Μόνο «Φάκελοι Θρησκευτικών» αντί βιβλίων στα σχολεία

Σε σύγκρουση με την Εκκλησία δείχνει να πηγαίνει η κυβέρνηση, η οποία εμμένει στην απόφασή της να αποσύρει από τα σχολεία τα παλιά βιβλία των Θρησκευτικών, διανέμοντας από τον Σεπτέμβριο την ύλη που προβλέπεται από τα νέα προγράμματα σπουδών. Παρά την αντικατάσταση του κ. Νίκου Φίλη από τον κ. Κώστα Γαβρόγλου, οι πολιτικές της κυβέρνησης στον συγκεκριμένο τομέα μένουν ίδιες. 

Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, η κυβέρνηση είναι τόσο αποφασισμένη και ανυποχώρητη στο ζήτημα που διαμηνύει προς κάθε πλευρά ότι ακόμη κι αν δεν υπάρχει χρόνος να γραφτούν νέα βιβλία, το υπουργείο Παιδείας θα αντικαταστήσει όλα τα σχολικά εγχειρίδια με τον «Φάκελο Θρησκευτικών», ο οποίος δεν έχει καν τίτλο... Εάν η Ιεραρχία σηκώσει το γάντι, όπως έγινε και πέρσι, τότε πιθανόν να ξεσπάσει ένας νέος «ιερός πόλεμος» ανάμεσα στις δύο πλευρές με άγνωστες συνέπειες. Πάντως τα Θρησκευτικά δεν είναι το μόνο μάθημα που θα αλλάξει. Για την ακρίβεια, θα υπάρξουν σαρωτικές αλλαγές, όπως προαναγγέλλει μέσω του «Θέματος» ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής Γεράσιμος Κουζέλης. Από την ερχόμενη χρονιά αλλάζουν τα Μαθηματικά της Β’ και της Ε’ Δημοτικού, λόγω «προβλημάτων στα βιβλία», όπως λέει ο κ. Κουζέλης, ενώ στην Ιστορία μελετάται η επανένταξη του «Επιτάφιου» στη διδακτέα ύλη μετά τον θόρυβο που δημιουργήθηκε. 

Παρεμβάσεις θα γίνουν και στο μάθημα της Γλώσσας, καθώς και μια αιφνιδιαστική κίνηση για τα Αρχαία Ελληνικά. Το υπουργείο Παιδείας σχεδιάζει επίσης να αντιμετωπίσει και τις επιθέσεις των φιλολόγων για τα Αρχαία Ελληνικά, καταφεύγοντας σε μία καινοτομία. Αυτή προβλέπει τη δημιουργία ενός κύκλου δέκα ωρών Αρχαίων Ελληνικών στη Β’ και στη Γ’ Λυκείου, τον οποίο θα επιλέγει όποιος μαθητής επιθυμεί προκειμένου να ακολουθήσει σχετικές σπουδές στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. 

Παράλληλα, η Ιστορία και η Γλώσσα μπαίνουν στο μικροσκόπιο για νέες αλλαγές. Σε ό,τι αφορά την Ιστορία που διδάσκεται στο Λύκειο, ο στόχος είναι να αντιμετωπιστούν κυρίως τα σύγχρονα γεγονότα με νέες προσεγγίσεις.

Το πλήρες σχέδιο για τα Θρησκευτικά

Σύμφωνα με τον κ. Κουζέλη, με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς θα διανεμηθεί στους μαθητές όλων των τάξεων ένας Φάκελος, ο οποίος θα περιλαμβάνει όλες τις πληροφορίες και το νέο περιεχόμενο του μαθήματος. Ο Φάκελος θα περιλαμβάνει, εκτός από κείμενα και πηγές, αναφορές, λογοτεχνικά κείμενα και θέματα τέχνης σύμφωνα με το νέο πνεύμα που θα διέπει τα Θρησκευτικά σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Τα σημερινά βιβλία θα αποσυρθούν χωρίς άλλες διαδικασίες. 

«Τη νέα ύλη θα τη δοκιμάσουμε την ερχόμενη χρονιά και θα την αξιολογήσουμε», επισημαίνει ο κ. Κουζέλης, ο οποίος δίνει το στίγμα της νέας φιλοσοφίας. Οπως διευκρινίζει, με το νέο μάθημα θα παρουσιάζεται ο ορθόδοξος προσανατολισμός, καθώς αυτός είναι που επικρατεί στη χώρα, αλλά θα παρουσιάζεται και η πολιτιστική και κοινωνική πραγματικότητα των μαθητών. Δίνοντας ένα παράδειγμα, ο πρόεδρος του ΙΕΠ επισημαίνει ότι με αφορμή, π.χ., το Προσφυγικό, οι μαθητές πιθανόν να διδάσκονται ότι υπάρχουν και άλλου είδους προσευχές πέρα από τη δική τους.

