Απολύσεις εργαζομένων μόνο για «βάσιμο λόγο»

Οριστικό τέλος μπήκε στις «αναιτιώδεις» (αδικαιολόγητες) απολύσεις εργαζομένων μετά την εφαρμογή του Αναθεωρημένου Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη τον οποίο κύρωσε η χώρα μας με τον νόμο 4359/2016, όπως υπογραμμίζει δικαστική απόφαση που ανατρέπει άρδην τα έως τώρα νομολογιακά δεδομένα, θέτοντας νέους κανόνες στο Εργατικό Δίκαιο.


Η απόφαση αυτή του Πρωτοδικείου Πειραιά είναι η πρώτη δικαστική απόφαση που εκδόθηκε μετά την επικύρωση του Αναθεωρημένου Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη από τη Βουλή και αποδέχεται πλήρως τους κανόνες που θέτει ειδικά το άρθρο 24 του Χάρτη, το οποίο απλώνει πέπλο προστασίας πάνω από τους εργαζομένους. Παράλληλα, μία από τις σημαντικότερες καινοτομίες του εν λόγω Χάρτη, την οποία και αποδέχθηκε η πρόεδρος του δικαστηρίου Γεωργία Γκίντζου, είναι ότι το βάρος της απόδειξης για τη νομιμότητα και τους βάσιμους λόγους της απόλυσης του εργαζόμενου μεταφέρεται από την πλευρά των εργαζομένων, όπου βρισκόταν μέχρι σήμερα, στην εργοδοτική πλευρά.

Αφορμή για την ιστορική αυτή νομολογιακή μεταστροφή αποτέλεσε η αδικαιολόγητη απόλυση υπαλλήλου που εργαζόταν ως πωλήτρια σε κατάστημα παροχής τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, η οποία μάλιστα από ηλικίας τριών ετών έπασχε από επιληψία. Παρά το γεγονός ότι η εργαζόμενη έχασε τελικά σε πρώτο βαθμό τη δικαστική μάχη, έγινε λαμπαδηδρόμος μιας νέας τομής στα νομολογιακά δρώμενα των εργατικών διαφορών και έθεσε τις βάσεις για μεγαλύτερη και αποτελεσματικότερη προστασία των εργαζομένων από τις εργοδοτικές αυθαιρεσίες.
Καταρχάς, το άρθρο 24 του Χάρτη, μεταξύ των άλλων, αναφέρει:

«Με σκοπό τη διασφάλιση της αποτελεσματικής άσκησης του δικαιώματος προστασίας των εργαζομένων σε περιπτώσεις λύσης της σχέσης εργασίας, τα μέρη αναλαμβάνουν να αναγνωρίζουν: α) το δικαίωμα όλων των εργαζομένων να μη λύεται η εργασιακή τους σχέση χωρίς βάσιμο λόγο που να συνδέεται με την ικανότητα ή τη συμπεριφορά τους ή να βασίζεται στις λειτουργικές απαιτήσεις της επιχείρησης, της εγκατάστασης ή της υπηρεσίας, β) το δικαίωμα των εργαζομένων, των οποίων η εργασιακή σχέση λύεται χωρίς βάσιμο λόγο, σε επαρκή αποζημίωση ή άλλη κατάλληλη επανόρθωση».

Μετά την κύρωση του εν λόγω Χάρτη, «εισάγεται ευθέως στο ελληνικό δίκαιο η αρχή της δικαιολογημένης καταγγελίας, και τα δικαστήρια πρέπει να ερευνούν την ύπαρξη ή μη του βάσιμου λόγου της καταγγελίας». Παράλληλα, πρέπει τα δικαστήρια να θεωρούν άκυρη κάθε απόλυση που δεν είναι σύμφωνη με τους όρους του άρθρου 24, αναφέρεται στη δικαστική απόφαση.

Υπογραμμίζεται ακόμη ότι με το άρθρο 24 του Χάρτη «εισάγεται για πρώτη φορά στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ένα νέο θεμελιώδες δικαίωμα, που συνίσταται στην προστασία του εργαζομένου από την απόλυση με πρωτοβουλία του εργοδότη του». Και σημειώνεται: «Η βασική δε αντίληψη που διέπει τη νέα ρύθμιση είναι ότι η αυθαίρετη και αδικαιολόγητη απομάκρυνση του εργαζόμενου από τη θέση εργασίας του προσβάλλει την αξία και την αξιοπρέπειά του».

Σε άλλο σημείο της απόφασης αναφέρεται ότι η προστασία που διασφαλίζει το άρθρο 24 του Χάρτη έχει τρεις βασικούς άξονες: α) Κάθε λύση εργασιακής σύμβασης με πρωτοβουλία του εργοδότη πρέπει να στηρίζεται σε «έγκυρη αιτία» ή, ορθότερα, σε «βάσιμο λόγο», ο οποίος να συνδέεται με τη συμπεριφορά ή τις ικανότητες του εργαζομένου ή με τις λειτουργικές ανάγκες της επιχείρησης. β) Σε περίπτωση που παρ’ όλα αυτά ο εργαζόμενος απολυθεί χωρίς να συντρέχει «βάσιμος λόγος», δηλαδή σε περίπτωση παράνομης απόλυσης, ο εργοδότης υποχρεούται να «αποζημιώνει καταλλήλως» τον εργαζόμενο που απολύθηκε αδικαιολόγητα. Και γ) πρέπει να διασφαλίζεται επαρκής έννομη προστασία.

Η κυρία Γκίντζου δεν παραλείπει ακόμη να σημειώσει ότι το βάρος της απόδειξης για τη δικαιολογημένη ή μη απόλυση το φέρει πλέον ο εργοδότης, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι, σύμφωνα με τον Χάρτη, «ο ισχυρισμός του εναγομένου εργοδότη ότι η απόλυση οφείλεται σε συγκεκριμένο βάσιμο λόγο, προς αντίκρουση της αγωγής του εργαζομένου που επικαλείται καταχρηστική ή (ακόμη και) αδικαιολόγητη απόλυση, εκτιμάται ως ένσταση και φέρει ο ίδιος το βάρος απόδειξης του ισχυρισμού του».

Ο δικηγόρος της απολυθείσας εργαζομένης Παναγιώτης Μπουμπουχερόπουλος, σχολιάζοντας την τομή που επήλθε με την επίμαχη απόφαση, αναφέρει: «Μετά την κύρωση του Αναθεωρημένου Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη (Αναθ. ΕΚΧ)  από την Ελλάδα τον Ιανουάριο του 2016, η νομιμότητα των απολύσεων εξαρτάται πλέον από την ύπαρξη ενός βάσιμου λόγου, ο οποίος πρέπει να έχει τέτοια βαρύτητα ώστε να μπορεί αντικειμενικά να δικαιολογήσει την απώλεια της θέσης εργασίας. Οπως δέχθηκε το δικαστήριο, το καθεστώς της “αναιτιώδους” απόλυσης δεν συμβιβάζεται με τον Αναθ. ΕΚΧ - και συγκεκριμένα με το άρθρο 24 αυτού. Αναμένουμε η μείζων σκέψη της απόφασης του Πρωτοδικείου Πειραιά να υιοθετηθεί σύντομα και από τον Aρειο Πάγο, οπότε και θα έχει πλέον επικυρωθεί πλήρως το τέλος της αναιτιολόγητης απολύσεως, που επί έναν αιώνα ίσχυε στην ελληνική έννομη τάξη».