Μέχρι πού μπορούν να φτάσουν οι Τούρκοι

Το κρίσιμο ερώτημα που -σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες- απασχολεί το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Αμυνας της χώρας μας είναι αν οι τελευταίες τουρκικές κινήσεις εντάσσονται ή όχι σε ένα σχέδιο πρόκλησης θερμού επεισοδίου. Αν και οι εκτιμήσεις είναι ότι το καθεστώς Ερντογάν δεν κινείται προς αυτή την κατεύθυνση, οι Ενοπλες Δυνάμεις προετοιμάζονται και γι’ αυτό το ακραίο ενδεχόμενο.

Σύμφωνα με στρατιωτικό παράγοντα, τα τελευταία χρόνια ο συσχετισμός δυνάμεων μεταξύ των δύο χωρών καθίσταται ολοένα πιο δυσχερής για την Ελλάδα σε όλα τα επίπεδα. Οταν, μάλιστα, από το 2018 η Τουρκία θα αρχίσει να παραλαμβάνει το νέας γενιάς αμερικανικό μαχητικό αεροσκάφος F-35, που εκτός των άλλων έχει και χαρακτηριστικά stealth (δεν εντοπίζεται εύκολα από τα ραντάρ), θα αρχίσει να αποκτά πλήρη κυριαρχία στον αέρα. Η ίδια πηγή προσθέτει ότι η Τουρκία θα αποκτήσει κυριαρχία και στη θάλασσα όταν θα αρχίσει να παραλαμβάνει τα μεγάλου εκτοπίσματος πολεμικά σκάφη θαλάσσιας κυριαρχίας TF-2000 (το πρόγραμμα προβλέπει τη ναυπήγηση έξι τέτοιων μέχρι το 2028). Αν και οι προοπτικές στο επίπεδο του συσχετισμού δυνάμεων είναι σκοτεινές, λόγω και των επιπτώσεων που έχει η μακρόχρονη οικονομική κρίση στον εξοπλισμό και κατ’ επέκταση στο αξιόμαχο των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, ο ίδιος παράγοντας υπογραμμίζει ότι η παρούσα συγκυρία καθιστά -με ορθολογικούς όρους- απαγορευτική μια στρατιωτικού τύπου τουρκική επιθετική κίνηση.

H απόφαση για τους 8 Τούρκους

Η απόφαση του Αρείου Πάγου να μην εκδοθούν οι οκτώ Τούρκοι αξιωματικοί

έχει ανεβάσει τη θερμοκρασία στις διμερείς σχέσεις. Το γεγονός αυτό -σύμφωνα με τις συγκλίνουσες εκτιμήσεις του Γενικού Επιτελείου και του υπουργείου Εξωτερικών- θα οδηγήσει το επόμενο διάστημα σε κλιμάκωση των τουρκικών προκλήσεων. Αυτές, όμως, δεν αναμένεται να υπερβούν τα γνωστά όρια. Το μόνο ανησυχητικό είναι ότι ο Ερντογάν θεωρεί ότι λόγω της οικονομικής κρίσης η Ελλάδα είναι ευάλωτη στις πιέσεις. Ο πειρασμός του, λοιπόν, είναι να τις κλιμακώσει με σκοπό να αναγκάσει την κυβέρνηση Τσίπρα να παραδώσει τους Τούρκους αξιωματικούς που έχουν ζητήσει άσυλο. Γι’ αυτό και η Αγκυρα έστειλε πρόσθετο φάκελο. Υπενθυμίζουμε ότι αντίστοιχες υποθέσεις εξετάζονται και από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως το Βέλγιο και η Γερμανία. Είναι προφανές πως εάν η Ελλάδα αποφάσιζε να εκδώσει τους Τούρκους αξιωματικούς, η Αγκυρα θα είχε ένα ισχυρό επιχείρημα έναντι των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Γι’ αυτό και επιμένει.

Ας σημειωθεί ότι τον Απρίλιο του 2012 είχε αρνηθεί να εκδώσει στη Βαγδάτη τον σουνίτη πρώην Ιρακινό αντιπρόεδρο Χασίμι, ο οποίος αντιμετώπιζε τη βαρύτατη κατηγορία ότι είχε οργανώσει ομάδες θανάτου εναντίον του σιιτικού στοιχείου. Με ποιο επιχείρημα; Οτι δεν θα είχε δίκαιη δίκη! Και όχι μόνο αυτό. Ο Ερντογάν είχε φροντίσει να τον συναντήσει.