Επίσης, η εφαρμογή των νέων Προγραμμάτων Σπουδών στα Θρησκευτικά Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου είναι δυνατόν να προσανατολίσει σε μια άλλη διαδικασία απαλλαγών των μαθητών από το μάθημα. 

Σύμφωνα με δηλώσεις του κ. Γαβρόγλου, «η διαδικασία αυτή θα αφορά μια Ειδική Επιτροπή του υπουργείου Παιδείας στην οποία θα αναφέρονται όλα τα ενδεχόμενα αιτήματα απαλλαγών, εφόσον τεκμηριώνονται οι λόγοι απαλλαγής αποκλειστικά και μόνο ως προς την παραβίαση της ελευθερίας της θρησκευτικής συνείδησης και αν κατατίθενται συγκεκριμένες υποδείξεις και προτάσεις βελτίωσης της παρεχόμενης θρησκευτικής εκπαίδευσης».

Σύμφωνα με τα νέα προγράμματα σπουδών, οι γενικοί σκοποί και προσανατολισμοί των Θρησκευτικών στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο θα έχουν ως εξής:

1 Η κριτική κατανόηση των δογματικών, λατρευτικών, υπαρξιακών και πολιτισμικών εκφράσεων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, των άλλων μεγάλων χριστιανικών ομολογιών, καθώς και άλλων θρησκευμάτων. 

2 Η ανάδειξη των οικουμενικών αξιών τόσο του Χριστιανισμού όσο και των άλλων θρησκειών του κόσμου.

3 Η διερεύνηση πτυχών και όψεων της τοπικής θρησκευτικής ιστορίας και παράδοσης, με στόχο τη γνώση, τη διαφύλαξη και την ανανέωση της τοπικής πολιτισμικής κληρονομιάς.

4 Η προσέγγιση της θρησκευτικής πίστης γενικότερα και του Χριστιανισμού ιδιαίτερα με πολλαπλά κριτήρια (πολιτισμικά, ηθικά, κοινωνικά, ιστορικά, προσωπικά, θεολογικά). 

5 Η αποκωδικοποίηση του θρησκευτικού υπόβαθρου των πολιτισμικών παραδόσεων και την αναγνώριση των θρησκευτικών διαστάσεων του σύγχρονου πολιτισμού.

6 Η κατανόηση των αξιών αλλά και των αρνητικών ή επικίνδυνων εκφράσεων που κάποιες θρησκείες εμπεριέχουν, διατηρούν ή υποβάλλουν. 

7 Η κατανόηση της εποχής και των αναγκών της και τη μεθερμηνεία του θεολογικού λόγου στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες.

8 Ο προβληματισμός και η έμπρακτη ευαισθητοποίηση απέναντι στα κοινωνικά προβλήματα της εποχής, τα υπαρξιακά ερωτήματα και τα ηθικά διλήμματα του ανθρώπου. 

9 Ο σεβασμός του δικαιώματος κάθε ανθρώπου στη θρησκευτική ελευθερία, στην αναζήτηση και τον θρησκευτικό αυτοπροσδιορισμό. 

Το σχέδιο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής προτείνει, με βάση και την «ηλικιακή ιδιαιτερότητα των μαθητών», μια σταδιακή μετάβαση στον τρόπο προσέγγισης των θεματικών αξόνων των Θρησκευτικών. Στο Δημοτικό, ο τίτλος είναι «Ο κόσμος της θρησκείας» και το σχέδιο, που αποκαλύπτει σήμερα το «Θέμα», αναφέρει συγκεκριμένα: «Εδώ προσεγγίζεται η θρησκεία αυτή καθαυτή, δηλαδή πρόκειται για μια σταδιακή χαρτογράφηση και αναγνώριση των βασικών εξωτερικών χαρακτηριστικών της. Στη βαθμίδα αυτή παρέχονται αφηγηματικά στοιχεία γύρω από τα πρόσωπα, τα έθιμα, τα σύμβολα, τις παραδόσεις, την ιστορία, τα μνημεία, την κοινωνική και πολιτιστική ζωή των θρησκευτικών παραδόσεων.

Η πορεία αυτή έχει ως αφετηρία την Ορθόδοξη θρησκευτική παράδοση, δηλαδή την παράδοση του τόπου μας και κατόπιν προσανατολίζεται στον θρησκευτικό ορίζοντα των εγγύτερων μονοθεϊστικών θρησκειών και εν συνεχεία ορισμένων στοιχείων από τις ανατολικές θρησκείες. Ειδικότερα στη Γ' και Δ' τάξη το μάθημα οφείλει να αξιοποιεί τα ενδιαφέροντα, τις προσλαμβάνουσες έννοιες, παραστάσεις και εικόνες των παιδιών, να έχει παιγνιώδη και συμμετοχικό χαρακτήρα και να αφουγκράζεται τα ερωτήματα αυτής της κρίσιμης ηλικίας στην πρώτη και καθοριστική επαφή της με τη σχολική θρησκευτική αγωγή. Γι’ αυτό παρουσιάζονται καταρχάς τα εξωτερικά στοιχεία που προαναφέραμε (σύμβολα, έθιμα κλπ.). Το ίδιο ισχύει εν μέρει και στις δύο τελευταίες τάξεις του Δημοτικού. Η αξιοποίηση βασικών στοιχείων της προ εφηβικής αυτής ηλικίας, όπως η κατανόηση του χρόνου, της ευθύνης, η σημασία των σχέσεων και των κανόνων, η αίσθηση του χώρου κ.ά. διευκολύνει την ανακάλυψη και προσέγγιση κειμένων, μνημείων, προσώπων, τόπων και γεγονότων.


