποσοστό εφήβων στην Ελλάδα αναφέρουν ως «εύκολη» ή «πολύ εύκολη» πρόσβαση σε τσιγάρα, συγκριτικά με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, στη χώρα μας είναι χαμηλότερο το ποσοστό όσων έχουν καπνίσει έστω και μία φορά σε όλη τους τη ζωή. Τα ποσοστά του πρόσφατου (μέσα στις 30 ημέρες πριν από την έρευνα) και του καθημερινού καπνίσματος κυμαίνονται στη χώρα μας στα επίπεδα του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Η Ελλάδα τοποθετείται επίσης χαμηλότερα στο ποσοστό της δοκιμής του πρώτου τσιγάρου και της έναρξης του συστηματικού καπνίσματος σε ηλικία κάτω των 13 ετών.
 
Οι έφηβοι στην Ελλάδα αναφέρουν σε υψηλότερο ποσοστό —ανάμεσα στα 5 υψηλότερα— κατανάλωση οινοπνευματωδών έστω και μία φορά σε όλη τη ζωή έως και κατά τη διάρκεια των 30 ημερών πριν από την έρευνα. Επίσης, θεωρούν  «εύκολη» την πρόσβαση σε οινοπνευματώδη  (≥5 ποτά στη σειρά). Τα ποσοστά μέθης και η μέση κατανάλωση αλκοόλης κατά την τελευταία περίσταση δεν ξεπερνούν στην Ελλάδα εκείνα του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
 
Την τελευταία 8ετία οι τάσεις στα ποσοστά της χρήσης κάποιας παράνομης ουσίας έστω και μία φορά είναι παρόμοιες μεταξύ του συνόλου των Ευρωπαϊκών χωρών (κατά μέσο όρο) και της Ελλάδας. Κατά την ίδια περίοδο, ωστόσο, η χρήση κάνναβης αυξάνεται στη χώρα μας αλλά διατηρείται σταθερή στο σύνολο των χωρών της Ευρώπης .
 
Οι έφηβοι στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη συνολικά, βρίσκονται στο διαδίκτυο κατά μέσο όρο 5,8 ημέρες την εβδομάδα. Συγκριτικά με το μέσο όρο ESPAD, οι έφηβοι στην Ελλάδα αναφέρουν σε χαμηλότερο ποσοστό συχνή χρήση του διαδικτύου για διαδικτυακά παιχνίδια, αγοραπωλησίες και αναζήτηση πληροφοριών, και σε υψηλότερα ποσοστά για το «κατέβασμα» διαδικτυακού υλικού (ταινιών, μουσικής, εφαρμογών κτλ).
 
Η Ελλάδα δεν διαφέρει ως προς τη συχνή χρήση του διαδικτύου για κοινωνική δικτύωση. Η χώρα μας βρίσκεται στην πρώτη θέση μεταξύ των Ευρωπαϊκών χωρών στον στοιχηματισμό / τζόγο στους 16χρονους: (υπερ)διπλάσιο ποσοστό εφήβων στην Ελλάδα αναφέρουν ότι έχουν στοιχηματίσει τον τελευταίο χρόνο, είτε διαδικτυακά είτε σε ειδικούς χώρους στοιχηματισμού.