Η Θράκη και το μέτωπο της Συρίας 

Στο σημείο αυτό σημειώνεται ότι η Αγκυρα έχει υποχρεωθεί να αρχίσει την εκπόνηση νέων επιτελικών σχεδίων ειδικά για την περιοχή της Θράκης. Θεωρεί δεδομένο ότι οι Τούρκοι αξιωματικοί που έχουν ζητήσει άσυλο έχουν παραδώσει στις ελληνικές αρχές τα απόρρητα τουρκικά επιτελικά σχέδια. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι για ένα σημαντικό διάστημα η όποια τουρκική επιθετική δυνατότητα στον Εβρο έχει εξουδετερωθεί. Πολύ περισσότερο που οι εδρεύουσες στην ευρωπαϊκή Τουρκία δυνάμεις έχουν αποδυναμωθεί λόγω της μεταφοράς μηχανοκίνητων και τεθωρακισμένων μονάδων στη Συρία. Υπενθυμίζουμε ότι στο συριακό μέτωπο οι Τούρκοι δεν τα πάνε καθόλου καλά. Τέσσερις μήνες μετά την έναρξη της επιχείρησης «Ασπίδα του Ευφράτη» οι δυνάμεις τους όχι μόνο παραμένουν κολλημένες στα περίχωρα της συριακής πόλης Αλ Μπαμπ, αλλά έχουν υποστεί σημαντικές απώλειες από τους 500 περίπου τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους που είναι οχυρωμένοι εκεί.

Σε αυτό το μέτωπο πρέπει να προστεθεί και η ανοιχτή πληγή λόγω του παρατεταμένου ανταρτοπόλεμου στη νοτιοανατολική Τουρκία. Σύμφωνα με τουρκικές πηγές, οι πολεμικές συγκρούσεις στο Ιράκ και στη Συρία έχουν επιτρέψει στο ΡΚΚ όχι μόνο να προμηθευτεί πολύ πιο αποτελεσματικό οπλισμό σε σύγκριση με το παρελθόν, αλλά και να εκπαιδευτεί, γεγονός που συνεπάγεται μεγαλύτερες απώλειες για τους Τούρκους. Σύμφωνα με διπλωματική πηγή, ναι μεν ο Ερντογάν αποδίδει σημασία στην έκδοση των Τούρκων αξιωματικών, αλλά δεν πρόκειται να διακινδυνέψει εμπλοκές που μπορούν να εγείρουν εμπόδια στη διαδικασία που με το δημοψήφισμα του Απριλίου θα τον μετατρέψει σε πρόεδρο-σουλτάνο. Στο ίδιο μήκος κύματος είναι και στρατιωτική πηγή, η οποία μας είπε χαρακτηριστικά: «Είναι πολύ διαφορετικό η Τουρκία να στέλνει δυνάμεις στη Συρία εναντίον των Κούρδων και του ISIS από το να προκαλέσει ένα θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο που μπορεί να εξελιχθεί σε γενικευμένη σύρραξη».

Πέρα από την τρέχουσα ελληνική ρητορική, ανεξάρτητοι στρατιωτικοί παρατηρητές θεωρούν ότι οι ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις διατηρούν, έστω και με τα δόντια, την αποτρεπτική ικανότητά τους. Μπορούν, δηλαδή, ακόμα να προκαλέσουν βαρύτατα πλήγματα στην τουρκική πλευρά σε όλα τα επίπεδα. Ο σημαντικότερος λόγος που καθιστά απαγορευτική μία τουρκική επιθετική κίνηση στο Αιγαίο είναι το γεγονός ότι οι τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις έχουν αποδεκατιστεί από το κύμα των διώξεων που ακολούθησε το πραξικόπημα του περασμένου Ιουλίου. Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί.

Ο αριθμός των αξιωματικών που έχουν φυλακιστεί ή απολυθεί υπερβαίνει τους 6.000 και συνεχώς μεγαλώνει, ενώ 3.000 βρίσκονται σε καθεστώς ανάκρισης. Τέσσερις στους 10 ανώτατους αξιωματικούς έχουν φυλακιστεί ή απολυθεί, γεγονός που έχει δημιουργήσει μεγάλα κενά στο επίπεδο των επιτελικών λειτουργιών. Στο επίπεδο των κάθε είδους σπουδαστών στρατιωτικών σχολών ο αριθμός των φυλακισθέντων ή απολυθέντων έχει φτάσει τις 16.000 άτομα. Στον κρίσιμο τομέα της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας το πλήγμα είναι βαρύτατο. Εχουν φυλακιστεί ή απολυθεί 250 πιλότοι. Σύμφωνα και με δήλωση Τούρκου ανώτατου αξιωματικού που έχει ζητήσει άσυλο σε ευρωπαϊκή χώρα, η έλλειψη πιλότων δημιουργεί σοβαρά προβλήματα ακόμα και στις επιχειρήσεις βομβαρδισμού στόχων του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία.