Εδώ, όμως, και πάντα στη λογική υιοθέτησης της σπειροειδούς διάταξης της ύλης προστίθενται κατάλληλα προσαρμοσμένα για τη βαθμίδα αυτή και ορισμένα στοιχεία και περιεχόμενα από τις θεματικές ενότητες του Γυμνασίου ως ολοκλήρωση του Δημοτικού, αλλά και ως εισαγωγή σε πιο συγκροτημένες θεματικές περιοχές που θα ακολουθήσουν στην επόμενη βαθμίδα. Ετσι δίνεται μια σπειροειδής παρουσίαση στοιχείων και θεμάτων ανάλογα με την ηλικιακή ανάπτυξη των μαθητών».


Στο Γυμνάσιο το μάθημα έχει τίτλο «Θρησκεία και ιστορία ως έκφραση πολιτισμού». Το ΙΕΠ αναφέρει: «Πρόκειται για μελέτη της θρησκείας και του πολιτισμού που αυτή παρήγαγε ιστορικά μέσα από μια αμφίδρομη διαδικασία: αφενός έκφρασης, μαρτυρίας και ερμηνείας του εσωτερικού της βιώματος σε μορφές επικοινωνίας και, αφετέρου, αναμέτρησης και διαλόγου με την εκάστοτε εποχή και τα συστήματα-παραδείγματα νοηματοδότησης του ανθρώπινου βίου. Ετσι, δίνεται έμφαση στη ζωή, στην ιστορία, στην τέχνη και στον πολιτισμό που σάρκωσαν ο Χριστιανισμός, ιδιαίτερα η Ορθοδοξία, και οι μεγάλες θρησκευτικές παραδόσεις, ενώ γίνεται και μια κριτική παρουσίασή τους μέσα από θεμελιώδεις άξονες, όπως Θεός, κόσμος, άνθρωπος, ηθική, κοινωνία, πολιτισμός, σύγχρονη ζωή». 

Από τις θρησκείες στον παγκόσμιο πολιτισμό

Στην Α' τάξη, έχοντας ως γενικότερο πλαίσιο την προοπτική «πορείας και ανάπτυξης» τόσο της χριστιανικής Εκκλησίας όσο και των μαθητών, τα υπό μελέτη θέματα αναπτύσσονται πάνω στον ιστορικό καμβά της Υστερης Αρχαιότητας. Με αυτόν τον τρόπο αναδεικνύεται η αμφίδρομη πορεία από τη θρησκεία στον πολιτισμό, όπως καταγράφηκε στην Ιστορία. Ακολουθούν μικρές ενότητες για τα ιερά κείμενα του Ιουδαϊσμού και του Ισλάμ, αλλά και των μεγάλων ανατολικών θρησκευτικών παραδόσεων. Στη Β' τάξη, στην προοπτική των «αντιθέσεων και συνθέσεων» δίνεται έμφαση στην Ιστορία και τον πολιτισμό, ανατρέποντας, όμως, με δημιουργικό και παιγνιώδη τρόπο τις αγκυλώσεις και τις δυσκολίες μιας ιστορικής και πολιτισμικής ύλης που αφομοιώνεται με τους συμβατικούς σχολικούς τρόπους. Το θεματικό αυτό πεδίο προσεγγίζεται μέσα από ένα δημιουργικό εργαστήρι συμμετοχικής και αναπαραστατικής προσέγγισης του πολιτισμού που συνέθεσαν στην Ιστορία, η Ορθοδοξία, ο Χριστιανισμός της Δύσης και οι μεγάλες θρησκευτικές παραδόσεις μέσα από την πίστη, τη λατρεία και τη ζωή τους. Τέλος, στη Γ' τάξη, με προοπτική τη μετάβαση από το «τοπικό στο παγκόσμιο», διερευνώνται με κριτικό τρόπο σύγχρονα ζητήματα της ύπαρξης του θρησκευτικού φαινομένου στον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο χώρο, σπουδαία πρόσωπα, θέματα ηθικής, κρίσιμα κοινωνικά και υπαρξιακά προβλήματα, αρνητικές όψεις της σύγχρονης ζωής αλλά και προοπτικές ελπίδας και αλλαγής κ.ά. θέματα, μέσα από τους βασικούς άξονες: Θεός, κόσμος, άνθρωπος, κοινωνία, πολιτισμός.