Με απόστρατους

Για να καλύψει κάπως τα πολλά κενά, το Τουρκικό Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας ανακάλεσε στην ενεργό υπηρεσία πιλότους που έχουν αποστρατευτεί λόγω ηλικίας. Το πρόγραμμα ταχύρυθμης εκπαίδευσης νέων πιλότων θα πάρει χρόνο και γι’ αυτό επιστρατεύονται επιλεκτικά πιλότοι της Πολιτικής Αεροπορίας της γείτονος, οι οποίοι εκπαιδεύονται στον χειρισμό μαχητικών. Δεν είναι, όμως, μόνο οι αριθμοί. Είναι ενδεικτικό ότι υπάρχουν πιλότοι που παρότι δεν έχουν απολυθεί και συνεχίζουν να εκτελούν αποστολές, θεωρούνται ύποπτοι και ως εκ τούτου υποχρεώνονται να δίνουν καθημερινά το «παρών» στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής τους! Εξίσου ενδεικτικό είναι ότι η υποσμηναγός Μπιλγκεχάν Μπουλμπούλ που συνόδεψε την ηγεσία του Στρατού της Τουρκίας στη βόλτα της στα νερά των Ιμίων, όταν επέστρεψε στη βάση της συνελήφθη με την κατηγορία ότι είχε σχέσεις με το τάγμα του Γκιουλέν. Ενας ακόμα λόγος που καθιστά απαγορευτική μια επιθετική κίνηση στο Αιγαίο είναι ότι ο Ταγίπ Ερντογάν πιστεύει πως οι τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις δεν έχουν εκκαθαριστεί πλήρως και ως εκ τούτου είναι πολύ επιφυλακτικός απέναντί τους. Είναι ενδεικτικό ότι στις 10 Ιανουαρίου ψηφίστηκε νόμος που μεταφέρει κρίσιμες αρμοδιότητες του αρχηγού ΓΕΕΘΑ στον υπουργό Αμυνας. Αυτός θα διορίζει τους διοικητές των κλάδων, θα αποφασίζει τις προαγωγές και θα έχει υπό τον έλεγχό του τις στρατιωτικές σχολές.

Για την κατάσταση στις τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις είναι ενδεικτικό ότι ο τέως αρχηγός του ΓΕΕΘΑ, στρατηγός Ιλκέρ Μπασμπούγ, εξέφρασε την άποψη πως εάν το πραξικόπημα δεν είχε αποτύχει θα είχαν προσχωρήσει και όσοι διοικητές στην κρίσιμη στιγμή δίστασαν ή τήρησαν στάση αναμονής. Την ίδια άποψη εξέφρασε και ο απόστρατος στρατιωτικός εισαγγελέας Αχμέτ Ζεκί Ουτσόκ: «Εάν είχε συλληφθεί ο πρόεδρος, η στρατιωτική ιεραρχία θα είχε νομιμοποιήσει το πραξικόπημα». Ούτως εχόντων των πραγμάτων, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι ο Ερντογάν φοβάται να εξωθήσει τα πράγματα σε μια ελληνοτουρκική σύγκρουση. Μια τέτοια σύγκρουση εκ των πραγμάτων θα έδινε μεγάλα περιθώρια αυτόνομων κινήσεων στους στρατηγούς, οι οποίοι ενδεχομένως να τα χρησιμοποιούσαν για την ανατροπή του.

Τέλος, ούτε το διεθνές περιβάλλον ευνοεί μια τουρκική επιθετική κίνηση στρατιωτικού χαρακτήρα. Το κλίμα για τη νεο-οθωμανική Τουρκία είναι αρνητικό σε όλη τη Δύση. Αν και ο Ντόναλντ Τραμπ δεν έχει ακόμα εκδηλώσει τις προθέσεις του για την περιοχή μας, οι μέχρι τώρα ενδείξεις οδηγούν στην εκτίμηση ότι οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις είναι πιθανότερο να επιδεινωθούν παρά να βελτιωθούν. 

Η ισλαμοφοβία του Τραμπ

Ο Ερντογάν επιδιώκει να ρίξει γέφυρες προς τον νέο ένοικο του Λευκού Οίκου, αλλά τουλάχιστον μέχρι τώρα δεν τα έχει καταφέρει. Ο Τραμπ, λόγω και της ισλαμοφοβίας του, δεν αναμένεται να παίξει το χαρτί «Τουρκία». Είναι ενδεικτικό ότι τις τελευταίες ημέρες οι Αμερικανοί προμηθεύουν τους Κούρδους της Συρίας με τεθωρακισμένα οχήματα. Πιθανότατα, μάλιστα, οι «ασφαλείς ζώνες» για τους Σύρους πρόσφυγες (για τις οποίες έχει μιλήσει ο Τραμπ) θα είναι οι κουρδικές περιοχές στη βόρεια Συρία και όχι κάποιες περιοχές υπό τουρκικό έλεγχο, όπως επεδίωκε η Αγκυρα. Εάν συμβεί αυτό, η Τουρκία θα ζήσει τον εφιάλτη της. Από όλα τα παραπάνω συνεπάγεται ότι αντικειμενικά η Τουρκία δεν έχει περιθώρια να επιχειρήσει μια στρατιωτικού χαρακτήρα επιθετική κίνηση στη Θράκη και στο Αιγαίο. Αυτό, βεβαίως, δεν πρόκειται να εμποδίσει τους νεο-οθωμανούς να επαναφέρουν με ένταση τις χρόνιες μονομερείς επεκτατικές διεκδικήσεις, όπως τη θεωρία περί «γκρίζων ζωνών». Ούτε να χρησιμοποιούν την απειλή χρήσης στρατιωτικής βίας ως πολιτικό όπλο.  

Οι δηλώσεις του πρωθυπουργού Μπιναλί Γιλντιρίμ για τις 130 βραχονησίδες, οι αντίστοιχες δηλώσεις του αντιπροέδρου του Βεϊσί Καϊνάκ, καθώς και η έμμεση πλην σαφής απειλή του υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου ότι η Τουρκία μπορεί να δημιουργήσει στρατιωτικό τετελεσμένο κινούνται σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο. Στο ίδιο πλαίσιο εγγράφεται και η τουρκική διαμαρτυρία για την ελληνική άσκηση στην Κω. Η 21η επέτειος από τα γεγονότα στα Ιμια ήταν μια ευκαιρία για τους Τούρκους να κάνουν επίδειξη δύναμης και να ασκήσουν πίεση στην Ελλάδα για να ακυρώσει την απόφαση του Αρείου Πάγου. Είναι αξιοσημείωτο ότι η κεμαλική αξιωματική αντιπολίτευση, που συνήθως πλειοδοτεί σε επεκτατισμό, απέδωσε τη «βόλτα» της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων της Τουρκίας στα Ιμια στην προσπάθεια του Ερντογάν να μαζέψει ψήφους εν όψει του δημοψηφίσματος.

Η Αθήνα, πάντως, παρακολουθεί με προσοχή και ετοιμότητα, αλλά αποφεύγει επιμελώς να απαντήσει στις τουρκικές προκλήσεις κατά τρόπο που να οδηγεί σε κλιμάκωση. Η εκτίμηση που κυριαρχεί είναι ότι ο Ερντογάν δεν πρόκειται να υπερβεί το όριο και να στείλει π.χ. κομάντος στα Ιμια. Εκτός των άλλων, και επειδή μια τέτοια ενέργεια έρχεται σε αντίθεση και με τη συμφωνία του 1996 «όχι σημαίες, όχι στρατιώτες, όχι πλοία».

Αναμένεται, ωστόσο, μια σημαντική αύξηση της εισροής προσφύγων-μεταναστών προς τα νησιά του βορείου Αιγαίου. Στη σύνοδο, μάλιστα, των υπουργών Αμυνας του ΝΑΤΟ στις 15-16 Φεβρουαρίου, η Αγκυρα θα πιέσει για τον τερματισμό της αποστολής των πλοίων της Συμμαχίας στο Αιγαίο. Σύμφωνα με νατοϊκή πηγή, όμως, η Τουρκία είναι απομονωμένη και το αίτημά της δεν πρόκειται να γίνει δεκτό.